به هر ماده‌ای که هنگام ورود به بدن و یا تماس با پوست موجب اختلال در تندرستی و یا موجب مرگ شود سم می‌گویند. مسمومیت اختلالات و آسیب‌هایی است که توسط مواد سمی در دستگاه‌های گوناگون بدن ایجاد می‌شود. علاوه بر موادی که به‌طور معمول جزء سموم هستند برخی از مواد نیز که به‌طور معمول جزء سموم نیستند مثل داروها ممکن است در اثر مصرف بیش‌ازحد و یا نادرست تبدیل به مواد مسموم‌کننده و زیان آور شوند.
مسمومیت‌های گوارشی (خوراکی)
از شایع‌ترین مسمومیت‌ها می‌باشند و اغلب به‌صورت تصادفی و بر اثر نگهداری مواد سمی و شیمیایی مختلف در ظروف نامناسب و یا ظروف مواد آشامیدنی اتفاق می‌افتد. در این نوع مسمومیت ماده سمی از راه دهان وارد بدن می‌شود.
علائم و نشانه های مسمومیت گوارشی
وجود سوختگی یا رنگ سم بلع شده در اطراف دهان، بوی غیر طبیعی دهان یا تنفس مصدوم، تنفس غیر طبیعی، ضربان غیر طبیعی قلب، تعریق، مردمک های تنگ یا گشاد شده، تشنج، درد شکم، تهوع، اسهال و استفراغ، کف کردن دهان یا افزایش ترشح بزاق، بلع دردناک.
مسمومیت از طریق خوراکی ممکن است با یکی از عوامل زیر بروز کند:
مسمومیت غذایی: برای جلوگیری از آن باید شرایط صحیح نگهداری و پخت غذاها رعایت شود و کلیه غذاهای آماده و کنسروها قبل از مصرف جوشانده شوند.
مسمومیت در اثر مواد شیمیایی سوزاننده: شامل مسمومیت با مواد شوینده خانگی مثل سفیدکننده‌ها، جوهر نمک (اسید کاریدریک) و مواد جرم بر می‌باشد. در صورت بروز مسمومیت، دهان، مری و حلق، دچار سوختگی می‌گردد و در صورت استفراغ خطرات مسمومیت چند برابر خواهد شد.
مسمومیت در اثر داروها: در کودکان اغلب در اثر خوراندن دوز تکراری دارو توسط والدین و یا در اثر به دهان بردن دارو توسط کودکان نوپا و کنجکاو بروز می‌کند.
مسمومیت در اثر مواد نفتی: باید توجه داشت که استفراغ پس از مسمومیت با مواد نفتی می‌تواند باعث برگشت مواد نفتی به راه‌های تنفسی و شش‌ها و سبب عفونت ریوی گردد.
مسمومیت از طریق گیاهان سمی
مسمومیت با سموم آفت‌کش
کمک‌های اولیه در مسمومیت‌های گوارشی:
اولین اقدام رقیق کردن سم می‌باشد برای این منظور باید در صورت هوشیار بودن بیمار به وی آب یا شیر خوراند. اقدام دیگر ممانعت از جذب و سپس کمک به دفع سموم از بدن بیمار می‌باشد.
در مواردی که مطمئن هستید مسمومیت در اثر اسید قوی، ماده قلیایی و یا یک ماده نفتی نیست می‌توان اقدامت زیر را انجام داد:
- با خوردن آب و شیر به مسموم سم را رقیق کنید.
- در صورت در اختیار داشتن ذغال فعال از آن برای جذب سم استفاده کنید.
- هر چه سریع‌تر مصدوم را به بیمارستان یا مرکز پزشکی انتقال دهید.
- از ایجاد استفراغ در بیمار خودداری نمایید.
درمان مسمومیت با مواد سوزاننده (اسید و قلیا):
از ایجاد استفراغ در بیمار خودداری نمایید. در این مسمومیت‌ها نیازی به دادن ذغال فعال نمی‌باشد، اگر مصدوم کاملاً هوشیار است و تشنج ندارد سریعاً مقداری آب یا شیر برای نوشیدن به او بدهید.
توجه دوباره: زمانی که مسمومیت به‌وسیله یک اسید قوی (جوهر نمک) یا یک ماده قلیایی قوی(مانند مواد جرم بر) یا بنزین و نفت ایجاد شده باشد، نباید شخص مسموم شده را وادار به استفراغ کرد. درصورتی‌که شخص مصدوم استفراغ می‌کند وی را به پهلو یا شکم درحالی‌که سرش پایین‌تر از باسن قرار دارد نگهدارید.
