کافه خوندنی

معنا و تاریخچه ی نام ماه ها از پارسی باستان

فروردین

فروردین نام نخستین ماه و فصل بهار و روز نوزدهم هر ماه در گاه شمار اعتدالی خورشیدی است. در اوستا و پارسی باستان، فرورتینام در پهلوی، فرورتین و در پارسی فروردین گفته شده که به معنای فروردهای پاکان و فروهرهای ایرانیان است. بنا به عقیده ی پیشینیان، ده روز پیش از آغاز هر سال، فروهر در گذشتگان که با روان و وجدان از تن جدا گشته، برای سرکشی خانمان دیرین خود فرود می آیند و ده شبانه روز روی زمین به سر می برند. به مناسبت فرود آمدن فروهرهای نیکان، هنگام نوروز را جشن فروردین خوانده اند. فروهران 10 روز آخر سال بر زمین هستند و بامداد نوروز پیش از برآمدن آفتاب، به دنیای دیگر می روند.

اردیبهشت

اردیبهشت نام ماه دوم سال و روز دوم هر ماه در گاه شمار اعتدالی خورشیدی است. در اوستا، اشاوهیشتا در پلهوی، اشاوهیشت و در پارسی اردیبهشت گفته شده که کلمه ای است مرکب از دو جزء: جز اول (اشا) به معنای راستی و درستی، تقدس، قانون و آیین ایزدی و پاکی که بسیار هم در اوستا به کار برده شده است. جزء دیگر (وهیشت) صفت عالی به معنای بهترین، بهشت پارسی به معنی فردوس از همین کلمه است. در مجموع یعنی بهترین راستی و درستی. در عالم روحانی نماینده ی صفت راستی و پاکی و تقدس، اهورا مزداست و در عالم مادی نگهبانی کلیه ی آتش های روی زمین به او سپرده شده است. در معنی ترکیب لغت اردیبهشت (مانند بهشت) هم آمده است.

خرداد

خرداد نام سومین ماه سال و روز ششم در گاه شمار اعتدالی خورشیدی است. در اوستا و پارسی باستان، هئوروتات در پهلوی، خردات و در پارسی خورداد یا خرداد گفته شده که کلمه ای است مرکب از دو جزء: جزء هئوروه که صفت است به معنای رسا، همه درست و کامل. جزء دوم تات که پسوند است. برای اسم مونث. بنابراین هئوروتات به معنای کمال و رسایی است. ایزدان تیر و باد و فروردین از همکاران خرداد می باشند. خرداد نماینده ی رسایی و کمال اهورمزداست و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است.

تیر

تیر نام ماه چهارم سال و روز سیزدهم هر ماه گاه شماری اعتدالی خورشیدی است. در اوستا، تیشریه در پهلوی، تیشتر و در پارسی، تیر گفته شده که یکی از ایزدان است و به ستاره ی شعرای یمانی اطلاق می شود. فرشته ی مزبور نگهبان باران است و به کوشش او زمین پاک از باران بهره مند می شود و کشتزارها سیراب می گردند. تیشتر را در زبان های اروپائی سیریوس خوانده اند. هر گه تیشتر از آسمان سر بزند و بدرخشد، مژده ی ریزش باران می دهد. این واژه را نباید با واژه ی عربی به معنی سهم اشتباه کرد.

مرداد

مرداد نام پنجم سال و روز هفتم هر ماه در گاه شمار اعتدالی خورشیدی است.

در اوستا، امرتات در پهلوی، امرداد و در پارسی مرداد گفته شده که مرکب از سه جزء است: اول (ا) ادات نفی به معنی نه؛ دوم (مرتا) به معنی مردنی، نیست و نابود شدنی؛ و سوم (تات) که پسوند و دال بر مونث است. بنابراین امرداد یعنی بی مرگی و آسیب ندیدنی یا جاودانی. واژه ی (مرداد) به غلط استفاده می شود. در ادبیات مزدیسنا، امرداد یکی از امشاسپندان و نگهبان نباتات است. در مزدیسنا شخصی باید به صفات مشخصه ی پنج امشاسپند دیگر که عبارتند از: نیک اندیشی، صلح و سازش، راستی و درستی، فروتنی و محبت به هم نوع، تأمین آسایش و امنیت بشر مجهز باشد تا به کمال مطلوب همه که از ویژگی های امرداد است نایل گردد.

شهریور

شهریور نام ماه ششم سال و روز چهارم ماه در گاه شمار اعتدالی خورشیدی است.

در اوستا، خشتروئیریه در پهلوی، شتریور و در پارسی، شهریور می دانند. کلمه ای است مرکب از دو جزء: (خشتر) که در اوستا و پارسی باستان و سانسکریت به معنی کشور و پادشاهی است و جزء دوم، صفت است از (ور) به معنی برتری دادن وتیریه یعنی برگزیده و آرزو شده و جمعاً یعنی کشور منتخب یا پادشاهی برگزیده.

این ترکیب بارها در اوستا به معنی بهشت یا کشور آسمانی اهورا مزدا آمده است. شهریور در جهان روحانی نماینده ی پادشاهی ایزدی و فر و اقتدار خداوندی است و در جهان مادی پاسبان فلزات. چون نگهبانی فلزات با اوست، او را دستگیر فقرا و ایزد رحم و مروت خوانده اند. حکایت است شهریور آزرده و دلتنگ می شود از کسی که سیم و زر را بد به کار اندازد.

بدلیل حفظ حقوق مولف، متن کامل کتاب در این سایت ارائه نمی‌شود.

بخش بعدی متن را می‌توانید در جشن های فراموش شده ایران باستان (قسمت سوم) مطالعه نمایید.