شستن دست ها یک عمل ساده و کم ارزش به نظر می آید و در واقع تا زمانی که عفونت های جدید بروز نکند و یا بطور مثال طغیان آنفلوانزا در کار نباشد زیاد به آن توجه نمی شود. این در حالی است که این عمل ساده، سلاح با ارزشی برای پیشگیری از بیماری های عفونی به حساب می آید. دست شاید تمیز به نظر بیاید، اما از همه جا میکروب جذب می کند. دست زدن به مواد غذایی، لمس کردن لوازم مشترک از جمله دکمه آسانسور، نرده های پله، دستگیره در، صفحه کلید، تلفن و... همه ما را در معرض ابتلا به عفونت های مختلف قرار می دهد؛ اما با شستن صحیح و کامل دست ها می توانیم بیشتر ارگانیسمهای عفونی را از بین برده و خطر ابتلای خود و دیگران را به عفونت کاهش دهیم.
پوست طبيعي انسان با باكتري ها كلونيزه شده است. پوست بطور عمده دو نوع فلور دائم و موقت دارد. فلور دائم پوست که عمدتا استافيلوكوك كوآگولاز منفي، گونه هاي كورينه باكتريوم و گونه هاي ميكروكوك می باشند به لايه هاي عمقي تر پوست اتصال داشته و لذا توانايي انتقال و بيماري زايي كمي دارند مگر اينكه از طریق وسيله ای تهاجمي سد پوستی شکسته شود و آنها بتوانند بداخل بدن نفوذ پیدا کنند و آنگاه در صورت مستعد بودن شرایط میزبان می توانند عفونت ایجاد کنند. فلور دائم به سختي به طريق مكانيكي (شستن معمولي دست) از بين مي رود. در مقابل فلور موقت پوست، بطور مشخص اشرشیا کولی، پسودومونا آئروژينوزا و استافیلوکوک ارئوس بوده که لايه هاي سطحي پوست را پوشانده و توانايي بيماري زايي بالايي دارند. تماس مستقيم پوست پرسنل بیمارستان با بيماران بستری و همچنین با سطوح آلوده محيطي مجاور بيمار ، موجب اكتساب اين نوع فلور مي گردد و متعاقب آن در صورت انتقال فلور از پرسنل به بیماران دیگر سبب عفونت بیمارستانی می شود. بنابراین فلور موقت پوستی اتیولوژی عمده عفونتهای بيمارستاني است.
اهميت دستها در انتقال عفونت هاي بيمارستاني كاملا مشخص است. مهمترین عامل انتقال عفونت در بیمارستان دستهای آلوده می باشد. از طريق شستن دست ها به طريق صحيح ، خطر انتقال عفونت ها به حداقل مي رسد. عفونت های بیمارستانی یک مشکل جدی مراکز بهداشتی درمانی می باشند و هرساله هزینه های زیادی را به بیماران و مراکز بهداشتی درمانی تحمیل می کند. بيش از يک ميليارد و 400 ميليون نفر در سراسر جهان روزانه با عفونت های بیمارستانی درگیر هستند. در کشورهاي توسعه يافته حدود 10 درصد بيماران بستري در بیمارستان و 23 درصد بيماران بستري در ICU به عفونت بیمارستانی مبتلا مي شوند. در کشورهاي در حال توسعه به علت کمبود پرسنل و تجهيزات و ازدحام بيش از حد بيماران اين عفونت ها شايعتر مي باشد. شستن دست مي تواند تا 80 درصد عفونت هاي بيمارستاني را کاهش دهد. متاسفانه در بسیاری اوقات این عمل ساده بصورت ناقص انجام شده و در واقع قسمتهایی از دست بدرستی یا هیچگاه شستشو نمی شوند.
بنابراین شستشوی صحیح دستها بهترین راه پیشگیری از انتقال عفونتهای بیمارستانی است. باید توجه کرد که پوشیدن دستکش به هیچ عنوان جایگزین شستشوی دست نمی گردد. شستن دستها زنجیره انتقال عفونت از بیمار به پرستار و بالعکس و همچنین از پرسنل به سایر همکاران و از بیمار به بیمار را قطع می کند.
در موارد زیر شستن دستها الزامی است:
- قبل و بعد ازمعاینات پزشکی یا مراقبتهای پرستاری
- قبل از انجام پروسیجرهای درمانی
- قبل از تماس با غذا یا داروی بیمار
- پس از تزریق دارو به بیمار
- قبل و پس از پوشیدن دستکش
- پس از تماس با خون، ترشحات و مایعات دفعی، پانسمان و وسایل آلوده بیمار
از سال 2005 که سازمان بهداشت جهانی شعار" مراقبت تمیز مراقبت امن تر" را در سرلوحه امور خود قرار داد، بیش از 130 کشور عضو سازمان و کشورهای غیر عضو حمایت خود را برای پیشگیری از عفونت های بیمارستانی اعلام نمودند و تسهیلاتی جهت فراهم سازی بهداشت دست ایجاد گردید. به همین منظور هر ساله در روزپنجم ماه May که مصادف با پانزدهم اردیبهشت ماه است در سراسر جهان روز بهداشت دست گرامی داشته می شود و برنامه های متنوعی در مراکز درمانی و جامعه جهت تشویق افراد به رعایت این اقدام بهداشتی صورت می گیرد. تلاش و جدیت بیمارستانها در زمینه آموزش مداوم شستشوی دست می تواند منجر به تغییر نگرش و تغییر رفتار پرسنل شده و در نهایت اگر ما بتوانیم این رفتار را به شکل یک عادت و فرهنگ دربیاوریم مطمئنا اثرات مثبت آن در کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی بسیار قابل توجه خواهد بود.
