کافه خوندنی

صحبت از سفر که پیش می‌آید،‌ در وهله نخست مناطق معروفی مد نظر قرار می‌گیرد. اما برخی نقاط دور از ذهن هستند و کمتر تصور می‌شود مقصدی برای سفر باشند. استان مرکزی یکی از این مقاصد است و کم‌رنگ بودن آن در تورهای مسافرتی نیز گواهی بر این امر است. این در حالی است که استان مرکزی نیز مانند هر گوشه از این سرزمین آثار متفاوتی برای جذب گردشگران در خود جای داده است.
اراک،‌ مرکز استان مرکزی می‌تواند نقطه مناسبی برای آغاز باشد. این شهر از نظر تاریخی از قدمت چندانی برخوردار نیست و به دوره سلطنت فتحعلی‌شاه بازمی‌گردد. آن زمان ناامنی سبب شد که فرمانده نظامی درخواست بنای مقری برای قشون کند. و به این ترتیب سال 1231 خورشیدی، قلعه‌ای نظامی به نام سلطان‌آباد ساخته و پایه‌ی اولیه شهر اراک شد.
سال‌های بعد،‌ هنگامی که راه‌آهن سراسری از کنار شهر عبور کرد، نام ایستگاه را اراک نهادند که در پی آن و با ابلاغ بخشنامه‌ای مبتنی بر یکسانی نام ایستگاه و شهر هم‌جوار،‌ نام شهر به اراک تبدیل شد. برای کلمه اراک معانی مختلفی بیان شده اما هرتسفلد آلمانی اراک را شکل فارسی کلمه عراق به معنی سرزمین هموار دانسته است.
این شهر با توجه به برخورداری از چند عامل آب و هوایی مانند مجاورت با کویر و وجود ارتفاعات، دارای نوسانات اقلیمی است اما به طور کلی تابستان‌هایی نسبتاً‌ ملایم و زمستان‌هایی سرد دارد. اراک چندین اثر تاریخی و فرهنگی در خود و چندین اثر طبیعی در اطراف دارد. بازار سنتی و سرپوشیده،‌ حمام چهارفصل،‌ خانه تاریخی حسن‌پور،‌ خانه تاریخی خاکباز و موزه مفاخر،‌ مجموعه سنجان و امامزاده حواخاتون برخی از این آثار هستند. در کنار این موارد می‌توان به کلیسای مسروپ، مجتمع تفریحی توریستی امیرکبیر،‌ باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر نیز اشاره کرد.
در مجموعه تاریخی و ارزشمند بازار اراک، بعد از گذر ملاقاسم، سرای کاشانی با معماری بسیار نفیس و منحصر به‌فرد، نگاه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. در انتهای سرای کاشانی، موزه سلطان‌آباد، نخستین موزه خصوصی در اراک شامل مجموعه‌ای بسیار نفیس و زیبا از آثار هنری همچون خطوط خوشنویسان و کاتبان مشهور دوره اسلامی، تابلوهای نقاشی قهوه‌خانه‌ای، آثار فلزکاری با کتیبه‌ها و خطوط اسلامی قرار دارد.
مدرسه سپهداری از بناهای زیبای شهر اراک است و در دوران فتحعلی‌شاه قاجار هم‌زمان با بنای شهر اراک به وسیله یوسف خان گرجی ساخته شد. سبک معماری آن تا حدودی از سبک مدارس دوره صفویه اقتباس شده، اما کاشی‌های آن ویژگی کاشیکاری دوره قاجاریه را دارد. این بنا دارای مسجد، آب‌انبار، صفه نسبتاً وسیع و حوض سنگی در وسط آن است. تنی چند از مجتهدان بزرگ ایران در این مدرسه به تعلیم و تعلم علوم دینی پرداختند.
موزه‌های چهارفصل و حسن‌پور این امکان را فراهم می‌کنند که از پیشینه این شهر و دیار و در عین حال بناهای تاریخی اطلاعاتی به دست بیاید.
حمام چهارفصل اراک یکی از آثار معماری زیبای کشور در قرون معاصر است و تزیینات منحصر‌به‌فرد، جلوه‌ی دیگری به آن بخشیده‌اند. بنای حمام در ضلع شرقی خیابان بهشتی واقع شده و چهار معبر ورودی از طرف شمال و جنوب دارد. نام حمام نیز برگرفته از کاشی خوش نقش و نگاری است که چهار فصل را در چهار سمت سربینه حمام مردانه به تصویر کشیده است.
عدد چهار به شکل دیگری نیز در این حمام نمود یافته زیرا این حمام وسیع همچنین از چهار بخش مجزای مردانه، زنانه،‌ حمام ویژه اقلیت‌های دینی و حمام خصوصی تشکیل شده است. تقریباً‌ تمام بنای داخلی حمام به وسیله کاشی‌های هفت رنگ تزیین شده و سقف تمامی بخش‌ها با آجر و ملات گچ و آهک به صورت گنبدی طاق زده شده است.
در حال حاضر بخشی از این حمام به موزه تبدیل شده و اشیای مهمی را از دوره‌های مختلف پیش و بعد از اسلام، به نمایش گذاشته است. از آثار شاخص این موزه می‌توان به محراب تاریخی مسجد جامع ساوه اشاره کرد.
دیگر موزه شهر اراک،‌ موزه حسن‌پور با 5 تالار با عناوین چوب و کاغذ؛ سفال و ظروف چینی؛ فرش و گلیم؛ فلز و آثار حجمی و چوب به نمایش اشیا اختصاص یافته است. علاوه بر اشیا موجود بنای موزه نیز با توجه به کاشی کار شده در پیشانی شمالی به زمان احمدشاه بازمی‌گردد.
با در نظر گرفتن موقعیت موزه حسن‌پور در بافت تاریخی بازار اراک و در محله چهارسوق،‌ بازدید از آن خالی از لطف نخواهد بود. دسترسی به مدرسه قدیمی سپهداری،‌ حمام قدیمی چهارسوق و دیگر نقاط قدیمی بازار مانند بانک ملی نیاز به زمان زیادی نخواهد داشت.
مجموعه ساختمانی سرای مهر واقع در محل موقوفه حاج آقا محسن اراکی، مشرف به سرای آقایی در بازار سرپوشیده اراک، هم‌زمان با بنای بازار ساخته شد و در سال 1383 با همکاری اداره کل اوقاف و امور خیریه، مرمت و بازگشایی شد. این فضای تاریخی بسیار دیدنی سه طبقه دارد. طبقه اول آن به بازارچه صنایع دستی و طبقه دوم و سوم آن به سفره‌خانه سنتی تبدیل شده است. هر سه طبقه با هم مرتبط‌ اند و فضای متنوعی را در کنار بازار تاریخی اراک برای گردشگران داخلی و خارجی تشکیل می‌دهند.
علاوه بر موارد یادشده از آثار طبیعی مانند تالاب میقان، چشمه سداله،‌ چشمه چپقلی و‌ مناطق حفاظت‌شده هفتاد قله نیز نباید غافل شد. همچنین به دلیل وجود کارخانه‌های متعدد در شاخه‌های مختلف صنعتی مانند ماشین‌سازی،‌ آلومینیوم‌سازی و واگن‌سازی، اراک از پتانسیل بالایی برای گردشگری صنعتی برخوردار است.
در میان آثار طبیعی تالاب و کویر میقان از جایگاه خاصی برخوردار است. تالاب میقان که در 15 کیلومتری شمال شرقی شهر اراک واقع شده،‌ زیستگاه 73 گونه گیاهی است. از جمله این گیاهان می‌توان از «قره‌داغ» یا قهرمان کویر نام برد. در این منطقه همچنین بیش از 130 گونه پرنده بومی و غیربومی شناسایی شده است. فلامینگو،‌ غاز وحشی،‌ حواصیل،‌ آنقوت سر خرمایی و چکاوک برخی از آنها هستند.
برای داشتن سفری پربار به این منطقه، توصیه می‌شود دوربین چشمی همراه باشد؛ فاصله با پرندگان حفظ شده،‌ اتومبیل جایی دورتر پارک شود. لباسی هم‌رنگ با طبیعت بر تن کرده و از عطر و ادکلن استفاده نشود.
دیگر اثر طبیعی،‌ منطقه حفاظت‌شده هفتاد قله در 25 کیلومتری شرق اراک و 30 کیلومتری شمال خمین،‌ روستای ابراهیم‌آباد،‌ روستای شهواران است.
از اراک به جهات مختلف می‌توان رفت و مقاصد متعدد را مد نظر قرار داد. ساوه و زرندیه از یک سو که میان اراک و پایتخت واقع شده و محلات و نراق از سوی دیگر که میان اراک و اصفهان قرار دارند،‌ آثار مختلفی را به خود اختصاص داده‌اند.