اما آن‌ها فقط یک ماده‌ی منفجره در اختیار داشتند: باروت. ماده‌ی خطرناکی که مخلوطی از گوگرد، کرین (شارکول)، و نیترات (سالپتر) بود. ماده‌ی آخری مسئول تولید اکسیژن بود که سایر مواد به کمک آن می‌سوختند و گازهای داغی را با فشار بالا تولید می‌کردند که نیروی انفجار را به وجود می‌آوردند. چنان که باروت در زبان انگلیسی gunpowder یا پودر اسلحه گفته می‌شود، اولین (و هنوز مهمترین) کاربرد آن برای ساخت سلاح اعم توپ و تفنگ‌های کوچک است.
شیمی‌دانی سویسی به نام کریستیان شونباین که کاشف ازن نیز بود ظاهرا بنا به تصادف اولین ماده‌ی انفجاری غیر از باروت را اختراع کرد. ان طور که می‌گویند در سال 1845 وی حین انجام آزمایشی در خانه مخلوطی از اسید نیتریک و اسید سولفوریک روی زمین ریخت. سپس موادی را که ریخته بود با پیش‌بند نخی همسرش پاک کرد و آن را دوباره سرجایش آویزان کرد. اما وقتی پیش‌بند خشک شد ناگهان با ایجاد پفی از دود در هوا ناپدید شد و اثری از آن به جا نماند. مخلوط این دو اسید گروه‌های کوچکی از مواد موسوم به نیترات را به نخ افزوده بود و «نیتروسلولز» به وجود آورده بود این گروه‌ها درست مثل سالپتر (نیترات پتاسیم) در باروت اکسیژن مورد نیاز برای اشتعال سریع را فراهم می‌کردند. این ماده‌ی منفجره برای نخستین بار در جنگ به کار رفت و لذا نام ان را پنبه‌ی باروتی گذاشتند. بر خلاف دود سیاهی که از انفجار باروت برمی‌خاست، دود سفید این ماده‌ی منفجره میدان دید را تار و مبهم نمی‌کرد.
کمی بعد شیمی‌دان‌ها با افزودن گروه نیترات به سایر مواد قابل اشتعال سعی کردند مواد منفجره‌ی جدیدی بسازند. قوی‌ترین و خطرناک‌ترین این مواد همان نیتروگلیسیرین بود که در سال 1847 توسط شیمی‌دان ایتالیایی آسکانیو سوبررو کشف شد. این ماده به دلیل ناپایداری برای استفاده در میدان جنگ مناسب نبود. حتی کاربرد آن برای مصارف صلح‌آمیز در زمینه‌ی مهندسی عمران به دقت و احتیاط زیادی نیاز داشت. کوچکترین تکانی سبب انفجار آن می‌شد و بی‌احتیاطی می‌توانست به قیمت جان عده‌ی زیادی تمام شود.
خانواده‌ی نوبل در سوئد سازنده‌ی مواد منفجره بودند و بعد‌ها سوبررو را استخدام کردند. آلفرد نویل وقتی برادرش حین وقوع انفجاری در کارخانه کشته شد، تلاش کرد تا نیتروگلیسرین را به ماده‌ای ایمن‌تر تبدیل کند. در سال 1867 او ماده‌ای جاذب را در نیتروگلیسیرین مایع فرو برد و ماده‌ای پایدار ساخت که می‌شد آن را برای استفاده به شکل فتیله درآورد: دینامیت. ترکیب قدرت انفجاری بالا با ایمنی قابل قبول سبب محبوبیت و رواج کاربرد آن در جنگ و صلح شد.
درآمد حاصل از فروش دینامیت و گلی گنیت (مخلوطی از نیتروگلیسیرین و پنبه باروتی) بودجه‌ی مورد نیاز برای اعطای جایزه‌ی نوبل را که اولین بار در سال 1901 اعطا شد، تامین کرد.
تلاش برای یافتن مواد منفجره ادامه یافت. در اوایل قرن بیستم 3 گروه نیترات را به مولکول‌های هیدروکربنی به نام تولوئن افزودند و ماده‌ی منفجره‌ی معروف T.N.T یا همان تری نیتروتولوئن را ساختند.
