بازسازی پستان و پروتزهای پستانی
هدف از بازسازی پستان باز گرداندن سلامتی و اصلاح تغییرات ظاهری بدن است. از این رو است كه امروزه بسیاری از زنان مبتلا به سرطان، تحت انجام جراحی محافظه‌كارانه قرار می‌گیرند، بدین معنا كه قسمت عمده بافت پستان حفظ شده و تنها قسمتی از آن برداشته می‌شود. اما هنوز هم تعداد قابل توجهی از بیماران تحت عمل ماستكتومی قرار می‌گیرند، یعنی كل بافت پستان برداشته می‌شود. به هر حال، اگر شما جزء آن دسته از بیمارانی هستید كه كل پستان آنها برداشته شده است، ممكن است بخواهید بازسازی پستان برای شما انجام شود یا ممكن است پس از یك مدت طولانی، خود و اطرافیانتان بتدریج به اینكه یك پستان داشته باشید عادت كرده باشید و فكر كنید كه تحمل یك عمل جراحی نسبتاً بزرگ دیگر برای بازسازی پستان، ارزش ندارد. اما هنوز بسیاری از زنان فكر می‌کنند كه نداشتن پستان آنقدر آزاردهنده است كه ترمیم آن ارزش تحمل ناراحتی و درد یك عمل جراحی دیگر را دارد.
از گروه زنانی كه تمامی پستان آنها به دلیل سرطان پستان برداشته شده است، عده قابل توجهی تصمیم می‌گیرند كه عمل جراحی بازسازی پستان را انجام دهند. برای برخی از این بیماران بازسازی پستان همزمان با برداشتن پستان و یا به فاصله كوتاهی پس از آن انجام می‌شود. اما عده‌ای دیگر سال‌ها بعد تصمیم به بازسازی این عضو می‌گیرند.
در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی در زمینة بازسازی پستان حاصل شده است. اگر چه هرگز پستانی كه بازسازی شده مانند پستان طبیعی نیست: هرگز نمی‌تواند شیر تولید كند و نوك پستان هیچ وقت حس نوك پستان طبیعی را نخواهد داشت ولی با تمام این مسائل، نتایج جراحی می‌تواند بسیار عالی و راضی‌كننده باشد.
اگر می‌خواهید برای شما بازسازی پستان انجام شود، قبل از انجام جراحی با جراح و انكولوژیست خود صحبت كنید. باید بدانید كه بازسازی پستان عمل نسبتاً بزرگی است.
برداشتن پستان و بازسازی پستان می‌تواند همزمان انجام شود اما در صورتی كه این عمل بطور مجزا و بعداً انجام شود، انجام آن در هر زمانی پس از انجام عمل ماستكتومی قابل انجام است. حتی اگر سال‌ها از جراحی ماستكتومی گذشته باشد، اگرچه در این حالت بهترین زمان برای انجام بازسازی پستان 3-6 ماه پس از اتمام پرتودرمانی و شیمی‌درمانی است.
از نظر نوع جراحی برای بازسازی پستان، دو نوع مختلف بازسازی پستان وجود دارد. در یك روش از بافت بدن خود شما جهت بازسازی استفاده می‌شود، یعنی بافت از یك قسمت دیگر بدن برداشته می‌شود و جایگزین پستان عمل شده می‌شود (این بافت را «فلاپ» می‌نامند). در روش دیگر همین كار با استفاده از بافت‌های مصنوعی یا پروتز انجام می‌شود. هر كدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند. از نقطه نظر زمان انجام بازسازی پستان نیز می‌توان تقسیم‌بندی جداگانه‌ای را مورد توجه قرار داد: بدین معنی كه بازسازی را می‌توان در حین عمل اول و همزمان با برداشتن كامل پستان انجام داد و یا در طی عمل جداگانه و پس از اتمام تمام درمان‌های اصلی سرطان پستان به بیمار پیشنهاد كرد.
آیا بازسازی پستان خطری برای بیمار ندارد؟
یكی از موضوعات بسیار مهم برای بیماران كه نقش تعیین‌كننده‌ای در تصمیم‌گیری آنان برای بازسازی پستان دارد، ترس از عود بیماری و شعله‌ور شدن مجدد بیماری اولیه است. باید توجه داشت كه تاكنون در هیچ‌یك از منابع پزشكی شواهدی مبنی بر این كه بازسازی پستان خطر عود بیماری را افزایش دهد وجود ندارد و در واقع با اطمینان می‌توان گفت كه بازسازی پستان باعث شعله‌ور شدن بیماری و تسریع عود بیماری نمی‌شود. موضوع مهم دیگری كه همواره باعث نگرانی در انجام بازسازی پستان می‌شود، این است كه آیا بازسازی در پیگیری بیمار و تشخیص به موقع عود بیماری تداخلی دارد یا خیر؟ باید توجه داشت كه امروزه با استفاده از تكنیك‌های جدید تشخیصی، این نگرانی‌ها تا حد زیادی رفع شده است.
چه روش‌هایی برای بازسازی پستان وجود دارد؟
1- بازسازی با نسج مصنوعی (پروتزهای پستانی):
ایمپلانت‌ها یا پروتزهای پستانی در واقع به شكل كیسه‌هایی از جنس سیلیكون هستند كه داخل آن می‌تواند مایع سرم نمكی و یا ژل سیلیكون استریل باشد. از آنجا كه این ایمپلانت‌ها پشت عضلات جدار قفسه سینه گذاشته می‌شود، گذاشتن پروتز مانعی برای تشخیص عود سرطان در محل عمل ایجاد نمی‌کند. به طور كلی جاگذاری ایمپلانت پستانی عوارض زیادی ندارد. از معدود عوارض گذاشتن ایمپلانت می‌توان به عفونت محل عمل اشاره كرد. در این موارد منطقه‌ای كه پروتز گذاشته شده است، سفت می‌شود و پوست روی آن قرمز و جمع می‌شود. مزیت مهم ایمپلانت این است كه نیازی به برداشتن بافت از جای دیگری از بدن فرد نیست.
در واقع عمل جراحی فقط در یك محل (محل عمل جراحی قبلی) انجام می‌شود. دراین روش از بازسازی پستان ممكن است محدودیت‌هایی در قرینه‌سازی پستان بازسازی شده وجود داشته باشد، ولی با توجه به روش‌های جراحی پلاستیك برای شكل‌دهی مناسب‌تر به پستان بازسازی شده و نیز جراحی پستان سالم، امروزه این موضوع مانعی برای انجام بازسازی با پروتز تلقی نمی‌شود.
بهتر است بدانید كه برخی درمان‌های تكمیلی كه برای سرطان استفاده می‌شود از جمله پرتودرمانی می‌تواند باعث عدم موفقیت بازسازی با ایمپلانت گردد، بنابراین شما در این مورد باید با پزشك خود مشورت كنید. در مواردی كه نتوان پستانی قرینه ساخت، اغلب جراحان ترجیح می‌دهند از تركیبی از هردو روش بازسازی با پروتز و نسج طبیعی استفاده كنند.
2- بازسازی پستان با استفاده از بافت بدن:
بازسازی پستان با استفاده از بافت طبیعی بدن نوعی جراحی است كه در آن پستان با استفاده از نسوج سایر قسمت‌های بدن مثلاً پوست و نسج اضافة زیر ناف یا عضلات پشت قفسه سینه و یا سایر بافت‌های طبیعی بدن جایگزین می‌شود.
توجه داشته باشید كه این نوع از اعمال جراحی، نسبتا بزرگ و طولانی هستند. اگر چه عوارض زودرس پس از عمل در این روش‌ها بیش از بازسازی با ایمپلانت است ولی عوارض درازمدت آن كمتر است. از آنجا كه در این روش از بافت طبیعی بدن استفاده می‌شود، قوام پستان ایجاد شده شبیه نسج طبیعی پستان بوده و تغییرات آن با گذشت زمان (نظیر افتادگی پستان كه با افزایش سن ایجاد می‌شود) شبیه بافت طبیعی پستان است.
روش‌های اصلی بازسازی با استفاده از نسج پستان كه امروزه بیشتر مورد توجه می‌باشد شامل جایگزینی نسج پستان با پوست، نسج زیرجلد (با یا بدون عضله) از نسج پایین شكم (زیرناف) و یا جایگزینی با پوست، نسج زیرجلد و عضله از پشت قفسه سینه است. انتخاب نوع هر یك از این جراحی‌ها به شرایط بیمار و نیز بیماری اولیه او بستگی دارد. در بیماران دیابتی و یا سیگاری بازسازی پستان همواره با احتمال خطر كم‌خونی نسج جایگزین شده و عدم بهبودی زخم‌ها همراه است. از طرفی بیمارانی كه در معرض احتمال بسیار بالایی از عود هستند بهتر است هرگز پستان خود را بازسازی نكنند.
از محاسن ویژه روش جایگزینی نسج پستان با پوست و نسج اضافی در ناحیه پایین شكم و زیر ناف این است كه در موارد افتادگی پوست و چربی شكم، این حالت نیز از نظر زیبایی اصلاح می‌شود.
3- سایر روش‌ها:
بسیاری از خانم‌ها پس از برداشتن پستان از پروتزهای پستانی كه داخل لباس گذاشته می‌شوند استفاده می‌کنند. پروتزی كه بلافاصله پس از عمل استفاده می‌شود بهتر است سبك باشد تا فشاری روی محل عمل وارد نكند. این پروتزها معمولاً از فوم (foam) ساخته شده‌اند و روی آن با یك لایة پلاستیكی خاص پوشانیده شده است.
وقتی كه زخم‌های شما بهبود یافت، می‌توانید از پروتزهای دائمی استفاده كنید. اگر مقدور بود، با كسی كه قبلاً از این پروتزها استفاده كرده صحبت كنید، او می‌تواند شما را در مورد انتخاب نوع پروتز و زمان مناسب خرید و استفاده از آن، راهنمایی كند.
معمولاً پس از گذشت چند هفته جای عمل بهبود یافته است و می‌توانید از پروتزهایی كه داخل لباس زیر قرار داده می‌شوند، استفاده كنید. پروتزهای دائمی از پلی استر، لاستیك و فوم، یا از مواد فوم كه حاوی مایع یا ژل سیلیكون می‌باشند ساخته می‌شود. در روزهای اول استفاده از پروتز، ممكن است احساس سنگینی كنید و مدتی طول بكشد تا به آن عادت كنید. اگر این پروتزها بصورت استاندارد ساخته شده باشند، به گونه‌ای طراحی شده‌اند كه وزن آن به اندازه پستان طبیعی است و بنابراین در هنگام استفاده از آن، احساس نمی‌کنید كه یك طرف بدنتان سنگین‌تر است. بنابراین دچار درد شانه و پشت نمی‌شوید. همچنین در هر بار استفاده ممكن است در ابتدا پروتز به نظرتان سرد بیاید اما كم كم دمای آن به اندازه دمای بدن می‌شود.
لباس زیرهای خاصی نیز وجود دارند كه در آن، محلی جهت نگه داشتن پروتز ایجاد شده است به طوری كه پروتز در جدار آن قرار گرفته و جابجا نمی‌شود، همچنین لباس‌های شنای خاصی وجود دارد كه محلی جهت گذاشتن پروتز در آن ایجاد شده است. پروتز مناسب نباید حركت كند یا باعث تحریك پوست شما شود. بهترین نوع پروتزهای خارج از بدن انواعی هستند كه شما وجود آن را احساس نكنید.
بهترین زمان بازسازی پستان كدام است؟
زمانی كه امكان انجام جراحی محافظه‌كارانه وجود نداشته نباشد و لازم باشد پستان به طور كامل برداشته شود، سعی بر این است كه همزمان با آن بازسازی انجام گردد. زیرا نتایج زیبایی دراین شرایط بسیار بهتر است. برای بیمار بسیار راحت‌تر است كه وقتی به هوش می‌آید پستان بازسازی شده را ببیند تا اینكه با جای خالی یك پستان مواجه باشد، هر چند بداند كه به فاصله كمی پستان بازسازی می‌شود.
بازسازی همزمان با ماستكتومی می‌تواند طول دورة بهبودی را كوتاه كند و نتایج زیبایی بهتری به همراه داشته باشد. ولی در صورت وجود برخی شرایط خاص، لازم است تصمیم برای بازسازی پستان را به تأخیر بیندازیم. به عنوان مثال زمانی كه بهترین انتخاب برای بازسازی پستان، بازسازی با ایمپلانت بوده و از طرفی احتمال می‌دهیم بعد از جراحی نیاز به پرتودرمانی باشد، بهتر است بازسازی به تأخیر افتد زیرا نتایج حاصل از انواع بازسازی بخصوص با ایمپلانت، در اثر رادیوتراپی ممكن است مطلوب نباشد.
همچنین وضعیت آن قسمت از پوست كه محل ماستكتومی را می‌پوشاند مهم است. زمانی كه احتمال می‌رود لبه‌های پوست خون‌رسانی خوبی نداشته باشد، (چون در این شرایط ترمیم زخم، خوب انجام نخواهد شد و احتمال سیاه شدن پوست وجود دارد)، بهتر است بازسازی به تأخیر افتد تا پاسخ پوست شما به جراحی مشخص شود یا فرصت كافی به پوست داده شود تا قبل از بازسازی، خود را ترمیم نماید. این شرایط در مواردی همانند بیمارانی كه سیگار می‌كشند یا مبتلا به دیابت یا برخی بیماری‌های دیگر مثل لوپوس هستند بیشتر به چشم می‌خورد.
اگر تمایل به بازسازی دارید بهتر است با پزشك خود در این مورد مشورت كنید. در هر حال توجه داشته باشید كه حتی اگر بازسازی همزمان با برداشتن پستان انجام نشود، در هر زمانی پس از آن قابل انجام است و نتایج آن هم همان‌قدر موفقیت‌آمیز است.
بهترین زمان برای بازسازی تاخیری پستان می‌تواند بر حسب نوع بیماری و شرایط بیمار متفاوت باشد، ولی به طور كلی انجام این نوع از بازسازی 6-12 ماه پس از انجام تمام درمان‌های كمكی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی قابل توصیه است.
