● پشتون های افغانستان و پاكستان:
پشتون ها (Pashtun) به زبان پشتو سخن می گویند كه به شاخه شرق ایرانی خانواده زبان‌های هندواروپایی تعلق دارد. آنها در جنوب شرقی افغانستان و شمال غربی پاكستان زندگی می كنند. قبایل پشتون (درّانی و قیلزایی) پیش از جنگ با اتحاد جماهیر شوروی سابق (۸۹-۱۹۷۹) در افغانستان نماینده برگزیدگان قبیله ای سیاسی بودند كه در دستگاه حكومت جذب شده بودند. از این گروه بود كه طالبان ظهور كرد. پشتون ها به قبایلی تقسیم می شوند كه از طایفه هایی تشكیل شده اند كه خود از خانواده هایی گسترده تحت سرپرستی یك «مالك» یا همان رئیس تركیب می شوند. مالك ها، ریش سفیدان و مردان بزرگسال هر گروه، «جرگه» یا مجلسی را تشكیل می دهند كه در آن به مسائل مربوط به جامعه رسیدگی شده و اختلافات داخلی حل و فصل می شود.
به اختلافات با بستن جریمه تنبیهی سرو سامان داده می شود كه خانواده فرد مقصر موظف است آن را به عنوان غرامت به خانواده شاكی بپردازد. البته با حفظ معیار «مسئولیت مشترك» كه در میان فرهنگ های چوپانی رایج است. آداب و رسومی سنتی تحت عنوان پشتون والی وجود دارد كه اصول اخلاقی و جرایم نقض آنها را تعیین می كند و بر پایه مفاهیمی همچون شرافت، مهمان نواری و محافظت از زنان استوار است. به عبارت دیگر زنان از امور اجتماعی طرد و چنان نگاه داشته می شوند كه چشم هیچ نامحرمی بر آنها نیفتد. با این همه پدركشتگی ها و دشمنی های خونین كه كل خانواده و حتی طایفه ها را درگیر می كند كم نیستند و به همین دلیل مجلسی بزرگ تر به نام «لویه جرگه» از روسای قبایل و رهبران مذهبی وجود دارد كه جدی ترین نزاع های بین قبیله ای را زیر نظر دارد.
پشتون ها همچون ۹۰ درصد از مسلمانان جهان سنی اند (با مذهب حنفی) و از تقویم نمازی مسلمانان پیروی می كنند. رهبری معنوی به عهده ملاها است كه مكاتب قرآنی را اداره می كنند و در راس كلیه مراسم، به ویژه آنهایی كه نشانه مراحل مختلف زندگی هستند، قرار دارند. مهم ترین این مراسم عبارتند از: تولد، ختنه (كه در هفت سالگی انجام می شود)، ازدواج و مرگ. رسوم تشییع جنازه تا حدی نشان از رسوم دیگر اقوام خاورمیانه با منشاء چوپانی، مخصوصاً یهودیان دارد كه تابوت را شسته و آن را در كفنی سفید می پیچند. مهم ترین تفاوت در رسوم پشتون ها در جهت متوفی است كه روبه قبله دفن می شود. پشتون ها علاوه بر دین اسلام به برخی باورهای پیش از اسلام همچون خرافاتی درباره جن (ارواح شیطانی)، روح (ارواح مردگان)، پریان، ساحران، فرشتگان و شیاطین، اعتقاد دارند.
پشتون ها كشاورزی ساكن، مهاجرت فصلی احشام و داد و ستد كالا در امتداد مسیرهای كاروان رو انجام می دهند اما تشكیل شركت های كوچك زراعی كه از سیستم های آبیاری پیشرفته استفاده می كنند اخیراً تا حدود زیادی جای این فعالیت ها را گرفته اند. پیامد این تغییرات اسكان عمومی گروه های پشتون است كه تاریخ اخیر آن نشان از پیدایش بحرانی در ارزش های سنتی دارد. آنچه این ارزش ها را تهدید می كند به وجود آمدن كسب و كارهای پرخطر و ناچاری مانند كشت تریاك برای بازار بین المللی دارو و درگیری میان گروه های مختلف بر سر كنترل بازارهای زیرزمینی و غیرقانونی است. با همه اینها جدی ترین مسئله ای كه پشتون ها را تهدید می كند نه تریاك بلكه وضعیت جنگ در این سرزمین است كه به نظر می رسد پایانی ندارد. ریشه های باستانی پشتون تنها با صلح و همكاری های بین المللی می تواند در جامعه مدرن بروید.
● تاریخ افیون»
تولید تریاك در افغانستان از زمان سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ به بزرگترین معضل كشور تبدیل شده است. براساس برآورد سازمان سیا یك سوم تولید ناخالص ملی افغانستان از صادرات تریاك حاصل می شود و این در حالی است كه بانك توسعه آسیا رقم پایین تری اعلام می كند یعنی 2.5 میلیارد دلار معادل ۱۲ درصد تولید ناخالص ملی. در هر صورت این مشكلی نیست كه به افغانستان محدود شود بلكه یكی از جدی ترین تهدیدها برای جهان نیز هست. مسئله تریاك در افغانستان با حمله شوروی در سال های ۱۹۷۹ و ۱۹۸۰ آغاز شد. با از بین رفتن كنترل دولت بر ولایات پدیده جنگ سالاری در افغانستان شكل گرفت و همراه آن فرماندهان مناطق در جست وجوی راهی برای كسب درآمد و خرید جنگ افزار به تولید تریاك روی آوردند. با عقب نشینی اجباری ارتش سرخ در سال ۱۹۸۹ خلاء قدرت پدید آمد و دسته های مختلف مجاهدین علیه یكدیگر وارد جنگ شدند.
ناپیوستگی كمك های غرب سبب شد كه آنها بیش از پیش به كشت خشخاش برای تامین حضور نظامی خویش وابسته شوند. بعضی فروشندگان محلی تریاك در پی ایجاد مركز امنی برای فعالیت هایشان به تندروترین گروه ها كه از حمایت افراطیونی همچون اسامه بن لادن برخوردار بودند، پیوستند و به این ترتیب در اواخر ۱۹۹۴ جنبش طالبان شكل گرفت. طالبان كه كنترل نزدیك به ۹۰ درصد از خاك افغانستان را در اختیار داشت علناً كشت خشخاش را تشویق می كرد. به این ترتیب آنها نه تنها به تعهدات خویش در قبال شركایشان یعنی مافیای محلی پاسخگو بودند بلكه با اخذ مالیات از كشاورزان و نیز كمك های گروه های تبهكاری سازمان یافته بین المللی كسب درآمد می كردند.
به این ترتیب در دوران اوج حكومت طالبان یعنی در سال ۱۹۹۹ افغانستان به ركورد تولید ۴۶۰۰ میلیون تن تریاك دست یافت. در نتیجه میزان عرضه از تقاضا فراتر رفت به طوری كه قیمت هروئین و مرفین در غرب به كمترین حد خود رسید و كسب و كار قاچاقچیان مواد مخدر به خطر افتاد. سلاطین مواد مخدر جهان خواستار كاهش تولید شدند و ملاعمر به خواست مشاوران مالی اش كه با مافیای محلی در ارتباط بودند دستور داد كشت خشخاش «به دلایل مذهبی» متوقف شود و به این ترتیب تولید تریاك در سال ۲۰۰۲ به كمترین حد خود رسید. پیامد این تغییرات رونق بازار جهانی مواد مخدر بود چرا كه انبوه مصرف كنندگان جدید دوران اوج عرضه اكنون باید با قیمتی بیش از حد متعارف نیازشان را برطرف می كردند. جالب آنكه برخورد جامعه بین المللی با خبر كاهش تولید مثبت بود و آن را نشانه ای از اصلاح طالبان دانستند؛ نمونه ای عجیب از اینكه چگونه همكاری تروریسم بین الملل و سازمان های تبهكاری می تواند رسانه های جهان را به تمجید از طالبان وادارد. پس از شكست طالبان از نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده، ورشكستگی اقتصادی و نبود هر نوع منبع درآمد دیگر بسیاری از كشاورزان افغان را واداشت كه بار دیگر به كشت خشخاش روی بیاورند. مهم ترین مانع ریشه كنی كشت خشخاش در افغانستان در حال حاضر نیاز نیروهای آمریكایی به جنگ سالاران و نیروهایشان برای شكار تروریست هاست.
