سرطان پستان چگونه شروع میشود؟
سرطان پستان، ناشی از رشد خارج از قاعده سلولهای غیرطبیعی در پستان است. در تمام دنیا، این بیماری شایعترین سرطان در بانوان و یكی از قابل درمانترین آنها است.
مانند تمام انواع سرطان، سرطان پستان از یك سلول آغاز میشود. سلولها، كوچكترین اجزای ساختمانی موجود زنده هستند كه میتوانند در بدن به طور مستقل فعالیت كنند. سلولهای سالم در محدوده قوانین مشخصی رشد میکنند و رشد آنها نیز بعد از رسیدن به تكامل سلولی متوقف میشود ولی سلولهای سرطانی خیلی سریعتر رشد میکنند و تا اندازهای این رشد را ادامه میدهند كه باعث تخریب سلولهای سالم شوند. برخلاف سلولهای سالم، سلولهای سرطانی نمیتوانند رشد خود را قطع كنند. این رشد و تكثیر غیرعادی نتیجه تغییرات یا جهشهایی در ماده ژنتیكی داخل آنها است. این وضعیت میتواند از والدین به ارث برسد یا اینكه در اثر مواجهه زیاد و طولانی مواد جهشزا ایجاد شود البته عوامل دیگری نیز در ایجاد این بیظمی در رشد سلولی تأثیر دارند.
تفاوت تومورهای خوشخیم و بدخیم چیست؟
در تمام تومورها رشد سریع و زیاد سلولها وجود دارد. خواه این تومور خوشخیم باشد یا بدخیم. آنچه حائز اهمیت است و تفاوت اصلی این دو نوع تومور را سبب میشود این است كه روند زیاد شدن سلولها در تومورهای خوشخیم در مرحله مشخصی متوقف میشود ولی در تومورهای بدخیم به صورت غیرقابل مهار ادامه مییابد.
آیا تمام انواع سرطان پستان شبیه هم هستند؟
پاسخ این سؤال در یك كلام این است: خیر. در واقع بسته به اینكه غده سرطانی از كدام یك از سلولهای پستان منشاء گرفته باشد، انواع متعددی از سرطان پستان وجود دارد. شایعترین نوع سرطان پستان، سرطان از منشاء مجاری شیری است و از آنجا كه این نوع بافت بیشتر در یك چهارم بالایی و خارجی پستان وجود دارد، در حدود نیمی از سرطانهای پستان در یك چهارم فوقانی و خارجی آن یافت میشوند، اما در هر بخشی از بافت پستان، میتواند سرطان پستان ایجاد شود.
علائم سرطان پستان:
1- توده یا تومور پستان:
توده، شایعترین علامت سرطان پستان میباشد كه در اغلب موارد توسط خود بیمار بصورت اتفاقی كشف میشود و در بقیه موارد توسط پزشك در معاینه بالینی مشخص میشود. این توده ممكن است دردناك باشد ولی در اغلب موارد بدون درد است. و از آنجا كه هم در بیماریهای خوش خیم و هم در سرطان پستان میتواند دیده شود، بهتر است در صورت لمس هر توده در پستان، جهت بررسی آن به پزشك مراجعه نمایید. در بعضی موارد سرطان پستان بصورت تودههای متعدد بروز میکنند.
توده های مشكوك به سرطان در لمس به صورت سفت یا سخت، گاه غیرمتحرك و با چسبندگی به اطراف لمس می شوند. همان گونه كه قبلاً گفته شد، اغلب این توده ها منفرد و بدون درد هستند. باید توجه داشت كه قضاوت در مورد خوش خیم یا بدخیم بودن توده، بعهده پزشك معالج بوده و پس از بررسی های دقیق مقدور خواهد بود.
شایعترین علامت سرطان پستان، بـروز یـك تـوده منفرد و بدون درد در پستان است.
2- ترشح از نوك پستان:
ترشح از نوك پستان معمولاً به دنبال بیماریهای خوشخیم پستان ایجاد میشود. با اینكه ترشحات نوك پستان معمولاً همراه با سرطان پستان نیستند، ولی به علت احتمال وجود سرطان در برخی از موارد، بررسی دقیق آنها ضروری است. وجود ترشح از هر دو پستان و از چند مجرا بطور معمول ناشی از یك اختلال هورمونی، مصرف دارو، كیست پستانی و یا بیماری خوش خیم فیبروكیستیك است. ترشحات پستان میتوانند به رنگهای مختلف مشاهده شوند (سفید، قهوهای، آبی، خاكستری، قرمز، سبز و یا بدون رنگ).
ترشحاتی كه شك به وجود سرطان را بر میانگیزند:
1) ترشحات خونی یا آبكی
2) ترشحاتی كه خودبخودی و بدون فشار خارج میشوند.
3) ترشحاتی كه از یك پستان و از یك مجرای نوك پستان خارج میشوند.
4) ترشحاتی كه همراه با توموری در پستان باشند.
3- تغییرات پوست پستان:
این تغییرات به صورت فرورفتگی و یا كشیدگی پوست پستان بروز میکنند. فرورفتگی پوست پستان ممكن است بطور ثابت و مشخص وجود داشته باشد و یا در حالات خاصی از معاینه پستان دیده شود. كشیدگی پوست، اگر چه علامتی مهم است ولی یافته قطعی دال بر سرطان نیست و گاهی به دنبال بیماریهای خوشخیم پستان نیز دیده میشود.
در بعضی موارد، چسبندگی تومور سرطانی به قسمت زیر پوست، باعث تغییر شكل پستان میشود. تغییر شكل هاله اطراف نوك پستان نیز میتواند دلیل بر وجود بافت سرطانی در زیر آن قسمت باشد. تهاجم تومور سرطانی به پوست ممكن است باعث ایجاد زخم در پوست شود. همچنین ورم در پوست پستان و شبیه شدن آن به پوست پرتقال نشانهی پیشرفت بیماری است.
4- تغییرات نوك پستان:
در بعضی افراد فرورفتگی نوك پستان ممكن است بعد از شیردهی یا پس از دوران بلوغ ایجاد شود كه معمولاً به طور خود به خودی و یا با دستكاری خود فرد به حالت اول برمیگردد. در حالیكه در سرطان، این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممكن است وجود غدهای در زیر نوك و هاله پستان مشخص شود.
بنابراین در هر بیماری كه علائم پوستی نوك پستان مشاهده میشود، باید به فكر سرطان بود تا پس از نمونهبرداری و قطعی شدن تشخیص، اقدامات درمانی مناسب توسط پزشك انجام شود.
قرمزی و خارش نـوك پسـتان همـراه بـا پوسـته پوسته شدن و ترك خوردن آن، میتواند علامـت نوعی از سرطان پستان به نام پاژه باشد مگـر اینكه خلاف آن ثابت شود.
5- بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل:
همانگونه كه قبلاً گفته شد، سلولهای سرطانی توانایی پخش شدن از طریق خون و لنف و تهاجم به سایر نقاط بدن را دارند. شایعترین محل تهاجم سرطانهای پستان به غدد لنفاوی زیربغل میباشد. گاهی بزرگی غدد لنفاوی، همراه با لمس غدهای واضح در پستان است ولی گاهی غده مشخصی لمس نمیشود.
6- تغییر اندازه پستان:
گاهی اوقات به علت بزرگی بیش از حد یك تومور و یا التهاب قابل توجه دور تومورهای كوچكتر، پستان در یك طرف، بطور واضحی بزرگتر از طرف مقابل میشود. البته اندازة دو پستان در افراد سالم نیز كاملاً مشابه نیست ولی بزرگی یك پستان نسبت به طرف دیگر كه اخیراً ایجاد شده است، باید مورد توجه قرار گیرد و با انجام معاینه از عدم وجود توده و سلامت پستان مطمئن شد. گاهی هم تومورهای خوشخیم و نیز ضربه به پستان، خونریزی و یا التهاب ناشی از تجمع شیر در پستان (بویژه در خانمهای باردار و شیرده) و كیستهای بزرگ، باعث این عدم تقارن میشوند كه با معاینه و استفاده از روشهای تشخیصی، میتوان نوع آنها را تعیین نمود.
7- تهاجم به اعضای دیگر (متاستاز):
ندرتاً سرطان پستان بدون هیچ علامتی در خود پستان، علائمی در اعضای دیگر نشان میدهد كه ممكن است بصورت درد استخوانی در یك محل خاص، تنگی نفس به دنبال درگیری ریه، زردی و سایر علائم ناشی از بزرگی كبد و... باشد.
انواع سرطان پستان
1- سرطان غیر مهاجم:
سرطان غیر مهاجم یا «درجا» میتواند از منشا مجاری شیری یا لوبولهای ترشحكننده شیر باشد. در حقیقت این كلمه به مفهوم آن است كه سرطان به مجاری شیری یا لوبولها محدود بوده و هنوز به بافت اطراف آنها گسترش نیافته است و از آنجا كه هنوز تهاجم به بافت اطراف وجود ندارد، در بسیاری از مواقع همانند یك سرطان واقعی، خطرناك تلقی نمیشود.
سرطان درجا از منشا لوبولی (LCIS):
نوعی از سرطان غیرمهاجم كه از لوبولها منشأ میگیرد، سرطان غیر مهاجم لوبولی نامیده میشود. در این بیماری، سرطانی شدن سلولها از لوبولها شروع میشود، اما به خارج از دیواره آنها انتشار پیدا نمیکند. این نوع سرطان نسبتاً كمیاب است و بسیاری از متخصصین بر این عقیدهاند كه این بیماری به انواع مهاجم سرطان پستان تبدیل نمیشود. اما زنانی كه دارای این شكل از بیماری هستند در مقایسه با سایر بانوان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان دو طرفه هستند.
سرطان درجا از منشا مجاری (DCIS):
انواعی از سرطان غیر مهاجم كه از مجاری منشاء میگیرند، سرطان غیر مهاجم مجاری نامیده میشوند. این بیماری نوع شایعی از تومورهای مجاری شیری است كه به خارج از دیواره مجرا گسترش نمییابد. به عقیده بسیاری از متخصصین، این بیماری باعث مرگ در اغلب افراد مبتلا نمیشود و بسیاری از زنان «با» ین نوع از سرطان فوت میکنند نه «به علت آن»!
بر خلاف نوع اولی، این نوع از سرطان پستان در صورت عدم درمان در تعداد قابل توجهی از بیماران به سرطان مهاجم تبدیل میشود. نكته مهم این است كه تشخیص بیماری در این مرحله بسیار مشكل بوده و نیاز به معاینات دقیق، انجام ماموگرافی یا سایر روشهای تشخیصی دارد. درمان این نوع از بیماری معمولاً جراحی با یا بدون پرتو درمانی است.
نكته مهم در این دو نوع بیماری این است كه با توجه به عدم گسترش سلولهای سرطانی به سایر نقاط بدن، به جز در موارد خاص، در قریب به اتفاق این بیماران شیمیدرمانی لزومی پیدا نمیکند.
2- سرطانهای مهاجم:
سرطان مهاجم با منشاء مجاری شیری شایعترین نوع سرطان پستان است كه از سلولهای مجاری شیری منشاء می گیرد و به خارج از مجاری، یعنی بافت نگهدارنده اطراف آنها انتشار مییابد. با گذشت زمان، ممكن است سلولهای سرطانی از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به غدد لنفاوی یا سایر اعضای بدن منتشر شوند. این نوع از بیماری تقریباً 85% از كل موارد سرطان پستان را شامل میشود.
سرطان های مهاجم با منشاء لوبولهای پستانی از داخل لوبهای پستان كه شیر را در مواقع مورد نیاز تولید میکنند، شروع میشوند و مانند نوع قبلی مـیتواننـد توسط خون یا لنف به بخشهـای دیگـر بـدن انتشـار یابنـد. حـدود 12% از مـوارد سرطان پستان از لوبولها یا لوبهای پسـتان منشـاء مـیگیرنـد و جـزو ایـن گـروه میباشند.
3- سرطان التهابی پستان:
این بیماری نوع كمیابی از سرطان پستان است كه باعث قرمزی، تورم و افزایش دمای پوست پستان میشود. در سرطان التهابی سلولهای سرطانی در عروق لنفاوی پوست پستان جای دارند و به جای اینكه به صورت یك غده رشد كنند، به صورت همه جانبه در پستان گسترش مییابند. سلولهای سرطانی، مجاری لنفاوی را مسدود میكنند و باعث تورم پوست پستان میشوند. نکته مهم این است كه بروز این نوع از سرطان میتواند باعث افزایش تراكم پستانی در مقایسه با ماموگرافیهای قبلی بیمار شود و این یافته باید به عنوان یك یافته مشكوك در نظر گرفته شود. علائم این نوع از بیماری شامل موارد زیر است:
- تورم، خارش، كبودی یا افزایش ضخامت پوست پستان كه معمولاً ناگهانی است و گاهی طی چند روز منجر به تنگ شدن لباس زیر در سمت مبتلا میشود.
- تغییر رنگ صورتی، قرمز یا تیره قسمتی از پوست پستان كه گاهی به صورت پوست پرتقالی درمیآید.
- فرورفتگی نوك پستان، ترشح یا تغییر در رنگ و قوام آن
- افزایش حرارت پوست پستان
توجه داشته باشید كه علائم این بیماری در بسیاری از موارد، شبیه عفونت یا التهاب پستان میباشد كه به علل مختلف از جمله شیردهی یا ضربه ایجاد میشوند. بنابراین قبل از مراجعه به پزشك و تشخیص قطعی نگران نباشید.
4- بیماری پاژه:
این بیماری نوعی از سرطان پستان است كه با خارش و پوستهریزی پیشرونده نوك پستان خود را نشان میدهد. در بسیاری از موارد این بیماری با اگزما یا حساسیتهای پوستی اشتباه میشود. در این وضعیت سلولهای سرطانی در پوست نوك پستان جای دارند، ولی میتوانند در داخل بافت پستانی نیز یافت شوند و به صورت یك توده خود را نشان دهند. این بیماری معمولاً همراه با یك سرطان غیر مهاجم میباشد و از نظر طبقهبندی جزء سرطانهای غیر مهاجم قرار میگیرد.
سرطان چگونه به خارج از پستان منتشر میشود؟
سلولهای سرطانی میتوانند از غده سرطانی خارج شوند و از طریق خون یا جریان لنف به اعضای دیگر بدن از جمله كبد، ریه یا استخوانها گسترش یابند. به همین دلیل است كه هنگامی كه سرطان پستان در شما تشخیص داده میشود، پیش از شروع درمان، پزشك شما معایناتی انجام میدهد و آزمایشاتی نظیر آزمایش خون، رادیولوژی یا اسكن استخوان درخواست میكند تا مشخص كند كه آیا سرطان به خارج از پستان منتشر شده است یا خیر.
سرطان پستان با چه سرعتی رشد میکند؟
توجه به این نكته هنگام تصمیمگیریهای درمانی مفید است كه اغلب سرطانهای پستان به آهستگی رشد میکنند. به همین دلیل اگر چه منتظر شدن برای آگاهی از نتایج آزمونهای تشخیصی، جهت تصمیمگیری، مشكل به نظر میرسد، اما شما برای كسب اطلاعات لازم در مورد نوع بیماریتان و در نظر گرفتن اینكه چه درمانی برایتان مناسبتر است، وقت كافی خواهید داشت.
متوسط زمان دو برابر شدن سلولهای سرطانی در پستان، 100 روز است. برای ایجاد توده سرطانی با اندازه یك سانتیمتر وجود حدود یك میلیارد سلول ضروری است و این بدین معنی است كه به طور متوسط بیشتر سرطانها حدود 10- 6 سال قبل از اینكه به صورت توده قابل لمس درآیند یا در ماموگرافی دیده شوند، وجود داشتهاند.
در حالیكه اغلب انواع سرطان پستان رشد آرامی دارند، برخی دیگر سریعاً رشد میکنند. اینكه یك تومور سرطانی با چه سرعتی رشد كند، بسته به نوع بیماری و شرایط بیمار، در هر فرد با دیگری متفاوت است و نمیتوان پیشبینی دقیقی در مورد سرعت رشد سرطان در یك بیمار انجام داد.
بنابراین: هرگز خود را با هـیچ بیمـار دیگـری مقایسـه نکنید!
چرا تحمل معالجات برای بیماران مشكل است؟
سرطان مانند ویروس یا باكتری، از خارج وارد بدن ما نمیشود. این بیماری مانند ضربه و جراحت نیز نیست. سرطان یك بیماری خودی است، یعنی سلولهای خود بدن تغییر كرده و به طرز خارج از كنترلی رشد میکنند، به همین دلیل است كه متوقف كردن رشد سلولهای سرطانی در بسیاری از موارد بدون صدمه به سلولهای سالم امکان پذیر نیست.
چگونه میتوانم بفهمم كه سرطان من در چه مرحلهای است؟
مرحلهبندی، پی بردن به این است كه سرطان در چه وسعتی و در كجای بدن شما قرار دارد. دانستن مرحله سرطان در خصوص تعیین پیشآگهی بیماری و انتخاب مؤثرترین درمان به پزشكتان كمك خواهد كرد. برای مرحلهبندی دقیق بیماری، در اختیار داشتن اطلاعات زیر از تومور ضروری است:
- اندازه تومور
- گرفتاری غدههای لنفاوی و تعداد آنها
- متاستاز یا گسترش سلولهای سرطانی به خارج از پستان و غدههای لنفاوی در زمان تشخیص
بیشتر سرطانها در زمان تشخیص در مرحله 1 یا 2 هستند و در این مراحل تا اندازه زیادی قابل درمان میباشند. طبق مطالعات انجام شده، در كشور ما متأسفانه هنوز درصد قابل توجهی از بیماران در مراحل بالاتری تشخیص داده میشوند. پزشك ما مرحله بیماری را با اخذ شرح حال، انجام معاینات بالینی و نتایج گزارش آسیب شناسی مشخص خواهد كرد.
سایر آزمایشاتی كه به پزشك شما برای تعیین مرحله بیماری كمك خواهند كرد عبارت از گزارش پاتولوژی نمونه گرفته شده در حین جراحی، عكس قفسه سینه، اسكن استخوان، آزمایش خون و سایر اقدامات تشخیصی نظیر CT اسكن و سونوگرافی میباشند. آنچه اهمیت دارد این است كه پس از اتمام مراحل درمانی نیز باید آزمایشات مختلفی در فواصل زمانی مشخص، برای اطمینان از سركوب دائمی بیماری انجام دهید. بنابراین عكس قفسه سینه و ماموگرافی بخشی از ارزیابیهای شما پس از خاتمه درمان هستند و طی سالیان پس از درمان نیز بایستی انجام شوند.