صدای نابهنجار انسان و یا سایر موجودات زنده را از بین نمی‌برد بلكه باعث كاهش شنوایی، ناشنوایی و یا ناراحتی‌های عصبی می‌شود. معمولاً شدت صدا را با واحدی به نام «دسی‌بل» می‌سنجند. برای مقایسه انواع صداها لگاریتم آن را تعیین می‌كنند؛ تحقیقات نشان می‌دهد كه از دست دادن شنوایی با بالا رفتن سن افراد در جوامع صنعتی بیشتر دیده می‌شود.
شیوه عملكرد گوش
ارتعاش مولكول‌های هوا امواج صوتی را به وجود می‌آورد. صداهای با فركانس پائین دارای امواج با فواصل (طول‌موج) زیاد هستند و موج صداهای با فركانس بالا تقریباً به هم چسبیده اند (به عبارتی طول‌موج كوتاهی دارند) این امواج از طریق گوش خارجی به گوش میانی می‌رسند و موجب ارتعاش پرده صماخ می‌شوند. سه استخوان ریز كه در سمت دیگر این پرده قرار دارند این ارتعاش را دریافت می‌كنند و آن را به گوش داخلی منتقل می‌كنند در اینجا نوسانات توسط یك عضو كوچك و حلزونی شكل دریافت شده تارهای ریز روی آن پیام را دریافت كرده و توسط عصب قسمت حلزونی آن را به مغز می‌فرستند این تارهای ریز و حساس توسط امواج صدای بسیار بلند خم‌شده، آسیب‌دیده یا می‌شكنند و بافت این قسمت دچار آسیب‌دیدگی شده و نخواهد توانست امواج صدا را انتقال دهد. به این ترتیب قسمت‌هایی از تارهای ریز كه كارشان انتقال اصوات بلند است زودتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
شدت صوت
احساس بلندی و كوتاهی صدا مربوط به انرژی حمل شده با امواج صوتی است و برحسب واحد دسی‌بل است كه یك واحد مقایسه‌ای است و عبارت است از ده برابر لگاریتم نسبت شدت صدای موردنظر “I” به‌شدت یك سطح مقایسه‌ای (dB= 10 Log (I/Io . بنابراین 10 برابر افزایش در شدت یك صدای خالص فقط 10 دسی‌بل به مقیاس شدت اضافه می‌كند. بااینكه می‌توان گفت مثلاً صدای 50 دسی‌بل 10 برابر بلندتر از صدای 40 دسی‌بل و 100 برابر بلندتر از صدای 30 دسی‌بل است.
فركانس شنوایی انسان 000.20-20 هرتز (سیكل در ثانیه) یا معادل شدت صوتی برابر 120-0 دسی‌بل است؛ صحبت‌های معمولی در فركانس بین 000.35 -300 هرتز است كه دارای شدتی برابر با 65 دسی‌بل است. ترافیك سبك در 30 متری دارای شدت صدای 55 دسی‌بل است و رعدوبرق 120 دسی‌بل صدا ایجاد می‌نماید.
تعریف آلودگی صوتی
هرگونه صدای ناخواسته‌ای كه باعث ایجاد مزاحمت و آزار افراد شود آلودگی صوتی خوانده می‌شود.
منابع آلودگی صوتی
مهم‌ترین منابع آلودگی صوتی عبارتند از:
- كارخانجات
- كارهای ساختمانی
- صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل
- ترافیك (اعم از ترافیك هوایی، زمینی، قطار و وسائل نقلیه موتوری)
- صدای ناشی از حمل‌ونقل (صدای موتور هواپیما و بوق اتومبیل)
- سروصدای حاصل از تماس لاستیك به سطح خیابان توسط وسائل نقلیه
- سروصدای داخل منازل (مثل صدای تلویزیون، جاروبرقی، كولر و غیره)
- فعالیت ماشین‌آلات ساختمانی (فعالیت ساختمانی اعم از خانه‌سازی، شهرسازی، راه‌سازی و غیره)
- سروصدای ناشی از آژیر هشداردهنده وسائل نقلیه
اثرات آلودگی هوا
آزمایش‌ها نشان می‌دهد كه صداهای با شدت 160-150 دسی‌بل برای بعضی حیوانات كشنده و مرگبار است. این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی، فلج و رعشه دچار می گردند. در انسان‌ها رنگ‌پریدگی و بالا رفتن فشارخون از اثرات آلودگی‌های صوتی است. درجه حرارت بدن كاهش می‌یابد. صداهای مداوم عكس‌العمل‌هایی مانند انقباض رگ‌ها در بدن ایجاد می‌كند و این حالت پس از قطع صدا هنوز ادامه می‌یابد. بدن انسان در خواب نیز به محرك های صوتی پاسخ می‌دهد، بدون اینكه فرد از خواب بیدار شود (مانند تغییر ضربان قلب و حالات ماهیچه ها).
اثرات دیگر آلودگی صوتی
گذشته از آسیب جدی كه آلودگی صوتی به شنوایی وارد می‌كند قرار گرفتن در معرض اصوات شدید و مداوم می‌تواند مشكلات دیگری نیز تولید كند ازجمله:
- سردرد
- فشارخون بالا
- خستگی
- تحریك‌پذیری و زودرنجی
- سوءهاضمه
- افزایش استعداد بدن در ابتلا به بیماری‌هایی چون سرماخوردگی و عفونت‌های جزئی
- نگرانی و ناراحتی عصبی
- نگرانی همراه با خستگی و كاهش راندمان كار
- دگرگونی‌های دائم یا موقت در رفتار زیستی از قبیل انقباض نایژك‌ها و تغییر ضربان قلب
روش‌های پیشگیری یا كاهش آلودگی های صوتی
با توجه به اینكه معمولاً صداها از تولید كننده ای پخش و توسط گیرنده‌ای دریافت می‌شوند بنابراین جهت كنترل آلودگی صوتی، كاهش شدت صدا، جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده (سیستم شنوایی) می‌تواند مؤثر باشد بنابراین در جهت جلوگیری یا كاهش آلودگی صوتی.:
- میزان صدا در محیط‌هایی كه كارگران به‌طور مداوم در معرض صدا قرار دارند نباید از 85 دسی‌بل تجاوز نماید.
- سعی شود از ورود ماشین‌آلات كه بیش ازحد معین آلودگی صوتی تولید می‌كنند به محیط‌های عمومی جلوگیری شود.
- با ایجاد عایق‌های صوتی و تدبیرهای لازم دیگر صدای ماشین‌آلات كارخانه ها نباید به بیرون از كارخانه‌ها برسد.
- سعی شود از ایجاد واحدهای مسكونی در مجاورت فرودگاه‌ها جلوگیری شود.
- ضد صدا كردن ساختمان‌ها و واحدهای مسكونی
- دوجداره كردن شیشه پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان
- محدود و ممنوع كردن عبور كامیون‌ها و وسائل نقلیه پر سروصدا و ایجاد تدابیر قانونی و اجرایی لازم در پیشگیری از آلودگی صوتی توسط آژیرهای هشداردهنده اتومبیل‌های شخصی
- ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پوشش‌های گیاهی كه این امر می‌تواند به میزان 10 دسی‌بل از شدت صوت بكاهد.
آموزش و حفاظت در مقابل آلودگی صوتی در محل كار
- با صداسنج درجه بلندی صدا را اندازه‌گیری نمائید. صداسنج ابزاری است كه فشار امواج صوتی موجود در هوا را تعیین می‌كند.
- در قسمت های كم‌صدا در محل كار حضور داشته باشید و تمام مدت كار در معرض صدا نباشید.
- از لوازم شخصی حفاظتی مانند گوشی یا محافظ داخلی گوش استفاده كنید.
- انجام تست شنوایی‌سنجی را هر ساله تدارك ببینید و پیشگیری‌های لازم را انجام دهید زیرا هنگامی‌كه شنوایی آسیب‌دیده باشد قابل برگشت نخواهد بود.
- اگر احساس می‌كنید دچار اختلالات شنوایی شده‌اید بلافاصله به پزشك مراجعه نمایید.
