هواي پاك مايه شادماني زندگي بشري است كه نياز به آن بيش از نياز به غذا و آب است. صنعت مدرن امروز، باعث توليد گازها و ذرات زيادي مي شود كه هوا را آلوده مي كنند. درگذشته زغال در صنعت باعث توليد دي‌اكسيد گوگرد زيادي مي‌شد، ولي امروزه به دليل محتويات كم گوگرد در زغال، سوخت آن مشكلات زيادي ايجاد نمي كند درحالي كه وسايط نقليه موتوري مشكل اساسي هستند كه دي‌اكسيد نيتروژن و ذرات آلي غيرقابل تجزيه توليد مي كنند كه تحت اثر اشعه خورشيد ازن توليد مي‌كنند كه مهم‌ترين آلوده‌كننده هوا است. گاز دي‌اكسيد نيتروژن (NO2) هوا را به رنگ قهوه اي درمي‌آورد و اين وضعيتي است كه بسياري از شهرها در فصل تابستان با آن مواجه هستند. ذرات ريزي كه در اثر سوخت موتورهاي بنزيني و گردوغبار جاده اي، دود حاصل از آتش‌سوزي و گرده هاي گياهان توليد مي‌شود عامل آلودگي هوا در روزهاي زمستاني است.
تعريف آلودگي هوا
آلودگي هوا يعني افزايش ميزان گازهاي سمي و ذرات ريز جامد و مايع در هوا در غلظت هايي كه تهديدكننده سلامتي هستند.
منابع آلودگي هوا
مهم‌ترين منابع آلودگي هوا عبارتند از:
- وسائط نقليه
- كارخانجات صنعتي
- دود ناشي از آتش‌سوزي
- گرده‌هاي گياهان
- طوفان‌هاي شن و ماسه روان
- طوفان، گردوغبار و فعاليت آتشفشان ها و آتش‌سوزي جنگل
مهم‌ترين عوامل آلوده‌كننده هوا
- ذرات جامد (Particulate Matter): اين ذرات از سد دفاعي بدن عبور مي‌كنند و به‌طور عمقي به ريه ها نفوذ كرده و باعث تشديد آسم و اختلال عملكرد ريوي مي شوند.
- ازن: اين گاز از واكنش‌هاي شيميايي در جو و تحت تأثير نور آفتاب توليد مي شود و محرك قوي سيستم تنفسي است.
- دي اكسيد نيتروژن (NO2)
- منواكسيد كربن (CO)
- سرب (Pb)
- دي اكسيد گوگرد (SO2)
- سولفات ها و سولفيد هيدروژن
- آكرولئين Acrolein (تشديدكننده آسم)
- ديوكسين (Dioxins): ديوكسين باعث تشديد اختلال در تكامل جنين و افزايش خطر سرطان مي شود.
عوارض آلودگي هوا
آلودگي هوا در درازمدت مي‌تواند براي انسان كشنده باشد. در يك تجربه تلخ، طي يك هفته آلودگي هوا در دسامبر 1952 در شهر لندن حدود 4700 نفر فوت كردند كه بيشتر آنان مبتلايان به بيماري‌هاي قلب و ريه و افراد مسن بودند. آلودگي هوا باعث تحريك مجاري هوائي و تشديد آسم مي‌شود و هرچه ميزان ازن هوا بيشتر باشد، تعداد بيشتري از افراد مبتلابه آسم مي‌شوند. تماس درازمدت با آلودگي هوا باعث بروز برونشيت مزمن و آمفيزم ريوي مي‌شود. آلودگي هوا با گاز رادون (ناشي از سوخت موتورهاي ديزلي و صنايع سنگين) مي‌تواند منجر به سرطان ريه شود. همچنين آلودگي هوا باعث مرگ‌ومير حيوانات شده براي گياهان مضر است و علاوه بر آن باعث افزايش عفونت هاي تنفسي مي‌شود. آلودگي هوا اثرات غيرقابل جبراني بر آثار باستاني و ميراث فرهنگي نيز دارد.
تأثيرات آلودگي هوا بر كودكان
كودكان به دلايل زير نسبت به بزرگ‌سالان در معرض خطر بيشتري از آلودگي هوا قرار مي‌گيرند:
- كودكان و شيرخوارگان با سرعت بيشتري تنفس مي‌كنند و اين باعث افزايش تماس با مواد آلوده‌كننده هوا مي‌شود.
- كودكان اكثراً تنفس دهاني دارند به‌اين‌ترتيب فيلتر بيني كه قسمتي از آلودگي هوا را مي‌گيرد به‌طور مؤثر نمي‌تواند عمل كند.
- كودكان بيش از بزرگ‌سالان در محيط آزاد به سر مي‌برند بخصوص در فصول گرم و تابستان كه سطح آلودگي هوا شديدتر است.
- سيستم ايمني و ارگان‌هاي وابسته در كودكان هنوز نارس است و نسبت به آلودگي حساس‌تر است. سرب ناشي از آلودگي هوا مي‌تواند در استخوان‌هاي در حال رشد رسوب كند. آلودگي هوا باعث تحريك انسداد راههاي هوائي و تشديد آسم مي‌شود و بر نمو سيستم عصبي، تنفسي، ايمني و غدد داخلي تأثير مي‌گذارد و مي‌تواند خطر سرطان را در سال‌هاي بعدي زندگي افزايش دهد.
دي‌اكسيد كربن و اهميت آن در كيفيت هواي داخل ساختمان‌ها
علي‌رغم اينكه دي‌اكسيد كربن يك گاز آلاينده نبوده و بر سلامتي انسان هيچ‌گونه تأثيري ندارد ولي همواره به‌عنوان يك عامل مهم در بررسي كيفيت هواي داخل ساختمان‌ها و به‌عنوان شاخصي جهت نحوه عملكرد سيستم تهويه مدنظر قرار مي‌گيرد. درصورتي‌كه غلظت CO2 بالاتر از ppm1000 باشد افرادي كه در معرض اين هوا باشند احساس عدم تازگي و ساكن بودن هوا مي‌نمايند. كيفيت بدهوا در اتاق‌ها منجر به خستگي، عدم تمركز و عدم رضايت افراد مي‌شود كه اغلب ناشي از تهويه نامناسب ساختمان است و رابطه مستقيمي با غلظت CO2 دارد، لذا در برخي سيستم‌ها كه از تهويه اتوماتيك استفاده مي نمايند از غلظت CO2 به‌عنوان معياري جهت تنظيم ميزان هواي تازه ورودي به سيستم استفاده مي‌كنند.
شاخص هاي كيفي هوا (AQI)
AQI با (شاخص كيفيت هوا) شاخصي براي گزارش كيفيت هواي روزانه است. اين شاخص جايگزين شاخص قبلي شده است.
AQI هشدارهاي لازم در رابطه با تأثير هواي آلوده بر سلامتي شمارا نشان مي‌دهد.
سازمان هاي حفاظت محيط‌زيست، AQI را با 5 نوع آلوده‌كننده هوا محاسبه مي كنند.
- ازن روي سطح زمين
- منواكسيد كربن
-دي‌اكسيد گوگرد
دي‌اكسيد نيتروژن
- گردوغبار
آموزش حفاظت در مقابل آلودگي هوا
رعايت نكات زير مي‌تواند از ما در مقابل آلودگي هوا محافظت نمايد:
- در روزهاي آلودگي هوا، استفاده از وسايل حمل‌ونقل عمومي در سفرهاي روزانه درون‌شهري را جايگزين خودروهاي شخصي نمائيد.
- اجتناب از تردد در محدوده‌هاي مركزي و پرترافيك شهري
- در روزهايي كه اخبار، آلودگي هوا را شديد و بحراني اطلاع مي‌كند، بيماران قلبي و عروقي بايد در خانه بمانند و اگر مجبور به خروج باشند، نبايد فعاليت زيادي انجام دهند و يا اينكه بايد از شهر خارج شوند.
- در روزهاي اعلام بحراني آلودگي هوا از حضور خود و فرزندان در محدوده‌هاي با آلودگي هوا پرهيز كنيد.
نكته: تماس درازمدت با آلودگي هوا مي‌تواند باعث بروز برونشيت مزمن و آمفيزم ريوي شود.
