کافه خوندنی

سپاس خدايي را كه سخنوران در ستودن او بمانند و شمارگران شمردن نعمتهاي او ندانند، و كوشندگان حقّ او را گزاردن نتوانند. خدايي كه پاي انديشه تيزگام در راه شناسايي او لنگ است، و سر فكرت ژرف رو به درياي معرفتش بر سنگ. صفتهاي او تعريف ناشدني است و به وصف در نيامدني، و در وقت ناگنجيدني، و به زماني مخصوص نابودني. به قدرتش خلايق را بيافريد، و به رحمتش بادها را بپراكنيد، و با خرسنگها لرزه زمين را در مهار كشيد. سر لوحه دين شناختن اوست، و درست شناختن او، باور داشتن او، و درست باور داشتن او، يگانه انگاشتن او، و يگانه انگاشتن، او را بسزا اطاعت نمودن، و بسزا طاعت نمودن او، صفتها را از او زدودن، چه هر صفتي گواه است كه با موصوف دو تاست و هر موصوف نشان دهد كه از صفت گواه است كه با موصوف دوتاست و هر موصوف نشان دهد كه از صفت جداست، پس هر كه پاك خداي را با صفتي همراه داند او را با قريني پيوسته، و آن كه با قرينش پيوندد، دوتايش دانسته، و آن كه دوتايش خواند، جزء جزءاش داند، و آن كه او را جزء جزء داند، او را نداند، و آن كه او را نداند در جهتش نشاند، و آن كه در جهتش نشاند، محدودش انگارد، و آن كه محدودش انگارد، معدودش شمارد. و آن كه گويد در كجاست در چيزيش در آرد، و آن كه گويد فراز چه چيزي است ديگر جايها را از او خالي دارد. بوده و هست، از نيست به هستي در نيامده است. با هر چيز هست، و همنشين و يار آن نيست، و چيزي نيست كه از او تهي است. هر چه خواهد پديد آرد، و نيازي به جنبش و وسيلت ندارد. از ازل بيناست و تا به ابد يكتاست، دمسازي نداشته است تا از آن جدا افتد و بترسد كه تنهاست. آفرينش را آغاز كرد و آفريدگان را به يك بار پديد آورد، بي‏ آنكه انديشه‏ اي به كار برد، يا از آزمايشي سودي بردارد، يا جنبشي پديد آرد يا پتياره ‏اي را به خدمت گمارد. از هر چيز بهنگام بپرداخت، و اجزاي مخالف را با هم سازوار ساخت، و هر طبيعت را اثري بداد و آن اثر را در ذات آن نهاد. از آن پيش كه بيافريند به آفريدگان دانا بود، و بر آغاز و انجامشان بينا، و با سرشت و چگونگي آنان آشنا. سپس خداي پاك فضاهاي شكافته و كرانه ‏هاي كافته و هواي به آسمان و زمين راه يافته را پديد آورد، و در آن آبي روان كرد. آبي كه موجهاي آن يكديگر را مي‏ شكست، و هر يك بر ديگري مي‏ نشست. آب را بر پشت بادي نهاد سخت وزنده و هر پايداري را درهم شكننده. باد را بفرمود تا آب را باز دارد و فرو سو آمدنش نگذارد و در آن مرز بماند. هواي شكافته در زير باد به جريان، و آب جهنده بر بالاي آن روان. سپس بادي نازا آفريد تا پياپي و سخت بوزيد، از برخاستنگاهي دور و ناپديد. باد را بفرمود تا آب خروشنده را بگرداند و موج دريا را برانگيزاند. باد چنانكه گويي مشكي را مي‏جنباند يا در فضايي تهي مي‏راند، سر آب را به پايان آن برد و جنبنده آن را به آرام آن رساند تا آنكه كوهه‏ ها از بر، و كفها بر سرآورد، پس خدا آن كف را در فراخ هوا و گسترده فضا بالا كرد، و از آن هفت آسمان برآورد. فرودين آسمان موجي از سيلان بازداشته، زبرين سقفي محفوظ، بلند و افراشته، بي‏ هيچ ستون بالا رفته و بر پا، و بي‏ ميخ و طناب استوار و برجا. پس آسمانها را به ستاره‏ هاي رخشان و كوكب هاي تابان بياراست، و بفرمود تا خورشيد فروزان و ماه تابان، در چرخ گردان و طارم سبك گذران و آسمان پر ستاره روان، به‏ گردش برخاست. سپس ميان آسمانهاي زبرين را بگشود و از گونه گون فرشتگانش پر نمود: گروهي از آنان در سجده ‏اند و ركوع نمي‏گزارند، و گروهي در ركوعند و ياراي ايستادن ندارند. گروهي ايستاده و صف ناگسسته، و گروهي بي‏ هيچ ملالت لب از تسبيح نابسته. نه خواب دارند و نه بيهوشي، نه سستي گيرند و نه فراموشي، و گروهي از آنان امينان وحي اويند، كه كلام خدا را به پيامبرانش مي‏رسانند، و قضاي الاهي را بر مردمان مي‏رانند، و گروهي نگاهبان بندگان اويند و دربانان درهاي جنان او،  و گروهي از آنان پايهاشان پايدار در زمين است، و گردنهاشان برگذشته از آسمان برين. تنومندي و ستبري‏شان از حد برون است، و دوشهاشان براي برداشتن عرش متناسب و موزون. ديده‏ ها از هيبت برهم و پرها به خود فراهم. در پس حجاب عزّت و پرده ‏هاي قدرت مستور - و دست نامحرمان از ساحت قدس آنان دور -. نه براي پروردگار در وهم خود صورتي انگارند، و نه صفتهاي او را چون صفتهاي آفريدگان پندارند. نه او را در مكاني دانند، و نه وي را همانندي شناسند و بدان اشارت رانند.

صفت آفرينش آدم (ع)
پس پاك خداي با عظمت، از زمين گونه ‏گون طبيعت خاكي فراهم كرد، از زمين نرم و ناهموار و از شيرين آن و از نمكزار. بر آن خاك، آب ريخت تا پاك شد، و با تري محبّت ‏اش بياميخت تا چسبناك شد. پس صورتي از آن پديد آورد، با اندامهاي بايسته، و عضوهاي جدا و به يكديگر پيوسته. آن را بخشكانيد تا يك لخت شد و زماني‏ اش بداشت تا سخت شد، چنانكه اگر بادي بدان مي‏وزيد بانگش به گوش مي‏رسيد. پس از دم خود در آن دميد تا به صورت انساني گرديد: خداوند ذهنها، كه آن ذهنها را به كار گيرد، و انديشه‏ اي كه تصرّف او را پذيرد. با دست و پايي در خدمت او و اعضايي در اختيار و قدرت او. با دانشي كه بدان حق را از باطل جدا كردن داند، و مزه‏ ها و بوي ها و رنگها و ديگر چيزها را شناختن تواند. آميخته با طبيعتهاي متضاد و سركش و آميزه‏ هاي با هم ناخوش، گرم با سرد در آميخته و تري بر خشكي ريخته - و حيرت همه را برانگيخته -. پس، از فرشتگان خواست تا آنچه در عهده دارند ادا كنند و عهدي را كه پذيرفته‏ اند وفا كنند. سجده او را از بن دندان بپذيرند، خود را خوار و او را بزرگ گيرند، و فرمود: «آدم را سجده كنيد اي فرشتگان. فرشتگان به سجده افتادند جز شيطان» كه ديده معرفتش از رشك تيره شد و بدبختي بر او چيره، خلقت آتش را ارجمند شمرد و بزرگ مقدار و آفريده از خاك را پست و خوار، پس خدايش مهلت بخشيد كه خشم را سزاوار بود، و كامل شدن بلا و آزمايش را در خور و بكار، و وفاي به وعده را - چه كسي كند چون پروردگار - و پروردگار فرمود: «همانا تو از واپس افكندگاني كه تا رسيدن رستاخيز بماني.» پس خداي سبحان آدم را در خانه ‏اي آرام داد، جايگاهي در امان و بي‏ بيم، با زندگي فراخ و پر نعيم، و او را از شيطان بترسانيد كه دشمني است لئيم. امّا دشمن او بر نمي‏تافت كه آدم با نيكوكاران در بهشت به سر برد، كوشيد تا او را از راه به در برد. او را بفريفت تا يقين را به گمان فروخت و آتش دو دلي بروبار عزم او را بسوخت. شادماني بداد و بيم خريد، فريب خورد و پشيماني كشيد. سپس خداي سبحان در توبه را به روي او گشاد، و كلمه رحمت بر زبان او نهاد، و بدو وعده بازگشت به جنّت داد، و او را بدين سراي فرود آورد كه خانه رنج و امتحان است و زادن فرزندان، و خداي سبحان از فرزندان او پيامبراني گزيد، و از آنان بزبان وحي پيمان ستد - و هر پيامبر آنرا شنيد -، كه امانت او نگاه دارد و حكم خدا را به ديگران برساند، و اين هنگامي بود كه بيشتر آفريدگان از فطرت خويش بگرديدند و طومار عهد در نورديدند، حقّ او را نشناختند و برابر او خداياني ساختند. شيطانها آنان را از خداشناسي به گمراهي كشيدند، و پيوندشان را با پرستش خدا بريدند.

پس هر چندگاه پيامبراني فرستاد و به وسيله آنان به بندگان هشدار داد تا حقّ ميثاق الست بگزارند، و نعمت فراموش كرده را به يادشان آرند. با حجّت و تبليغ، چراغ معرفتشان را بيفروزند تا به آيت هاي خدا چشم دوزند. از آسماني بالا برده و زميني زيرشان گسترده، و آنچه بدان زنده‏ اند و چسان مي‏ميرند و ناپاينده‏ اند، و بيماريهاي پير كننده و بلاهاي پياپي رسنده، و هيچگاه نبود كه خدا آفريدگان را بي‏ پيامبر بدارد، يا كتابي در دسترس آنان نگذارد، يا حجّتي بر آنان نگمارد، يا از نشان دادن راه راست دريغ دارد. پيامبران كه اندك بودند و مخالفشان بسيار، و در دام شيطان گرفتار، در كار خويش درنماندند و دعوت حق را به مردم رساندند. گاه پيامبر پيشين نام پيامبر پس از خود را شنفته، و گاه وصف پيامبر پسين را به امّت خويش گفته. زمان اين چنين گذري شد، و روزگار سپري. پدران رفتند و پسران جاي آنان را گرفتند تا آنكه خداي سبحان، محمّد (ص) را پيامبري داد تا دور رسالت را به پايان رساند و وعده حق را به وفا مقرون گرداند، طومار نبوّت او به مهر پيامبران ممهور، و نشانه‏ هاي او در كتاب آنان مذكور، و مقدم او بر همه مبارك و موجب سرور، حالي كه مردم زمين هر دسته به كيشي گردن نهاده بودند، و هر گروه پي خواهشي افتاده، و در خدمت آييني ايستاده، يا خدا را همانند آفريدگان دانسته، يا صفتي كه سزاي او نيست بدو بسته، يا به بتي پيوسته و از خدا گسسته. پروردگار آنان را بدو از گمراهي به رستگاري كشاند و از تاريكي ناداني رهاند. سپس ديدار خود را براي محمد (ص) گزيد - و جوار خويش او را پسنديد - و از اين جهانش رهانيد. او را نزد خود برد تا در فردوس اعلي نشيند، و بيش سختي اين جهان نبيند.

پس بزرگوارانه او را ديدار ارزاني داشت و او ميراثي كه پيامبران مي‏ نهند براي شما گذاشت، چه آنان امّت خويش را وانگذارند مگر با نشان دادن راهي روشن و نشانه‏ اي معيّن:
كتاب پروردگار در دسترس شماست، حلال و حرام آن پيداست، واجب و مستحب آن هويداست، ناسخ و منسوخش روشن، رخصت و عزيمت آن معيّن، خاص و عامش معلوم، پند و مثلهايش مفهوم، مطلق و مقيّدش پديدار، محكم و متشابهش آشكار، مجمل آن تفسير شده، و نامفهومش تعبير شده، از حكمي كه بدانند و انجام دادني است، و آنچه ندانند و واگذاردني است، حكمي است وجوب آن در قرآن معيّن، و نسخ آن در سنّت مبرهن، و حكمي كه سنّت گويد بايد، و كتاب رخصت دهد كه ترك آن شايد، و حكمي كه در وقتي خاص بر مكلّف نوشته است، و چون وقتش سپري شد تكليف هشته است، و حرامهايي ناهمسان، با كيفرهايي سخت و يا آسان، گناهي بزرگ كه كيفرش آتش آن جهان است، و گناهي خرد كه براي توبه كننده اميد غفران است، يا آنچه مقبول، ميان دشوار و آسان است.

از اين خطبه است كه حج را ياد كرده است.
زيارت خانه‏ اش را فريضه كرد بر شما مردمان كه قبله‏ اش ساخت براي همگان، و آمدنگاه مسلمانان، تا بدان در آيند چون چارپايان و بدان پناه برند چون كبوتران، و دو نشانه براي دينداران: فروتني برابر عظمت او، و اعتراف به عزّت او، و از آفريدگانش آن را گزيد كه چون دعوت او شنيد در گوش كشيد، و به جان و دل خريد. اينان به راه افتادند، و پا بر جاي پاي پيامبران نهادند، و چون فرشتگان گرد عرش بر پاي بندگي ايستادند. بر سودهاي روز بازار عبادت هر دم فزودند، و به هنگام تشريف، مغفرت او را از يكديگر ربودند. خدا كعبه را براي اسلام نشان، و براي پناهندگان خانه امان ساخت، رفتن به سوي خانه را واجب گرداند، و حقّ آن را بشناساند و بندگان را به زيارت آن خواند كه فرمود: «بر هركس كه تواند، زيارت خانه واجبي از سوي خداي بي ‏انباز است، و آن كه سر باز زند خدا از جهانيان بي ‏نياز است.»