کافه خوندنی

معمولاً، ما انسان ها، سالم که هستیم به اهمیت سلامتی توجه نداریم و اغلب قدردان سلامت خود نیستیم و فقط وقتی متوجه ارزش سلامتی خود می شویم که دچار ناخوشی و بیماری می شویم.

اما سلامت چیست؟ آیا اگر از نظر جسمی بیمار نباشیم یعنی سالم هستیم یا این که سلامت معنای گسترده تری دارد؟

سازمان جهانی (World Health Organization – WHO ) سلامت را به صورت زیر تعریف کرده است:

سلامتی فقط به معنای نبودن بیماری نیست بلکه عبارت است از آسایش و خوب بودن کامل جسمی، روانی و اجتماعی. هرگونه مشکل و اختلال در این ابعاد، منجر به نبود سلامت می شود.

همه انسان ها در طول زندگی ممکن است حالت های مختلفی از سلامت را تجربه کنند. به طور کلی حالت های مختلف سلامت را می توان در طیف سلامت، مشاهده کرد.

پیشگیری از بیماری ها و معلولیت ها

اقداماتی را پیشگیری می گویند که به منظور حفظ سلامت و جلوگیری از بیماری قبل از وقوع آن، یا تشخیص به موقع و درمان سریع و کاهش عوارض بیماری انجام می شود. در حقیقت پیشگیری تلاش هایی است که حالت سلامت فرد را هرچه بیش تر به سمت راست طیف سلامت می کشاند و از بیماری، افزایش شدت بیماری یا معلولیت، جلوگیری می کند.

برهمین اساس می توان 3 نوع پیشگیری کرد:

پیشگیری سطح اول (اولیه): در این پیشگیری، افراد بیمار نیستند ولی در خطر بیماری قرار دارند و پیشگیری به منظور جلوگیری از ابتلای افراد به بیماری انجام می شود.

پیش گیری اولیه عبارت است از کلیه اقداماتی که منجر به جلوگیری از بروز بیماری می شود مثل واکسن زدن و لذا هدف اصلی پیش گیری در این سطح، مقاوم سازی کلیه افراد جامعه است، مانند واکسن زدن، تغذیه مناسب و انجام ورزش و فعالیت های بدنی برای پیشگیری از پوکی استخوان و بیماری های قلبی – عروقی یا استفاده از صندلی های استاندارد برای جلوگیری از مشکلات ستون مهره ها.

پیشگیری سطح دوم (ثانویه): در این مرحله فرد در مراحل اولیه بیماری است ولی هنوز نشانه ای واضح بیماری بروز نکرده و پیشگیری به منظور تشخیص به موقع و درمان و اقدامات لازم برای درمان کامل یا کندسازی روند بیماری انجام می شود. معاینات و آزمایش های غربالگری، مربوط به این سطح از پیشگیری است.

اما غربالگری چیست؟ به طور کلی کلمه غربال کردن (الک کردن) به معنی جدا کردن چیزهای ریز و درشت از هم است. در علوم بهداشتی و پزشکی غربالگری، معاینات و آزمایش هایی است که روی افراد انجام می شود تا افراد سالم را از افراد بیمار تشخیص داده نشده (و به ظاهر سالم) جدا کند. با انجام غربالگری، فرد بیمار در همان مراحل اولیه بیماری شناسایی می شود و با درمان و اقدامات به موقع از ایجاد بیماری شدید و معلولیت جلوگیری می شود. از جمله این غربالگری ها می توان به غربالگری شنوایی در هنگام تولد اشاره کرد که با معاینه و تشخیص به موقع مشکلات شنوایی در نوزاد و استفاده از سمعک و یا عمل جراحی، مانع از ناشنوایی نوزاد در آینده می شویم. غربالگری کم کاری تیرویید در بدو تولد، غربالگری تنبلی چشم در 3 تا 6 سالگی، غربالگری سرطان پستان و پروستات مثال هایی از این اقدامات هستند.

پیشگیری سطح سوم (ثالثیه): این پیشگیری در مرحله ای انجام می شود که فرد به طور واضح، دچار بیماری شده است و در مراحل پیشرفته قرار دارد و اقداماتی است که برای کاهش ناتوانی و آسیب های ناشی از بیماری انجام می شود مانند اقدامات عملی برای بازتوانی بیماران (انجام فیزیوتراپی برای کسی که دچار تصادف و صدمه دیدگی ستون مهره ها شده یا استفاده از سمعک برای افرادی که دچار مشکل شنوایی شده اند.)

معلولیت

حتماً در مورد معلولیت، مطالبی شنیده یا خوانده اید. اغلب، معلولیت برای ما خیلی عجیب و غریب و دور به نظر می رسد در صورتی که در همه سنین رخ می دهد و عوامل مختلفی می تواند باعث معلولیت شود. بسیاری از ما در زندگی، بیماری و ناتوانی های محدود کننده را تجربه کرده ایم (مثلاً ابتدا به بیماری شدیدی که منجر به بستری شدن و محدویت در زندگی می شود، شکستن دست یا پا که فعالیت های روزانه را مختل می کند) اما معمولاً این بیماری و ناتوانی پس از مدتی رفع شده و به زندگی معمول خود بازمی گردیم. اما گاهی بیماری و ناتوانایی ها، ما را برای مدت طولانی و یا تا پایان عمر درگیر می کنند. افراد در دوره جنینی، هنگام تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و سالمندی در خطر دچار شدن به معلولیت هستند، گاهی بیماری ها، مشکلات ژنتیکی و یا عوامل محیطی باعث عوارض و اختلالاتی ماندگار می شوند که می توانند باعث محدودیت فرد در زندگی روزمره و محرومیت از فرصت های سهیم شدن در زندگی اجتماعی در سطحی برابر با دیگران شوند که به آن معلولیت می گویند.

انواع معلولیت

تقسیم بندی های بسیاری در مورد انواع معلولیت ها وجود دارد اما به طور کلی می توان معلولیت ها را به 6 دسته اصلی تقسیم کرد که هر کدام ممکن است خفیف، متوسط و یا شدید باشند:

معلولیت های جسمی و حرکتی: به علت اختلال در حرکت اندام ها مانند دست و پا، قطع شدن یا بد شکلی هر کدام از اندام ها، فلج اندام ها... ایجاد می شود.

معلولیت ذهنی: عملکرد مغز پایین تر از حد طبیعی است و در نتیجه فرد مهارتی مربوط به هر سن خاص را ندارد.

معلولیت بینایی: معلولیت هایی که با اختلال بینایی مانند کم بینایی و یا نابینایی یک یا دو چشم همراه است.

معلولیت شنوایی: معلولیت هایی که با اختلالات شنوایی مانند کم شنوایی یا ناشنوایی یک یا دو گوش همراه است.

معلولیت های گفتاری: این معلولیت ها شامل اختلالاتی هستند که گفتار فرد را تحت تأثیر قرار می دهد مانند ناتوانی یا تاخیر در صحبت کردن، اختلالات صوتی، لکنت زبان، اختلال گفتاری ناشی از فلج مغزی.

معلولیت های روانی: برخی از مشکلات روانی می تواند فرد را دچار معلولیت و ناتوانی کند مانند اختلالات شخصیت، بیماری روان گسیختگی (اسکیزوفرنی)، بیماری دو قطبی، افسردگی و اضطراب.

معلولیت ها ممکن است خفیف باشند و مشکل چندانی در زندگی فرد ایجاد نکنند و یا متوسط و یا شدید باشند و به نوعی زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند.

حتماً با زندگی افرادی مانند بتهوون، استیون هاوکینگ، جان نش، کایل مینارد و بسیاری از افراد ایرانی موفق دچار معلولیت آشنا هستید و در مورد معلولیت و تلاش های آن شنیده اید. معلولیت ها با توجه به نوع و شدت شان بر زندگی فردی و اجتماعی فرد تأثیر می گذارند اما افراد دچار معلولیت در همه دنیا نشان داده اند که با نیروی اراده و شناخت توانایی خود و البته امکانات لازم، می توانند کارهای بزرگی انجام دهند و در بسیاری از زمینه ها موفق باشند.

علل معلولیت ها

عوامل مختلفی می تواند منجر به معلولیت شوند: بیماری های مادر زمان بارداری (سرخجه، توکسوپلاسموز...)، حوادث مختلف در هنگام تولد و بعد از آن (ضربه خوردن به سر، کمبود اکسیژن در هنگام تولد)، تصادفات، حوادث طبیعی (زلزله،...) سقوط، برق گرفتگی، سوختگی...، بیماری مختلف در نوزادی، کودکی و بزرگسالی (زردی شدید، بیماری عفونی، بیماری مزمن مانند مرض قند (دیابت)، آرتروز، ام اس...)، مشکلات ژنتیکی (در این بیماری ها، ساختار ژنتیکی فرد تغییر پیدا می کند که ممکن است به صورت ارثی باشد از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند و یا غیر ارثی باشند و به نسل های بعدی منتقل نشوند مانند سندرم داون، معلولیت به دلیل عوامل محیطی مانند داروها، اشعه ایکس و مواد شیمیایی، آلاینده محیط زیست.

بسیاری از ما در زندگی، بیماری و ناتوانی های محدود کننده را تجربه کرده ایم (مثل ابتلا به بیماری شدیدی که منجر به بستری شدن و محدودیت در زندگی ما شده یا شکستن دست و پا که فعالیت های روزانه ما را مختل کرده) اما معمولاً این بیماری و ناتوانی پس از مدتی رفع شده و به زندگی معمول خود بازگشته ایم. اما گاهی بیماری و ناتوانی ها ما را برای مدت طولانی و یا تا پایان عمر درگیر می کند. انسان ها در دوره جنینی، هنگام تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و سالمندی در خطر دچار شدن به معلولیت هستند. عوامل مختلفی در دوره های مختلف زندگی می تواند باعث ایجاد ناتوانی و معلولیت در افراد شود که در جدول زیر بعضی از آن ها آمده است. عوامل محیطی در هر دوره ای ممکن است خطرناک باشند.

مهم است که بدانیم سلامت هر مرحله از زندگی برسلامت مراحل بعد تأثیر دارد مثلاً تغذیه سالم، ورزش و عادات روزمره در دوران نوجوانی و جوانی علاوه بر همان دوره بر سلامت دوران میانسالی و سالمندی تأثیر دارد و از مشکلاتی مانند پوکی استخوان و بیماری هایی مانند آرتروز در دوران میانسالی و سالمندی پیشگیری می کند.

هوشیار باشید اما نگران نباشید!

درست است که بیماری و معلولیت تهدیدی جدی است اما خبر خوب این است که درصد بسیاری زیاد از معلولیت ها قابل پیشگیری است و در این کتاب می خواهیم مشکلات و معلولیت های شایع در دوران نوجوانی و راه های پیشگیری از آنها را بشناسیم.

مهم آن است که سعی کنیم دانسته ها و یا یادگرفته ها را به عمل درآوریم و به مرور عادات نادرست خود را اصلاح کنیم و برای حفظ سلامت خود انتخاب های درست انجام دهیم. سعی کنیم علاوه بر به کارگیری آموخته ها در زندگی فردی، در انتقال و آموزش آن به اطرافیان خود مفید و موثر باشیم و راهنمایی برای سلامت نزدیکان و دوستان خود شویم.

بدلیل حفظ حقوق مولف، متن کامل کتاب در این سایت ارائه نمی‌شود.

بخش بعدی متن را می‌توانید در آن چه باید برای پیشگیری از معلولیت ها بدانیم - قسمت دوم مطالعه نمایید.