با عنایت به محدودیت منابع آب در جهان، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اجرایی در کشورهای پیشرفته و نیمه پیشرفته، استفاده بهینه از منابع آب زیرزمینی قابل شرب از طریق استفاده از صنایع آب بسته‌بندی به‌جای شبکه توزیع زیرزمینی آب شهری می‌باشد، به‌گونه‌ای که اکنون در بسیاری از کشورهای جهان آب موجود در شبکه توزیع شهری تنها در مصارف بهداشتی و شستشو مورد استفاده قرارگرفته و آب شرب موردنیاز مردم با استفاده از محصولات آب بسته‌بندی تأمین می‌گردد که این امر نه‌تنها موجب صرفه‌جویی در مقیاس بالا در هزینه‌های مرتبط با عملیات تصفیه و گندزدایی آب باهدف شرب می‌شود، بلکه با عنایت به فرسودگی شبکه‌های توزیع و احتمال بروز بحران از طریق نشت انواع آلودگی به سیستم، موجب افزایش ضریب ایمنی در نزد مصرف‌کنندگان نیز شده است.
چند نوع آب بسته‌بندی شده داریم?
به‌طورکلی بر اساس طبقه‌بندی انجام‌گرفته توسط سازمان ملی استاندارد، دو نوع آب بسته‌بندی‌شده در ایران وجود دارد.
- آب‌معدنی Mineral Water
- آب آشامیدنی Drinking water
چند نوع آب بسته‌بندی شده داریم?
به‌طورکلی بر اساس طبقه‌بندی انجام‌گرفته توسط سازمان ملی استاندارد، دو نوع آب بسته‌بندی‌شده در ایران وجود دارد.
- آب‌معدنی Mineral Water
- آب آشامیدنی Drinking water
آب‌معدنی:
آب‌معدنی آب‌هایی هستند با منشأ زیرزمینی که به‌صورت طبیعی و یا به‌وسیله حفاری از سطح و یا عمق زمین استخراج شده‌اند.
این آب باید دارای مشخصات زیر باشد:
1. به‌وسیله محتوای املاح معدنی خاص، عناصر کمیاب و دیگر ترکیبات، مشخص می‌گردد.
2. از منابع طبیعی مانند چشمه و نقاط حفاری‌شده از سفره‌های آب زیرزمینی که به‌طور مناسب محصورشده و لوله انتقال آب به داخل آن ارسال‌شده، به دست می‌آید.
3. کلیه اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از هرگونه آلودگی یا تأثیرات خارجی روی کیفیت آن باید انجام گیرد؛ و به‌هیچ‌وجه صنایع مجاز به استفاده از راهکارهای اضافی به‌منظور کاهش بار میکروبی این آب نیستند. به‌عبارت‌دیگر محتوای طبیعی خود آب باید عاری از هر نوع آلودگی باشد.
4. در نزدیک‌ترین محل ممکن به سرچشمه آب، تحت شرایط بهداشتی بسته‌بندی شود. ترکیبات آن در فصول مختلف سال از ثبات نسبی برخوردار باشد.
5. فاصله چاه و چشمه از هرگونه آلاینده شهری، روستایی، توریستی، جهانگردی، صنعتی و نیز کلیه آلاینده‌های دیگر باید حداقل 500 متر باشد.
6. هیچ‌گونه فرآیند پالایش به‌جز پالایش‌های فیزیکی مجاز مانند صاف کردن نمی‌تواند در مورد آب‌معدنی به کار گرفته شود. پالایش‌های مجاز باید در شرایطی انجام گیرد که در میزان ترکیبات آب‌معدنی (مواد متشکله) تغییر اساسی ایجاد نشود.
1. به‌وسیله محتوای املاح معدنی خاص، عناصر کمیاب و دیگر ترکیبات، مشخص می‌گردد.
2. از منابع طبیعی مانند چشمه و نقاط حفاری‌شده از سفره‌های آب زیرزمینی که به‌طور مناسب محصورشده و لوله انتقال آب به داخل آن ارسال‌شده، به دست می‌آید.
3. کلیه اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از هرگونه آلودگی یا تأثیرات خارجی روی کیفیت آن باید انجام گیرد؛ و به‌هیچ‌وجه صنایع مجاز به استفاده از راهکارهای اضافی به‌منظور کاهش بار میکروبی این آب نیستند. به‌عبارت‌دیگر محتوای طبیعی خود آب باید عاری از هر نوع آلودگی باشد.
4. در نزدیک‌ترین محل ممکن به سرچشمه آب، تحت شرایط بهداشتی بسته‌بندی شود. ترکیبات آن در فصول مختلف سال از ثبات نسبی برخوردار باشد.
5. فاصله چاه و چشمه از هرگونه آلاینده شهری، روستایی، توریستی، جهانگردی، صنعتی و نیز کلیه آلاینده‌های دیگر باید حداقل 500 متر باشد.
6. هیچ‌گونه فرآیند پالایش به‌جز پالایش‌های فیزیکی مجاز مانند صاف کردن نمی‌تواند در مورد آب‌معدنی به کار گرفته شود. پالایش‌های مجاز باید در شرایطی انجام گیرد که در میزان ترکیبات آب‌معدنی (مواد متشکله) تغییر اساسی ایجاد نشود.
بسته‌بندی آب‌معدنی:
- آب‌معدنی در نزدیک‌ترین محل ممكن به سرچشمه آب، تحت شرايط بهداشتي در ظروف پلاستیکی خاص و مجاز بسته‌بندی می‌شود.
- آب‌معدنی می‌تواند به‌صورت گازدار نیز فرموله گردد.
- درب ظروف مورد استفاده باید محکم و غیرقابل نفوذ باشد به‌طوری‌که در طول نگهداری مقاوم بوده و از آب‌معدنی در برابر آلودگی‌های شیمیایی و میکروبی محافظت نماید. همان‌طور که قبلاً نیز ذکر گردید در مراحل تولید آب‌های معدنی، واحد تولیدی به‌هیچ‌وجه مجاز به استفاده از روش‌های مختلف به‌منظور افزایش زمان ماندگاری و محافظت میکروبی نیست.
ویژگی‌های برچسب‌گذاری آب‌معدنی:
- عبارت آب‌معدنی باید با فونت درشت نسبت به باقی کلمات موجود بر روی برچسب محصول نوشته شود.
- تولیدکنندگان آب‌معدنی ملزم به درج مقدار میانگین املاح نتایج چهارفصل متوالی پیش از تولید بر روی بسته‌بندی بوده و می‌بایست هشدارهای لازم را با توجه به میزان این املاح به مصرف‌کننده بدهند. به‌طور مثال چنانچه فرآورده دارای مقادیر فلوئوراید بیش از حد استاندارد باشند بر روی آن عبارت «برای نوزادان و کودکان کمتر از 7 سال مناسب نمی‌باشد» درج می‌شود.
- مواردی همچون ذکر خواص درمانی برای آب یا استفاده از تصاویر و عبارات گمراه‌کننده همچون تصویر کوه یا قله در صورتی که منبع تولید آب‌معدنی از سرچشمه‌هایی باشد که در دشت هستند، در برچسب‌گذاری آب‌های معدنی طبیعی ممنوع است.
- عبارت آب‌معدنی باید با فونت درشت نسبت به باقی کلمات موجود بر روی برچسب محصول نوشته شود.
- تولیدکنندگان آب‌معدنی ملزم به درج مقدار میانگین املاح نتایج چهارفصل متوالی پیش از تولید بر روی بسته‌بندی بوده و می‌بایست هشدارهای لازم را با توجه به میزان این املاح به مصرف‌کننده بدهند. به‌طور مثال چنانچه فرآورده دارای مقادیر فلوئوراید بیش از حد استاندارد باشند بر روی آن عبارت «برای نوزادان و کودکان کمتر از 7 سال مناسب نمی‌باشد» درج می‌شود.
- مواردی همچون ذکر خواص درمانی برای آب یا استفاده از تصاویر و عبارات گمراه‌کننده همچون تصویر کوه یا قله در صورتی که منبع تولید آب‌معدنی از سرچشمه‌هایی باشد که در دشت هستند، در برچسب‌گذاری آب‌های معدنی طبیعی ممنوع است.
آب آشامیدنی بسته‌بندی شده:
آب آشامیدنی است که در ظروف بسته‌بندی می‌شود و به‌طور طبیعی دارای املاح بوده و یا به آن اضافه می‌شود و همچنین می‌تواند بطور طبیعی محتوی گازکربنیک باشد یا به آن اضافه شود و بر طبق استاندارد ملی ایران اعمال روش‌های تصفیه‌ای مختلف فیزیکی، حرارتی، شیمیایی یا ضد میکروبی بر روی آن، مجاز و افزودن هرگونه ماده شیرین‌کننده، طعم‌دهنده، نگه‌دارنده و رنگ به آب آشامیدنی بسته‌بندی‌شده غیرمجاز است.
منابع آب آشامیدنی بسته‌بندی‌شده شامل آب چشمه‌ها، آب چاه و آب حاصل از یخچال طبیعی است.
آب آشامیدنی بسته‌بندی‌شده با اکسیژن، آبی است که با اکسیژن طبی غنی‌شده و سپس بسته‌بندی می‌شود.
ویژگی‌های برچسب‌گذاری آب آشامیدنی:
- درج هرگونه عبارت معدنی و نیز هرگونه تصاویری که تداعی‌کننده معدنی بودن آب شود بر روی برچسب بطری آب آشامیدنی ممنوع است.
- عبارت «آب آشامیدنی» می‌بایست با بزرگ‌ترین قلم (فونت) مورداستفاده در برچسب، روی محصول درج شود.
نکات مهم در هنگام خرید آب‌های بسته‌بندی‌شده:
1- بطری‌های آب بسته‌بندی‌شده باید به‌دوراز نور مستقیم خورشید و در جای خنک و به‌دوراز یخ‌زدگی نگهداری شوند (از خرید بطری‌های آب‌معدنی یخ‌زده خودداری نمایید)
2- از خرید بطری‌هایی که دچار تغییر رنگ‌شده و یا آب آن بو، رنگ یا مزه‌ی غیرطبیعی دارند، خودداری کنید.
3- همواره به هشدارهای ثبت‌شده بر روی محصول توجه نمایید.
