زنگی به صدا در می آید؛ رودخانه ای از زباله ها در خط بازیافت در مالدون انگلیس جاری می شود: جعبه های مقوایی، تخته های شکسته، بطری های پلاستیکی، قاب های دی وی دی، کارتریج های پرینتر و روزنامه های بی شمار، تنها بخشی از این زباله ها هستند. خط بازیافت زباله در مالدون ساعتی حدود 12 تن زباله را بازیافت می کند.
«ما روزانه چیزی در حدود 200 تا 300 تن تولید می کنیم.» این را جیمی اسمیت، مدیر کل کارخانه می گوید. در کنار او در طبقه شیروانی ایستاده ام و به پایین نگاه می کنم؛ جایی که یک بیل مکانیکی گودال های زباله ها را بر روی یک نقاله متحرک خالی می کند. در امتداد آن، کارگران آن چیزهایی که به نظر با ارزش می آیند، مثل بطری، مقوا و قوطی های آلومینیومی را جدا می کنند.
اسمیت 40 ساله می گوید: «محصولات اصلی ما کاغذ، مقوا، پلاستیک و چوب است. البته به لطف آمازون، تعداد جعبه ها هم بسیار افزایش یافته.» در پایان خط، زباله ها در یک جا جمع و آماده بارگیری می شوند.
شما یک بطری کوکاکولا می خورید و بطری آن را هم درون سطل های بازیافت می اندازید و دیگر آن را فراموش می کنید. اما این بطری ناپدید نمی شود، هر آن چیزی که شما دارید، روزی وارد این صنعت زباله می شود. در ابتدا زباله ها از یکدیگر تفکیک می شوند، اما نه همه آنها، تقریبا نیمی از کاغذ و مقواها در انگلیس به اروپا یا آسیا فرستاده و در آن جا بازیافت می شوند. نیمه دیگر کاغذ و مقواها به کارخانه فرستاده می شوند. پلاستیک ها نیز مانند شیشه ها و فلزات ذوب می شوند و دوباره از آنها استفاده می شود. غذاها و سایر مواد هم سوزانده یا دفن می شوند.
تا سال گذشته، چین، مواد پلاستیکی انگلیس و چند کشور دیگر را وارد و آنها را بازیافت می کرد. تا این که مستندی به نام «چین پلاستیکی» پخش شد. در نخستین روز سال 2018، بزرگترین وارد کننده مواد پلاستیکی درهای خود را بست. چین ورود 12 نوع زباله را به کشورش ممنوع کرد. این مستند بسرعت در اینترنت پخش شد. در این فیلم زندگی خانواده ای به تصویر کشیده شده بود که در صنعت بازیافت کار می کردند. آنها مواد پلاستیکی قابل بازیافت را از میان تپه های زباله جدا و آنها را ذوب می کردند و به کارخانه ها می فروختند. کاری بسیار کثیف با درآمدی بسیار اندک، باقیمانده زباله ها هم در فضای باز سوزانده می شدند.
اسمیت می گوید: «قیمت پلاستیک در ماه 12 گذشته بشدت سقوط کرد، چون چین به این نتیجه رسیده بود که این مواد ارزش بازیافت ندارند. اگر چین پلاستیک ما را نگیرد، ما نمی توانیم آنها را بفروشیم.» در هر حال این پلاستیک باید به جایی برود. انگلیس مثل بیشتر کشورهای توسعه یافته، میزان تولید زباله های پلاستیکی اش بسیار بالاست: 230 میلیون تن در هر سال یعنی چیزی حدود 1.1 کیلوگرم به ازای هر فرد در هر روز. مردم آمریکا بیشترین زباله را در میان همه کشورهای جهان، روزانه 2 کیلوگرم به ازای هر فرد زباله پلاستیکی، تولید می کنند. به دنبال ممنوعیت مواد پلاستیکی به چین، حالا این زباله ها باید به جایی دیگر سرازیر می شدند: تایلند، اندونزی، ویتنام و کشورهایی که «سوء مدیریت زباله دارند»؛ به این معنا که زباله ها را به طور غیرقانونی می سوزانند یا هیچ گزارشی در مورد سرنوشت نهایی زباله های آنها وجود ندارد.
زباله ها در این کشورها مانند چین، اغلب سوزانده یا در طبیعت رها می شوند یا راه خود را به رودخانه ها و اقیانوس ها می یابند. در ماه مه، دولت مالزی مانع ورود چند کشتی زباله شد و آنها را بازگرداند. تایلند و هند نیز ورود این زباله های پلاستیکی را ممنوع اعلام کرده اند، اما همچنان سیل زباله ها به این کشورها ادامه دارد.
انگلیس کشور موفقی در بازیافت زباله است. این کشور توانسته حدود 46 درصد از زباله های خانگی را بازیافت کند. این در حالی است که این نرخ برای آمریکا حدود 26 درصد است.
اما موضوع پلاستیک، کاملا متفاوت است. از 8 میلیارد و 300 میلیون تن زباله پلاستیکی تولید شده در سراسر جهان، تنها 9 درصد آن قابل بازیافت است. این را در مقاله ای که در سال 2017 با عنوان «کاربرد و سرنوشت همه پلاستیک هایی که تاکنون تولید شده» می توان مشاهده کرد. رونالد گی یر، استاد راهنمای این تحقیق و استاد اکولوژی در دانشگاه کالیفرنیا می گوید: «گمان می کنم نرخ جهانی بازیافت زباله های پلاستیکی در حال حاضر حدود 20 درصد باشد.». با این حال بسیاری از متخصصان به این ارقام شک دارند؛ چرا که سرنوشت این زباله ها به دلیل صادرشدنشان، به راحتی قابل ردیابی نیست.
جیم پوکت، مدیر اجرایی شبکه عملیاتی «بازل» که علیه تجارت غیرقانونی زباله مبارزه می کند، می گوید: «این یک افسانه است که مردم فکر می کنند ما زباله های پلاستیکی را بازیافت می کنیم. من دوست ندارم این را به همه گوشزد کنم، اما اول این که بخشی از این زباله ها در چین و نه کشور ما بازیافت می شد و دوم این که آنها مقادیر زیادی از این پلاستیک ها را در فضای باز می سوزانند.»
صنعت بازیافت، صنعتی بسیار قدیمی است. ژاپنی ها در قرن 11 کاغذ را بازیافت می کردند؛ آهنگران قرون وسطی از فلزات بازیافت شده، سلاح درست می کردند. در زمان جنگ جهانی دوم نیز با بازیافت فلزات، تانک می ساختند و از جوراب های زنانه، چتر نجات. آقای گی یر می گوید: «مشکل از زمانی آغاز شد که ما در اواخر دهه 70 میلادی تصمیم گرفتیم تا همه زباله های خانگی را بازیافت کنیم؛ زباله هایی که ترکیبی از مواد آلوده، مواد زائد و غیرقابل بازیافت، مواد غذایی، روغن و مایعاتی که خراب می شوند.»
در همان زمان صنعت بسته بندی، سیلی از پلاستیک را به خانه ها سرازیر کرد: تشت های پلاستیکی، بطری ها، سبزیجات بسته بندی شده در پلاستیک و چیزهای دیگر. بازیافت پلاستیک اما با بازیافت مواد دیگر بسیار متفاوت است. به عنوان مثال به راحتی می توان مواد آلومینیومی را بازیافت کرد و این کار برای طبیعت هم بسیار سودمند است. ساختن یک قوطی از مواد آلومینیومی بازیافت شده می تواند تا 95 درصد کربن کمتری نسبت به تولید این قوطی از آلومینیوم غیر بازیافتی مصرف کند. اما در مورد پلاستیک، موضوع به این سادگی نیست.
گرچه برروی کاغذ همه زباله های پلاستیکی قابل بازیافت هستند اما در عمل، این اتفاق نمی افتد؛ چرا که بسیاری از آنها به خاطر هزینه بر بودن فرآیند بازیافت، پیچیده بودن آن و در نهایت کیفیت پایین پلاستیک بازیافت شده، بازیافت نمی شوند. گری یر می گوید: «شما باید این پلاستیک را صادر کنید. در آن جا شسته می شود، تکه تکه و دوباره ذوب می شود. در واقع همه این فرآیند ها هزینه های زیست محیطی خود را دارد.»
در حالی که همه جهان علیه پلاستیک و زباله های پلاستیکی موضع گرفته اند، آدریان گریفیتس از آنها دفاع می کند. او بنیانگذار فناوری های بازیافت «سوییندون» است. آدریان گریفیتس می گوید: «بسته بندی های پلاستیکی خدمت بزرگی به جهان کرده اند؛ چرا که میزان مصرف شیشه، فلز و کاغذی که ما مصرف می کردیم را کاهش داده اند. موضوع مهمتر از پلاستیک و زباله های پلاستیکی، گرم شدن کره زمین است. این مواد کربن بیشتری تولید می کنند و باعث گرم تر شدن کره زمین می شوند.» او که به دنبال پیشرفته کردن تکنولوژی بازیافت زباله است، می گوید: «هیج کشور توسعه یافته ای حق ندارد برای این که از شر زباله های خود راحت شود، آنها را در یک کشور در حال توسعه بریزد.»
در عین حال، فشارهای جهانی برای مقابله با تولید و مصرف پلاستیک ادامه دارد. در ماه می سال جاری، 186 کشور جهان اقداماتی را برای رهگیری و کنترل صادرات زباله های پلاستیکی به کشورهای در حال توسعه انجام دادند. از سوی دیگر نیز 350 کمپانی معاهده ای را امضا کرده اند که از سال 2025 استفاده از مواد پلاستیکی یک بار مصرف را به طور کامل حذف کنند.
با این حال، هنوز این تلاش ها کافی نیست. میزان بازیافت در غرب کم است و تمایل به استفاده از پلاستیک بالا. بنابراین این نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که صرف بازیافت پلاستیک نمی تواند بحران زباله های پلاستیکی را حل کند.
