در اندیشه ایرانی تجلی مردم از طبیعت همواره از احترام و علاقه به طبیعت است. طبیعت نشانه وجود باری است و از تقدس برخوردار است. همان طور که طبیعت مظهر نظم و تعادل است باغ ایرانی هم با طراحی منظم هندسی تجلی متعادل طبیعت را بازآفرینی می کند. باغ مفهوم عرفانی و مذهبی طبیعت را بازتاب می دهد. در باغ آدمی با فضای اطراف در صلح و آشتی است و به همان نسبت که زمین خاکی خشک و بایر در باغ به کمال مقدر خود دست می یابد. آدمی نیز در سایه سار درختان و مرتفع جویبار می آساید تا در زمزمه مرغان بهشتی روح خسته اش تازه شود و مجال فکرت باز آید.
در ایران زمین بنا به شرایط خاص اقلیمی، باغ سازی تحت نظام های ساخت به خصوص نظام آبیاری بوده است. این شرایط مختص عوامل حسی و زیبایی شناختی نقش ویژه ای در ایجاد باغ داشته اند.
هیچ چیز بی موردی در معماری باغ ایرانی وجود ندارد و جلوه ای از زیبایی و کمال را در پی دارد. علت های مادی که در جهت ایجاد عناصر باغ ایرانی درگیرند مشمول آب، زمین، درختان و گیاهان، معماری، هندسه و مفاهیم و کارکردها در باغ صورت گرفته است. طرح ساختار هندسی باغ ایرانی بسیار دقیق و محاسبه انجام شده است. علت ساخت باغ ایرانی بر مبنای لذت جویی می باشد.
به باغ ایرانی در ادبیات ایران زمین باغ سرا، پردیس و فردوس می گفتند. باغ ایرانی با سه طراحی منحصر بفرد که شامل وجود مسیر عبور جوی آب، محصور با دیوارهای بلند و قرار گرفتن در داخل عمارت تابستانی است. در مسیر خروجی قنات ها، اولین باغ های ایرانی شکل گرفتند که نمونه این باغ ها را می توان در شهرهای طبس ، یزد ، گناباد و بیرجند و بسیاری از مناطق کویری مشاهده نمود. بعضی باغات ایرانی به شکل چهارباغ می باشد و آب باغ را در چهار مسیر عبور می دادند که نمونه آن چهار باغ اصفهان است.
در باغ های ایرانی برای ایجاد سایه از درختان سایه افکن استفاده می شد. اغلب کنار خیابان های باغ از درختان سرو، کاج، چنار، ارغوان و نارون استفاده می شد.
برای مشاهده بیشتر مناظر زیبای باغ های ایرانی به باغ شاهزاده ماهان، باغ دولت آباد، باغ پهلوان پور مهریز، باغ عباس آباد بهشهر، چهل ستون اصفهان، باغ اکبریه بیرجند، باغ پاسارگاد شیراز، باغ ارم شیراز و باغ فین کاشان بروید.
بهترین تجسم باغ ایرانی پس از تجسم معمارانه آن، فرش ایرانی است. موضوع اکثر نقش های فرش، باغ است. درذهن مردمان ایران، باغ تمثیلی از قطعه بهشت می باشد که آسایش روح را به ارمغان می آورد.
