کافه خوندنی

دوروتی واگان

20 سپتامبر 1910 – نوامبر 2008

گسیل دارنده‌ی موشک‌ها و حامل‌ها

به گمانم خودش واقعاً خبر نداشت که آن‌گونه که دیگران می‌گفتند نابغه است. برای ما که فقط مامان بود.

اَن هَمُند؛ دختر واگان، 2011

آنها که در پیشاهنگی ناسا کار کرده بودند سهم یگانه‌ای در کوشش‌های فضایی آمریکا داشتند. آنها سامانه‌ی پرتابگری ایجاد کردند که استاندارد سهولت، کارآمدی و پایایی را در کار وارد کرد. آنان این کار را با برقراری استانداردهای مماشات‌ناپذیر در دقت عمل و با پیگیری بی‌وقفه مرغوبیت به انجام رسانیدند. دوروتی جانسون واگان عضو این گروه و ریاضی‌دان ناسا بود که در گسیل نخستین ماهواره‌ی آمریکا به فضا کمک کرد.

واگان در 20 سپتامبر سال 1910 در شهر کانزاس ایالت میسوری با نام دوروتی جانسون به دنیا آمد. هفت‌ساله بود که خانواده‌اش به مورگانتاون در ویرجینیای باختری نقل مکان کردند. او در چهارده‌سالگی از دبیرستان بیچِرست فارغ‌التحصیل شده است. دوروتی از دانشگاه ویلبِرفورس در اوهایو کمک‌هزینه‌ی کامل دانشجویی گرفت و در همان‌جا به شعبه‌ی زِتا انجمن بانوان آلفا کاپا آلفا پیوست و چهار سال بعد مقارن با وقوع رکود بزرگ، لیسانس خویش را دریافت داشت. یکی از استادانش متوجه توانایی تحصیلی او شد و پیشنهاد کرد که برای تحصیلات عالی به دانشگاه هُوارد برود، اما وان به‌خاطر تنگ‌دستی مبرم خانواده‌اش، تدریس ریاضی در دبیرستان تفکیکی رابرت روسا موتون در فارمویل ویرجینیا را برگزید. مدت کوتاهی پس از آن با هُوارد واگان پسر ازدواج کرد.

این عکس مربوط به سال 1992، اعضای شعبه‌ی زتای تمام سیاه‌پوست انجمن زنان آلفا کاپا آلفا در دانشگاه ویلبرفورس اوهایو را نشان می‌دهد.

دوروتی یازده سال بعدِ زندگی را ضمن بزرگ‌کردن شش فرزندش، به تدریس ریاضیات و پیانو در فارمویل پرداخت. در سال 1943 با خانواده به نیوپورت‌نیوز واقع در ویرجینیا رفت و در آنجا در هیئت ملی مشاوره‌ی هوانوردی (NACA) (ناسای آن زمان) به عنوان ریاضی‌دان سرگرم به کار شد. آزمایشگاه هوانوردی یادبود لَنگلی در پی صدور فرمان اجرایی 8802 روزولت در مورد رفع تبعیض از سیاست رسمی دولت در زمینه‌ی استخدام در امور دفاعی، او را جهت داده‌پردازی استخدام کرد. اما قدرت اجرایی مذکور تا همین حد بود. زیرا قوانین جیم کراو مبتنی بر تفکیک فضاهای کار، دستشویی و غذاخوری، که هنوز جاری بود، واگان را ملزم می‌داشت که در واحد "محاسباتی ناحیه‌ی باختری" با گروه زنان ریاضی‌دان سیاه‌پوست کار کند. مارگُت لی شِتِرلی در کتاب رخساره‌های پنهان خود بیان می‌دارد که واگان محل کارش در دفتر محاسباتی باختری را "یکی از انحصاری‌ترین جاهای زنانه‌ی دنیا" یافت.

شِتِرلی درباره‌ی شدت انحصار آن گروه چنین شرح می‌دهد:

در سال 1940 تنها دو درصد زنان سیاه‌پوست مدرک کالج داشتند، و 60 درصد آنان، اغلب در مدارس ابتدایی  و دبیرستان‌های دولتی آموزگار شدند. دقیقاً صفر درصد از آن فارغ‌التحصیلان مهندس شدند.

با این وجود واگان نه تنها مهندس ریاضی‌دان شد، بلکه در سال 1948 به مقام سرپرست گروه محاسباتی باختر در لَنگلی ترفیع یافت و نخستین مدیر سیاه‌پوست آن سازمان شد. او در این موقعیت می‌توانست با رایانه‌های گروه‌های دیگر شریک شود، در مورد کارمندان توصیه بدهد، و محاسب‌های زن را پشتیبانی نماید؛ کاری که قطع نظر از رنگ پوستشان انجام می‌داد.

دبیرستان رابرت روسا موتون در فارمویل ویرجینیا. جایی که واگان به مدت یازده سال ریاضی تدریس کرد. دانش‌آموزان این مدرسه در قانون "قهوه‌ای‌ها در تقابل با آموزش و پرورش" که در سال 1954 به تبعیض نژادی در مدارس دولتی به شکل قانونی پایان داد، نقش مهمی ایفا نمودند.

دراین عکس مربوط به سال 1950، واگان در نشست جمعی ناسا در انتهای چپ دیده می‌شود.

واگان نزدیک به یک دهه سکان محاسباتی باختر را در دست داشت. در سال 1958 زمانی که ناکا به ناسا تبدیل شد، اتاق‌های سواشده و از آن‌جمله دفتر محاسباتی باختر برچیده شد. دوروتی واگان به همراه شمار زیادی از محاسب‌های ناحیه‌ی باختر به بخش جدید آناکاوی و محاسبات پیوستند، که گروهی بود یکپارچه از مردان و زنان در جبهه‌ی محاسبات الکترونیکی. واگان متخصص برنامه‌نویسی فُرترَن شد، و همچنین در طرح محرمانه‌ی گسیل حامل پیشاهنگ که از یک موشک برای گسیل ماهواره به مدار زمین استفاده می‌کرد همکاری نمود. او قادر بود مسیر مأموریت‌های فضایی متعددی را محاسبه نماید، و سفر فضایی آلن شِپارد که نخستین آمریکایی در فضا بود، و همچنین مسیر آپولو 11 در سال 1969 برای فرود بر سطح ماه، در آن شمار بودند.

دکتر کریستین داردِن (در عکس) در مدت کار در ناسا روی غرش صوتی کار کرد.

با آنکه واگان به دنبال موقعیت دیگری برای سرپرستی در لَنگلی بود، چنین موقعیتی را نیافت، و در سال 1971 از ناسا بازنشسته شد. واگان در سال 1994 با تأملی بر پیشه‌اش چنین گفت: «آنچه را می‌توانستم تغییر بدهم دادم، و آنچه را نتوانستم، تاب آوردم.» پس از در گذشت واگان در سال 2008، فراست و بردباری خامُش او توسط اکتاویا اسپِنسِر، هنرپیشه و برنده‌ی جایزه‌ی اسکار در فیلم رخساره‌های پنهان، براساس کتابی از مارگُت لی شِتِرلی به همین نام، به تصویر کشیده شد. دستاوردهای واگان افزون بر مهیاسازی زمینه جهت کار موفقیت آمیز "محاسب‌ها" در ناحیه‌ی باختر، همچون مِری وینستون جَکسون، یونیس اسمیت، کاترین جانسون، کاترین پِدرو، در ناسا هم راه را برای آفریقایی – آمریکاییان نسل دوم و برای ریاضی‌دانان و مهندسان زن هموار نمود. از آن جمله است دکتر کریستین داردِن از پیشگامان فناوری غرش صوتی.

ناسا در سال‌های اخیر توسط یک آقای آفریقایی – آمریکایی به نام چارلز بولدِن به عنوان مدیر، و خانمی به نام داوا نیومن به عنوان معاون او، اداره شده است. مطمئناً نیروی انسانی توانمند و متفاوت امروزی ناسا و مدیریت آن وام‌دار ریاضی‌دان و برنامه‌نویس نخبه، مادر شش فرزند از مورگان‌تاون ویرجینیای باختری هستند.

واگان به همراه "محاسب‌های ناحیه باختر" در برنامه‌ی گسیل حامل اسکات ناسا که ماهواره‌هایی را به مدار زمین فرستاد، سهم عمده داشتند. در این عکس تصویر گسیل اسکات B در سال 1965 آمده است.

بدلیل حفظ حقوق مولف، متن کامل کتاب در این سایت ارائه نمی‌شود.

بخش بعدی متن را می‌توانید در زنان سرکش دنیای ریاضیات - قسمت چهارم مطالعه نمایید.