وانگ ژِنی
1768- 1797
ستاره‌شناس و ریاضی‌دان در دوره‌ی خاندان چینگ
که هم خسوف و هم کسوف را شرح داد.
وقت‌هایی می‌شد که باید قلم را زمین می‌گذاشتم و آه می‌کشیدم. اما من عاشق این کارم و تسلیم نمی‌شوم.
وانگ ژنی در زمان کوتاه حیاتش، که فقط بیست‌و‌نه سال طول کشید، آنقدر دستاورد داشت که نکوداشتی بیش از این‌ها را می‌سزد. یکی از دهانه‌های آتشفشانی سیاره‌ی ناهید به نامِ او نام‌گذاری‌شده و این به‌پاس مهارتی است که در نجوم داشت. او به خاطر توانایی‌هایش در حوزه‌ی شعر و ریاضیات هم شهره است.
وانگ در دوره‌ی خاندان چینگ دیده به جهان گشود و در استان آنهوی در یک خانواده‌ی دانش‌پژوه بار آمد. پدرش وانگ شیچِن که طبیب بود و چهار جلد کتاب به‌عنوان مجموعه‌ی تجویزات طبی را منتشر نموده بود، به او طب، جغرافی و ریاضیات یاد داد. مادربزرگش، دونگ، به وی شاعری آموخت. نجوم را از پدربزرگش که از حکمرانان سابق بود فراگرفت.
وانگ وقت زیادی را در کتابخانه‌ی وسیع پدربزرگش صرف ژرف‌نگری در کتاب‌ها کرد و این پایه‌ی تحصیلات متنوع و غنی وی شد. هنگام فوت پدربزرگش در سال 1782، خانواده‌ی او به جیلین نزدیک به بخشی از دیوار چین نقل مکان کردند. طی پنج سالی که در آنجا اقامت داشتند، وانگ با یاری خانواده، محصلی چند‌هنره شد و همچنین نزد زن یکی از سرکردگان مغول به نام آع (Aa) تیراندازی و هنرهای رزمی فرا گرفت. در میانه‌ی نوجوانی در سفرهای بی‌شمار پدرش و نیز سفرهای دخترمدرسه‌ای‌های شهر نَنجینگِ نوین همراه شد. این مراودات شاعری را در او تقویت کرد.
برج چینی واقع در نَنجینگ چین؛ شهر ننجینگ به عنوان قبله‌گاه فرهنگ و خرد، دارای تاریخ دیرینه‌ای است که عهد وانگ ژِنی را هم دربرمی‌گیرد.
همراهی دیگر پژوهندگان در مدت حضورش در ننجینگ اثر عمیقی بر زندگی و مطالعاتش نهاد.
او خودآموزانه به مطالعه‌ی نجوم و ریاضیات پرداخت و گاه متون پرابهام اشرافی، تلاش‌هایش را عقیم می‌گذاشتند. وی یک بار نوشت: «مواقعی بود که باید قلم را زمین می‌گذاشتم و آه می‌کشیدم. اما من عاشق این کار هستم و تسلیم نمی‌شوم.» این تجربه‌ی دلسردی‌آور به او فهماند که چقدر مهم است که متون علمی برای همگان روشن و دست‌یافتنی باشند و فقط برای اشراف نباشند. با این ذهنیت کتاب مِی وِندینگ ریاضی‌دان، موسوم به "مبانی محاسبات" را بازنویسی نمود و این نگارش را "بایدها در محاسبات" نام نهاد.
در بیست و چهار سالگی شیوه‌ی ساده‌تری را برای عملیات ضرب و تقسیم ابداع نمود و راهنمای پنج جلدی "اصول محاسبه‌ی ساده" را نگاشت. وانگ همچنین مقاله‌ی "شرحی بر قضیه‌ی فیثاغورث و مثلثات" و نیز نوشتاری درباره‌ی جاذبه را به رشته‌ی تحریر در‌آورد که در آن شرح می‌داد چرا با آنکه زمین کروی است، آدم‌ها از روی آن فرو نمی‌افتند.
بر پایه‌ی نقاشی اصلی جیمز فرگوسن از کتاب نجوم او:این کنده‌کاری اثر جی.مایند است که با استناد به اصل نیوتن منتشره در سال 1756 کشیده شده است. و علل و اثرات کسوف و خسوف را نمایش می‌دهد. وانگ ژِنی حتی پیش از آنکه فرگوسن کار مشهورش را منتشر نماید. "تشریح خسوف" خود را گرد آورده بود و یک مدل فیزیکی برای کمک به تشریح پدیده برپا داشت.
شوقی که وانگ به دانش‌اندوزی، و به‌ویژه به ساده‌سازی موضوعات پیچیده داشت، به بررسی‌های نجومی وی هم کشیده شده بود و به موجبش نشان می‌داد که چگونه برابران (تساوی روز و شب) تغییر می‌کند و این تغییر چگونه محاسبه می‌شود. وانگ علاوه‌بر آناکاوی حرکت ماه، به جستجو برای روشنگری برخی از شگفتی‌های خسوف و کسوف هم پرداخت. در قرن هجدهم افسانه‌ها و اسطوره‌های زیادی مربوط به خسوف و کسوف وجود داشت؛ یکی از افسانه‌ها وقوعشان را ناشی از خشم خدایان می‌دانست. وانگ در یکی از کتاب‌هایش درباره‌ی ماه و خورشید‌گرفتگی‌ها چنین نوشت: «در واقع، یقیناً از ماه ناشی می‌شوند»، و به تشریح عامه‌فهم پدیده پرداخت. نمایش او درباره‌ی گرفتگی، که در یک باغ انجام شد، متشکل بود از یک میز گرد که حکم زمین را داشت، چراغی که در حکم خورشید بود و یک آیینه‌ی گرد که ماه بود. او با حرکت دادن آن اشیا نشان داد که چگونه وقتی ماه در سایه‌ی زمین می‌افتد خسوف می‌شود، و این گذر را حتی برای جوان‌ترین ناظران صحنه روشن کرد. مقاله‌ی "تشریح یک خسوف" او برای دوران خودش بسیار دقیق بود.
دانستنی بیشتر درباره‌ی دهانه‌ی وانگ ژِنی
وانگ تجربیات سفرهایش درآمیخته با تاریخ و ادبیات کلاسیک را به "سی" یا شعر وارد کرد و به موارد اجتماعی‌ای همچون فاصله‌ی بین فقرا و اغنیا و همچنین اهمیت فرصت‌دهی مساوی به زنان و مردان پرداخت، و این کار را با بیانی صریح و بی‌پیرایه انجام داد. یکی از ادبای مشهور خاطرنشان کرده بود که کارهای وانگ «نشان از قلمی توانا داشت و نه یک شاعره.»
درسال 1994 دانشمندان اتحادیه‌ی بین‌المللی ستاره‌شناسی مستقر در پاریس فرانسه، یک دهانه روی سیاره‌ی ناهید را به افتخار وانگ ژِنی نابغه، به نامش کردند.
او به فهرست زنان بلند‌آوازه‌ای پیوست که نامشان روی دهانه‌ای در دومین سیاره از خورشید گذاشته شده بود؛ جین آستین، نِلی بلای، سیمون دوبوار، دوروتیا دیکس. و مارگارت سَنگِر نیز از آن جمله‌اند. قطر دهانه‌ی وانگ ژِنی 23.7 کیلومتر است و در طول جغرافیایی 13.2 درجه و عرض جغرافیایی 217.7 ناهید واقع شده است.
نمایش تصویری نمونه‌ی تاج خورشید که کنده‌کاری شده است؛ پرتوهای گرد خورشید، هنگام کسوف بیشترین جلوه را دارند. این عکس از کسوف سال 1860 برداشته شده است.
بانویی همه فن حریف
وانگ ژِنی افزون بر پیشگامی در نجوم و ریاضی، شاعری تمام‌عیار و شعرش از حیث دورنمایه جلوتر از دوران خودش بود و این موضوع از برخی از نوشته‌هایش مربوط به دوره‌ی خاندان نوکنفوسیوسی چینگ برمی‌آید:
تا باورپذیر شود که، زنان همچون مردان‌اند؛ آیا مجاب نشده‌ای که، دخترانت هم می‌توانند قهرمان باشند؟
وانگ در بیست‌و‌پنج سالگی با ژان مِی‌زوان‌چِنگ ازدواج کرد و تا زمان مرگش در بیست‌و‌نه سالگی به شاعری، ریاضیات و نجوم ادامه داد. سهم مستمر او باعث شد که در سال 1994 اتحادیه بین‌المللی نجوم نام وانگ ژِنی را برای دهانه‌ای در سیاره‌ی ناهید برگزیند.
بدلیل حفظ حقوق مولف، متن کامل کتاب در این سایت ارائه نمی‌شود.
بخش بعدی متن را می‌توانید در زنان سرکش دنیای ریاضیات - قسمت دوم مطالعه نمایید.
