قصد سفر دارید؟ چطور است جایی بروید که زیبا و بکر است. مقصد، یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است. مقصدی است که به نظر دور می‌رسد اما مردمان مهربانش و طبیعت وحشی و متنوع آن ارزش طی کردن این راه را دارد.
گردشگری در قلب بلندی‌های زاگرس، دیار تاریخی کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. این استان از شمال با چهارمحال و بختیاری، از غرب با خوزستان، از جنوب با استان بوشهر و از شرق با استان‌های اصفهان و فارس محدود می‌شود. در مورد وجه تسمیه کهگیلویه مطالب مختلفی گفته شده، از جمله در نوشته‌های ابن خرداد‌به و استخری در سده‌های سوم و چهارم هجری آمده است که «گیلو» یکی از سران قوم لر در محدوده جغرافیایی بین خوزستان، اصفهان و فارس بوده و بعدها به دلیل کوهستانی بودن منطقه به کوه‌گیلویه معروف شده است.
همان طور که از نام استان پیداست و مانند سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد هم از دو بخش تشکیل شده و یاسوج، مرکز استان در بخش بویراحمد واقع است.
در نقطه ورودی شهر، تابلوی خوش آمد به سرزمین «آریوبرزن»، سردار ایرانی در زمان هخامنشی که در برابر اسکندر مقدونی مقاومت کرد، حکایت از ورود شما به سرزمین تاریخی و دلاورپرور دارد. جاذبه‌های طبیعی نیز در اطراف شهر و در فاصله‌های دور و نزدیک قرار گرفته‌اند که لازم است برای بازدید آنها برنامه‌ریزی کنید چون فرصت برای طی کردن دوباره یک مسیر نخواهید داشت.
در حاشیه زاگرس جنوبی قرار دارد با بلندترین قله زاگرس، دنا با 4437 متر ارتفاع. دو آب و هوای متفاوت و 800 گونه گیاهی کاملاً خطه‌ای متنوع پدید آورده‌اند. اگر کل استان مقصد شما باشد، می‌توانید لفظ چهارفصل را در طول سفر ببینید. «تنگ تامرادی» در منطقه بویراحمد که نمادی از غیرت و سرافرازی است با آب و هوای معتدل؛ گچساران، در کهگیلویه با هوای گرم و آثاری از دوره‌های ساسانی و صفویه و شهر توریستی دنا و منطقه کوه‌گل در منطقه سردسیر.
برای آن که از قدمت این منطقه آگاه باشید، کافی است بدانید در مسیر یاسوج به گچساران، تپه‌ای قرار دارد به نام «تل خسرو» که در آن آثاری از سه هزار سال قبل از میلاد تا دوره اسلامی یافت شده است. در رابطه با نام تپه هم باید یادآوری کرد که شاهنامه‌خوانی در میان عشایر ارج و قرب خاصی دارد و خیلی از نام‌ها برگرفته از شاهنامه هستند.
در منطقه تپه‌های باستانی دیگری نیز وجود دارد که بیانگر قدمت سکونت هستند. تپه دم چنار یکی از تپه های پیش از تاریخ است و در نزدیکی روستای دم چنار یاسوج است. این تپه تاریخی به هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد تعلق دارد و از نظر تاریخی با دیگر تپه‌های منطقه به ویژه تل مهره‌ای و تل خسرو توانایی برابری دارد. تل مهره‌ای در یک کیلومتری شرق روستای سقاوه یاسوج قرار گرفته است.
تنگ تامرادی تنگه‌ای تاریخی و طبیعی در منطقه‌ای کوهستانی مملو از درختان بلوط و مورد (نام گیاهی با درختچه یا بوته ای همیشه سبز) است با آبشاری زیبا در یک فرعی در مسیر یاسوج به خوزستان. این منطقه از اسفند تا مهر قابل بازدید است. جالب است بدانید ایلات مختلفی در منطقه زندگی می‌کنند. بزرگترین ایل، بویراحمد است و در میان آنها طایفه تامرادی بزرگترین طایفه است.
در زمان پهلوی اول، بین حکومت مرکزی و عشایر محلی جنگی در این تنگه رخ می‌دهد. به دلیل آن که نیروهای نظامی در جنگ‌های پارتیزانی مهارت نداشتند از عشایر تامرادی به رهبری کی‌لهراسب شکست می‌خورند. حدود 70 نظامی کشته می‌شوند که آنها را در روستای «کوپن» به خاک می‌سپارند. اهالی می‌گویند کی‌لهراسب احترام خاصی برای بانوان و سادات قائل بوده به همین دلیل به کاروانی که قافله‌سالار آن خانم بوده، حمله نمی‌کرده است.
به طرف تنگ مهریان که بروید از مقبره امامزاده شاه‌حسن عبور میکنید. ممکن است بخت با شما یار باشد و در محوطه نزدیک امامزاده مراسم عروسی ببینید، در این صورت فرهنگ و سنت مردم را از نزدیک خواهید دید.
در سفر به کهگیلویه ممکن است شانس دیدن لاله‌های واژگون را نیز داشته باشید. تعجب نکنید این گیاه زیبا در کهگیلویه هم می‌روید. برای دیدن لاله‌های واژگون به گردنه شکر در نزدیکی کاکان بروید. در راه از چشمه سلام عبور میکنید. اگر درست برنامه‌ریزی کرده باشید وقتی به تنگ مهریان رسیدید، می‌توانید برای دیدن آبشار بروید در غیر این صورت فقط از فضای اطراف بهره ببرید و غذای خود را در باغ ربانی صرف کنید.
منطقه دیگری که در این سفر می‌توانید ببینید، دریاچه سد شاه‌قاسم است. این سد یکی از سدهای خاکی منطقه است که در 10 کیلومتری جنوب یاسوج قرار دارد و دریاچه آن فرصتی فراهم آورده تا به ورزش‌های آبی و قایق‌رانی بپردازید. در محوطه آن برای گردش مردم آلاچیق‌سازی شده و درختان بلوط اطرافش را فرا گرفته‌اند.
رودخانه بشار که مناظری زیبا در پیرامون خود دارد منطقه دیدنی دیگر است که پارک ساحلی بشار آن را تکمیل کرده است. این پارک مکانی برای استراحت شما می‌تواند باشد.
تنگه دوآب مهربان در 5 کیلومتری شهر یاسوج قرار دارد و دره‌ای است با درختان چنار، گردو، بلوط، زالزالک و گیاهان متنوع دیگر. رودخانه دائمی و چشمه‌های متعدد آب و هوایی خنک به‌وجود آورده که مورد علاقه گردشگران است.
دهکده توریستی کریک یاسوج در فاصله 25 کیلومتری شهر یاسوج واقع شده است. بافت دهکده بسیار قدیمی بوده و خانه‌ها به صورت پلکانی بنا شده، به طوری که حیاط هر خانه پشت بام خانه دیگر محسوب می‌شود. این روستا دارای آب و هوای بسیار مطبوع و خنک بوده و چشمه‌های متعدد در روستا جاری است. انواع درختان نظیر چنار، بید، انگور، گردو، سیب و شالیزارهای سرسبز در این روستا واقع شده است.
اگر از یاسوج به طرف بابامیدان بروید، یعنی در جاده یاسوج به نورآباد ممسنی پیش بروید، به «پل بریم» می‌رسید. پل بریم می‌تواند یک سایت موزه باشد چون آثار چند پل در محل دیده می‌شود. از پل دوره ساسانی تنها دو پایه باقی مانده یکی در آب و یکی در خانه‌ای روستایی (روستای «چندبلبل») است که به خاطر گیاهان اطراف دیده نمی‌شود. از 17 دهانه پل دوره آل‌بویه یا صفوی 4 دهانه طی جاده‌سازی سال 1362 تخریب شده. نکته جالب درباره این پل وجود 15 درجه اختلاف بین ابتدا و انتهای آن است. پل سوم مربوط به دوره پهلوی و پل چهارم پس از انقلاب ساخته شده است.
آب چشمه‌های جوشان دنا در گذر از مسیری سخت، جلوه‌های زیبایی را به نمایش می‌گذارد که آبشار یاسوج یکی از آنهاست. در سمت راست جاده‌ای که به سی‌سخت منتهی می‌شود نزدیکترین آبشار به مرکز استان با نام آبشار یاسوج در تنگه‌ای به همین نام قرارگرفته است که از جمله جاذبه‌های توریستی استان در فصل بهار و تابستان است. در محدوده این آبشار که در 3 کیلومتری شمال شهر قرار دارد و به شکل پارک و منطقه تفریحی درآمده، ترکیبی از نهرهای آب در بستر مارپیچ مشبک، باغ‌های میوه و مراتع سرسبز و پرگل را می‌توان یک جا دید. جنگل درختان اعم از بلوط، چنار، گردو و سیب نیز چشم‌انداز زیبایی به آن بخشیده است.
اگر طالب آب و هوای سرد کهگیلویه باشید، به طرف منطقه سی‌سخت و دنا بروید. در راه از روستای «بیاره» می‌گذرید که از روستاهای توریستی و زیبای منطقه است. پس از سی‌سخت به شهر توریستی دنا می‌رسید. قلل دنا و بیژن بر منطقه احاطه دارند.
از آنجا یک راه ماشین‌رو باریک به طرف «کوه‌گل» می‌رود. در سمت راست راه، کوه «قلم» قرار دارد که نام آن برگرفته از قلم به معنای پا است. دلیلش هم این است که نسبت به دنا باریک است و در پای دنا قرار گرفته است.
پس از عبور از چشمه میشی به چشمه کوه‌گل می‌رسید. دور چشمه را آجر چیده‌اند تا مردم با ماشین وارد چشمه نشوند. در سه کیلومتری چشمه کوه‌گل، دریاچه کوه‌گل واقع شده که بهتر است زمان را برای رفت و برگشت خود محاسبه کنید.
دریاچه کوه‌گل در فاصله 30 کیلومتری یاسوج و در شرق سی‌سخت مرکز شهرستان دنا قرار گرفته است. پیرامون این دریاچه در فصل بهار و تابستان که مملو از انواع گل‌های وحشی، شقایق و آویشن می‌شود، یکی از نقاط زیبای منطقه به‌شمار می‌آید. پرندگان بومی و مهاجر همچون مرغابی، اردک کله سبز، لک‌لک و حواصیل هم از این محیط چشم نمی‌پوشند. در کوه‌گل غاری به نام نول واقع شده است. غار نول با طول 80 متر دارای چند تالار پلکانی و انشعاب‌های مختلف است.
در کیلومتر 15 جاده یاسوج به سی‌سخت و در میان جنگل‌های انبوه بلوط، دره‌ای با درختان تنومند و بلند چنار پنهان شده است. چشمه‌های آب این منظره را تکمیل کرده و تنگ گنجه‌ای را به یک نقطه گردشگری مبدل کرده است.
در فاصله 35 کیلومتری شمال یاسوج، شهرستان دنا قرار گرفته که مرکز آن شهر سی‌سخت است. پوشش گیاهی متنوع اعم از درختان جنگلی و انواع گیاهان دارویی همراه گونه‌های مختلف جانوری دنا را به یک قطب گردشگری تبدیل کرده است. باغ‌های سیب و گردو، تاکستان‌ها، کشتزارهای برنج و گندم در ترکیب با جنگل و مرتع آن هم در چشم‌انداز قله دنا، سرزمینی زیبا پدید آورده‌اند.
کوهنوردان بسیاری به دنا و سی‌سخت می‌آیند تا به قله دنا صعود کنند. این گروه بعد از گردنه بیژن با کوهپایه‌ای پوشیده از گیاهان دارویی و غیردارویی روبه‌رو می‌شوند که سکوت آن را فرا گرفته است.
از دیدنی‌هایی که در این سفر نباید از دست بدهید، آبشار مارگون است. این آبشار یکی از زیباترین آبشارهای کشور است که در مجاورت شهر سپیدان و در مرز استان فارس و استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. اطراف این آبشار در فصل بهار بسیار سرسبز و دیدنی است. این آبشار در حقیقت سرچشمه رودخانه است و آب آن از بدنه دیواره صخره‌ای کوه از بیش از چند هزار چشمه سرازیر می‌شود.
همچنین در ادامه مسیر رودخانه انبوه درختان و باغ‌ها به چشم می‌خورد. رودخانه حاصل از این چشمه‌ها بسیار پر آب بوده و تا سپیدان امتداد دارد. آبشار بسیار عظیم‌تر از آن چیزی که تصور میکنید، به طوری که ارتفاع آن نزدیک به 120 متر و عرض آن حدود 400 متر تخمین زده می‌شود. هر چند آبشار ابعاد مشخصی ندارد زیرا هر روز چشمه‌ای جدید در حاشیه آبشار ایجاد شده و گاه چشمه‌ای آبش کم یا قطع می‌شود. آب این آبشار در گرم‌ترین فصل سال بسیار خنک و زیر 10 درجه است، اما به علت جوشان بودن این آب، مانند آب چشمه، رفتن در آن یا نوشیدنش هیچ گونه عارضه‌ای به دنبال ندارد.
برای دیدن آبشار چند راه وجود دارد. یاسوج، کاکان، مارگون به طول 65 کیلومتر. یاسوج، سپیدان، مارگون به طول 125 کیلومتر و شیراز، سپیدان، مارگون به طول 130 کیلومتر. راه ماشین‌رو تا حدود 800 متری آبشار می‌رسد و ادامه راه را که سنگ‌فرش و سیمان شده باید پیاده رفت. در اطراف، پارکینگ، سرویس بهداشتی و محوطه‌های مسطحی ساخته شده که برای اقامت و برپاکردن چادر مناسب است.
