کافه خوندنی

کلاه سیلندر

سوفی عزیز! عده زیادی از مردم وقت آزاد خود را صرف سرگرمی های گوناگونی می کنند. بعضی ها مجموعه ای از سکه های قدیمی یا تمبر دارند. برخی به کارهای دستی علاقمندند و عده ای هم تمام وقت آزاد خود را صرف ورزش مورد علاقه شان می کنند.

خیلی ها کتاب می خوانند. اما موضوع مطالعه ی هرکس با دیگری تفاوت دارد. عده ای روزنامه و یا مجله های فکاهی می خوانند. بعضی ها از رمان خوش شان می آید و گروه دیگری مطالعه در زمینه های مختلف مانند فضانوردی، دنیای حیوانات و یا اختراعات را ترجیح می دهند.

اگر من به اسب و یا سنگ های قیمتی علاقمندم، نمی توانم از دیگران هم توقع داشته باشم که به همین چیزها علاقه داشته باشند. اگر دوست دارم تمام روز فقط برنامه های ورزشی تلویزیون را تماشا کنم نباید انتظار داشته باشم که دیگران هم مانند من شیفته ی این برنامه ها باشند و باید بپذیرم که ورزش برای خیلی ها کسالت آور است.

اما آیا چیزی وجود دارد که برای همه ی ما جالب باشد؟ آیا چیزی هست که به همه ی مردم – صرفنظر از اینکه چه کسی هستند و کجا زندگی می کنند – مربوط باشد؟ بله، سوفی عزیز. پرسش هایی وجود دارد که می بایستی ذهن همه ی مردم را به خود مشغول سازد. موضوع این دوره ی آموزشی پرداختن به همین سئوالهاست.

در زندگی چه چیزی از همه مهمتر است؟ اگر ما این سئوال را از کسی در کشوری گرسنه و قحطی زده بپرسیم، بی تردید پاسخ او غذا خواهد بود و اگر همین سئوال را از کسی بپرسیم که تنها و منزوی است، بی شک پاسخ او همصحبتی با دیگران است.

حالا اگر همه ی این نیازها برطرف شود آیا هنوز هم چیزی وجود خواهد داشت که انسان نیازمند آن باشد؟

فیلسوف ها عقیده دارند که بله، آنها می گویند انسان تنها با غذا زندگی می کند، مسلم است که همه باید غذا بخورند. همه نیازمند عشق و محبت اند. اما چیز دیگری هم هست که انسان بدان نیاز دارد و آن پی بردن به این مطلب است که ما کیستیم و چرا زنده ایم.

علاقمند بودن به دانستن این که چرا ما زنده ایم، شبیه به علاقه ی اتفاقی به جمع آوری تمبر نیست. کسی که ذهن اش را با چنین پرسش هایی مشغول می کند در واقع خود را با مسئله ای درگیر کرده که از بدو پیدایش بشریت در روی کره ی خاکی مطرح بوده است. دانستن چگونگی پیدایش کهکشان ها، کره ی زمین و زندگی بسیار با اهمیت تر و اساسی تر از دانستن این است که چه کسی در آخرین بازی المپیک بیشترین مدال طلا را گرفته است.

بهترین راه ورود به فلسفه پرسیدن سئوال های فلسفی است. جهان چگونه به وجود آمده؟ آیا آنچه که روی می دهد جبری است یا اختیاری؟ آیا زندگی پس از مرگ وجود دارد؟ و آیا اساساً چگونه می توان پاسخی برای این پرسش ها پیدا کرد؟ و از همه مهمتر اینکه چه شد که ما به وجود آمدیم؟

چنین پرسشهایی از ابتدای بشریت همیشه مطرح بوده و فرهنگی در دنیا وجود ندارد که درگیر این دو پرسش نشده باشد: ما که هستیم؟ و جهان چگونه پدید آمده است؟

در واقع ما هرگز نمی توانیم همه ی پرسش های بی شمار فلسفی را بپرسیم و فقط برخی از مهم ترین آنها را مطرح کرده ایم. اما تاریخ نشانگر این است که برای هر یک از پرسش های مطرح شده ی ما پاسخ های متفاوت فراوانی دارد. بنابراین مطرح کردن پرسش های فلسفی کاری است به مراتب ساده تر از جواب دادن به آنها.

همین امروز هم هرکس خودش باید به دنبال یافتن پاسخ برای پرسش های خود باشد. قطعاً از فرهنگ لغت هم نمی توان درباره ی وجود خدا یا زندگی پس از مرگ اطلاعاتی کسب کرد. در فرهنگ لغت حتی توضیحی برای چگونگی پیدایش حیات یافت نمی شود.

اگر بخواهیم برای خودمان تصویری از زندگی هستی بسازیم، خواندن افکار گذشتگان است که می تواند در این راه یاری مان دهد.

راه شکار واقعیت ها توسط فیلسوفان را شاید بشود با یک داستان جنایی مقایسه کرد.  از بین چند مظنون، عده یی یکی از آنها را و عده یی دیگری را قاتل می دانند.

پلیس ها شاید بتوانند روزی یک مورد جنایی واقعی را کشف کنند، اما بی تردید این مطلب هم قابل تأمل است که آنها نتوانند معما را حل کنند با وجودی که هر معمایی راه حلی دارد.

جواب این سئوال که آیا زندگی پس از مرگ وجود دارد، هر چقدر هم که مشکل به نظر برسد اما قابل تصور است که برای آن یک پاسخ و فقط یک پاسخ درست وجود داشته باشد.

دانشمندان در این بین معماهای قدیمی بسیاری را حل کرده اند، مثلاً در زمان های قدیم چگونگی وضعیت پشت ماه یکی از معماهای بزرگ بود. از طریق بحث و مجادله نمی شد معما را حل کرد چرا که اینگونه جوابها فقط از تخیل افراد برمی خاست.

اما ما امروز می دانیم که پشت ماه چه شکلی دارد. دیگر نمی توانیم براین باور باشیم که در ماه یک مرد زندگی می کند و یا اینکه جنس آن از پنیر است.

یکی از فیلسوفان یونانی که بیش از دو هراز سال پیش می زیسته، عقیده داشتند که فلسفه از حیرت مردم پدیده آمده است. زندگی برای انسان به قدری شگفت انگیز بوده که پرسش های فلسفی خودبخود به وجود آمده است.

و این درست چیزی شبیه شعبده بازی است. ما نمی توانیم امکان چگونگی چیزی را که می بینیم درک کنیم و از خود می پرسیم چطور این شعبده باز دو دستمال ابریشمی را به یک خرگوش زنده تبدیل کرد.

درک جهان هستی برای خیلی از مردم همانقدر دشوار است که بیرون آمدن خرگوش از کلاه سیلندر خالی.

چیزی که به ماجرای خرگوش مربوط می شود، برای ما کاملاً روشن است که شعبده باز جلوی چشمان ما حقه ای سوار می کند. اما در مورد جهان هستی اوضاع به گونه دیگری است. ما می دانیم که جهان هستی دروغ و کلک نیست زیرا روی آن راه می رویم و بخشی از آن هستیم. در اصل ما همان خرگوش سفیدی هستیم که از کلاه سیلندری بیرون کشیده می شود. تفاوت ما با خرگوش فقط در این است که خرگوش از رموز شعبده بازی بی خبر است. اما در مورد ما وضع به گونه ی دیگری است زیرا معتقدیم که به چیزی اسرار آمیز مربوط هستیم و به پیدا کردن چگونگی این ارتباط های پیچیده سخت علاقه مندیم.

ما می توانیم خرگوش را به کل کهکشان شبیه کنیم و انسانها را چون کرم هایی که در عمق پوست او می لولند. اما فیلسوف ها سعی می کنند خود را به سطح پوست خرگوش برسانند تا بتوانند شعبده باز بزرگ را به چشم خود ببینند.

سوفی! متوجه حرف هایم شدی؟ این مطلب دنباله دارد.

بدلیل حفظ حقوق مولف، متن کامل کتاب در این سایت ارائه نمی‌شود.

بخش بعدی متن را می‌توانید در شاه مات - قسمت آخر مطالعه نمایید.