کولون یا روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارشی بدن می‌باشد. روده باریک حدود 6 متر طول دارد و بین معده و روده بزرگ قرار گرفته است. عملکرد اصلی روده باریک، هضم و جذب مواد غذایی می باشد و از انتهای معده شروع شده و به روده بزرگ ختم می‌شود و سپس روده بزرگ نیز از آنجا تا محل مقعد ادامه می‌یابد. سرطان روده بزرگ یا چنگار روده بزرگ یا سرطان کولون گونه‌ای سرطان است که در آن سلول‌های سرطانی در درون بافت روده شروع به تکثیر می‌کنند. سرطان روده بزرگ و راست‌روده اغلب به‌صورت چند پولیپ، یعنی توده‌های خوش‌خیم بر روی سطح داخلی راست‌روده، آغاز می‌شود.
عوامل افزایش دهنده ابتلا به سرطان روده:
• سن: اکثر افراد مبتلا به این بیماری سن بالای ۵۰ سال دارند، اما ممکن است این بیماری در هر سنی اتفاق بیفتد.
• رژیم غذایی: بین این بیماری و رژیم غذایی پرچربی و پرانرژی و کم فیبر و مصرف کم میوه و سبزی، رابطۀ مستقیم وجود دارد.
• پولیپ‌ها: این بیماری به صورت رشد توده‌های خوش خیم در جدار روده تعریف می‌شود که معمولاً بعد از سن 50 سالگی شایع است. پولیپ ها شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند.
• سابقه بیماریهای قبلی: احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که قبلاً سرطان‌های روده بزرگ داشته‌اند و خانم‌هایی که مبتلا به سرطان تخمدان، رحم، یا پستان بوده‌اند بیشتر است.
• انتقال وراثتی: افرادی که نزدیکانی مثل پدر و مادر و خواهر و برادرشان به این نوع از سرطان مبتلا شده‌اند، خصوصاً اگر زیر ۵۰ سال بوده باشد، باید خود را تحت نظر پزشک متخصص قرار دهند.
• کولیت اولسروز: در این بیماری پوشش جدار روده بزرگ دچار التهاب شده است. افراد مبتلا به این بیماری احتمال بیشتری در ابتلا به سرطان کولورکتال دارند.
چاقی، مصرف الکل، استفاده از مواد مخدر سایر عوامل خطر شناخته شده هستند. آسپرین برای پیشگیری پولیپ‌های آدنوماتوز روده بزرگ و راست روده، در افرادی با سابقه این ضایعات مؤثر است.
علائم بیماری
علائم این بیماری ممکن است شبیه به سایر علائم نظیر عفونتها، تب، بواسیر و بیماریهای التهابی روده باشد.
از جمله نشانه‌هایی که مراجعه به پزشک را ضروری می‌کند می‌توان موارد زیر را نام برد:
• وجود هرگونه تغییر در عادات دفعی روده نظیر اسهال، یبوست یا کاهش قطر مدفوع در صورتی که بیش از یک روز طول بکشد و علت آن نامعلوم باشد.
• خون‌ریزی از راست روده یا وجود خون در مدفوع، چه قابل رؤیت باشد چه با انجام آزمایش معلوم شود.
• دردهای قولنجی معده
• استفراغ
• ضعف و خستگی
• یرقان و زردی پوست یا سفیدی چشم
• حرکت درون روده
• کرامپ یا گرفتگی معده
• مدفوع خونی
• کاهش قابل ملاحظه وزن
• احساس خستگی
• یبوست، دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته یکی از نشانه های سرطان روده بزرگ می باشد.
• تهوع و استفراغ به چند دلیل به وجود می آید: کاهش جریان خون، درد و یبوست.
• گاز معده و نفخ نیز یکی از مواردی است که می تواند به تشخیص سرطان روده بزرگ کمک نماید.
احساس سنگینی و رخوت نیز از دیگر نشانه ها می باشد. سرطان، باعث کمبود خون و به دنبال آن، کم خونی ناشی از کمبود آهن می شود. به همین دلیل احساس تنبلی، سستی و ... ایجاد می شود.
عوامل خطری که می توان آنها را تغییر داد:
- رژیم غذایی: رژیم های پرچرب و کم فیبر باعث افزایش سرطان می گردد. همچنین رژیم های حاوی گوشت قرمز، شانس ابتلا به سرطان کولون را افزایش می دهد. برای جلوگیری از سرطان می توان بیشتر سبزیجات و میوه را مصرف کرد.
- ورزش کردن: کسانی که ورزش نمی کنند، باید منتظر سرطان باشند. 20 دقیقه در روز ورزش کنید تا بیمار نشوید.
- چاقی: چاقی از بزرگ ترین عوامل مرگ ناشی از سرطان است، در نتیجه برنامه غذایی خود را طوری تنظیم کنید که وزنتان متعادل بماند.
- سیگار کشیدن: سیگار نه تنها به ریه آسیب می رساند، بلکه باعث مرگ 12 درصد از بیماران سرطانی می شود. سیگار موجب تورم رگ می شود و مواد مضر آن جذب خون می گردند، به همین سبب افزایش دهنده سرطان شناخته شده است.
- نوشیدن مشروبات الکلی: مشروبات الکلی نیز موجب بروز سرطان و انواع بیماری ها می شوند.
مراحل تشخیص بیماری
رشد سرطان روده ممکن است سال‌ها به طول بینجامد و تشخیص به موقع آن، شانس بهبودی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. بنابراین، انجام تست‌های دوره‌ای که در متن زیر آمده اند، در افرادی که در گروه خطر قرار دارند توصیه می‌شود:
- آزمایش دیجیتال کولون (DRE): تنها تومورهای بزرگ و قابل لمس را آشکار می‌کند.
- آزمایش وجود لخته خون در مدفوع: با یک پروب نوری (سیگموئیدوسکوپ) که از انتهای روده بزرگ وارد شده، هر گونه پولیپ یا موارد غیرعادی را شناسایی می‌کند.
- آزمایش خون: وجود برخی از انواع خاص پروتئین‌ها در خون بیمار، علامت تومور است.
- پروکتوسکوپی: در این روش از طریق دستگاه‌های خاصی به صورت مستقیم داخل راست روده و قسمت‌های تحتانی روده بزرگ مورد مشاهده قرار می‌گیرد. از طریق این روش نیمی از سرطان ها، قابل تشخیص هستند. در این روش ممکن است بیمار احساس فشار کند، اما دردی را احساس نخواهد کرد.
- کولونوسکوپی: از طریق این روش نیز با ابزارهای خاصی، مشاهده کلی روده بزرگ و راست روده ممکن می‌شود. در این حالت نیز فرد دردی را احساس نخواهد کرد.
- بیوپسی: در صورت وجود هر گونه توده در طول این قسمت‌ها نیاز است که بخشی از توده برداشته شود تا در زیر میکروسکوپ از نظر وجود بافت یا سلول های سرطانی مورد بررسی قرار گیرد.
- مشاوره ژنتیک: تست و مشاوره ژنتیک در خانواده‌هایی که به‌صورت وراثتی احتمال ابتلا به مواردی از سرطان کولون نظیر سرطان روده غیرپولیپی (HNPCC) یا پولیپ غده‌ای خانوادگی (FAP) را دارند، پیشنهاد می‌شود.
چون سرطان روده بزرگ و راست‌روده پنهان‌کار است، غربالگری راه‌حل ردیابی زودهنگام می‌باشد. در اکثر افرادی که به 50 سالگی می‌رسند، باید هر 10 سال یکبار آندوسکوپی روده بزرگ انجام شود.
سرطان روده بزرگ (کولون) چگونه درمان می‌شود؟
درمان سرطان روده بزرگ بسته به نوع آن، پیشرفت بیماری، مکان بیماری، سن شما، وضعیت سلامتی شما و … توسط پزشک تجویز می‌شود. معمول ترین شیوه های درمان سرطان کولون شامل:
جراحی- در جراحی پزشک بخشی از تومر یا پولیپ را برمی‌دارد و یا اگر بیماری پیشرفته باشد مجبور به برداشتن کل کولون درگیر سرطان می‌شود.
شیمی درمانی- در این درمان از دارو برای نابود کردن سلول های سرطانی استفاده می‌شود. شیمی درمانی معمولا پس از جراحی استفاده می‌شود.
پرتو درمانی (رادیو تراپی)- از این روش برای کشتن سلول‌های سرطانی پس از جراحی و یا کوچک کردن تومور های کوچک قبل از جراحی استفاده می‌شود.
