شركت هاي سهامي عام و سهامي خاص چه شركت هايي هستند؟
به شركتهايي كه سهام آنها در دست عموم مردم باشد (51٪) به بالا و كنترل شركت نيز در دست مردم باشد سهامي عام مي گويند، مثل كليه شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار. چنانچه كنترل و مالكيت شركت و تصميم گيري در اختيار افراد خاص باشد، به آن سهامي خاص مي گويند.
تفاوت شركتهاي سهامي عام و خاص:
جهات افتراق دو شركت مذكور به شرح زير مي باشد:
- شركت سهامي عام براي تامين سرمايه اقدام به پذيره نويسي عمومي مي نمايد، ولي شركت سهامي خاص، حق مراجعه به عامه را ندارد.
- امكان صدور اوراق قرضه براي شركت سهامي عام وجود دارد، ولي شركت سهامي خاص چنين حقي ندارد.
- نقل و انتقال سهام در شركتهاي سهامي عام مشروط به موافقت سهامداران نيست. ولي در شركت سهامي خاص، چنين نقل و انتقالي منوط به توافق مديران يا مجامع عمومي شركت مي تواند باشد.
- سهام شركت سهامي عام، قابل عرضه در بازار بورس مي باشد ولي شركت سهامي خاص چنين اجازه اي ندارد.
سهام چه شركت هايي در بورس معامله مي شود؟
براي سرمايه گذاري و شروع يك فعاليت اقتصادي، راههاي زيادي است كه يكي از آنها تاسيس يك شركت و آغاز يك فعاليت اقتصادي اعم از توليدي، خدماتي، سرمايه گذاري و غيره است. حال بسته به اينكه اين فعاليت در چه زمينه اي و با چه سرمايه اي باشد، ميتوان به وسيله شراكت با ديگران به اين هدف رسيد. اصولا در مواقعي كه براي آغاز يك فعاليت اقتصادي سرمايه لازم در اختيار نباشد، ميتوان با ثبت يك شركت سهامي و با مشاركت افراد ديگر اين فعاليت را آغاز نمود. عمده مشخصات اين شركتها عبارتست از اين موارد:
- سرمايه آنها به سهام مساوي تقسيم شده و تعداد سهام هر يك از شركا مشخص مي باشد.
- مسئوليت دارندگان سهام فقط محدود به تعداد سهام آنهاست.
- تعداد شركا نبايد از 3 نفر كمتر باشد و سرمايه شركت نيز نبايد از يك ميليون ريال كمتر باشد.
زماني كه سرمايه مورد نياز به وسيله چند نفر تامين شود ، مي توان با ثبت يك شركت سهامي خاص و مشخص نمودن نام شركت ، ميزان سرمايه ، نوع فعاليت و نام شركا و ميزان سهام هر يك، اين كار را به انجام رساند . در اين نوع شركت، تعداد شركا محدود و انتقال سهام شركا، به ندرت اتفاق مي افتد و معمولا واگذاري سهام هر يك از شركا بايد با رضايت ديگران باشد.
اما گاهي سرمايه لازم براي شروع فعاليت با شراكت چند نفر تامين نمي شود. آغاز اين نوع فعاليت ملزم به جذب سرمايه ساير افراد و شركتها ميباشد ، كه اين كار با تاسيس يك شركت سهامي عام امكان پذير مي باشد . در اين گونه شركت ها بر خلاف شركت سهامي خاص ، تعداد افراد محدود نيست و نقل و انتقال سهام نيز آزاد مي باشد.
شركت سهامي عام ، شركتي است كه موسسين آن قسمتي از سرمايه شركت را از طريق فروش به غير تامين مي كنند. به اين ترتيب كه موسسين قبلا 20 % سرمايه را خودشان تعهد كرده و لااقل 35 % مبلغ تعهد شده را به حسابي به نام شركت در شرف تاسيس، در يكي از بانكها سپرده و سپس اظهار نامه اي به ضميمه طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام به مراجع ثبت شركتها تسليم مي نمايند.
در اينگونه شركتها نام و نوع شركت، موضوع شركت، مدت شركت (از تاريخ تصويب اساسنامه به مدت نا محدود)، تابعيت و مركز اصلي شركت، سرمايه و تعداد سهام و ...در اساسنامه ذكر مي شود. كليه سهام اين شركتها با نام بوده و تا زماني كه اوراق سهام صادر نشده، شركت مي بايست به صاحبان سهام گواهينامه موقت بدهد . در اين شركتها مسئوليت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمي سهام آنهاست. اين اوراق سهام جزو اوراق بهادار محسوب مي شوند كه در آنها نام شركت ، نام سهامدار ، تعداد سهام ، مبلغ اسمي سهم و سرمايه شركت درج ميشود.
در ايران مبلغ اسمي هر سهم يك هزار ريال تعيين شده است و سپس با تقسيم سرمايه بر اين مبلغ تعداد سهام شركت به دست مي آيد كه همه اين موارد در اساسنامه تعيين مي شود.
مرحله بعدي اعلام پذيره نويسي عمومي و جذب مابقي سرمايه شركت است . پس از انجام اين عمليات و آغاز فعاليت شركت هر يك از سهامداران مي توانند نسبت به نقل و انتقال سهام خود اقدام نمايند . اينكار با اطلاع شركت و درج در دفاتر شركت امكان پذير است .
اصولا وقتي اينگونه شركتها به سوددهي برسند و بتوانند پيشرفتي در زمينه فعاليت خود بدست آورند ، باعث رشد ارزش شركت ميشوند . در اينجاست كه تقاضا براي سهام اين شركتها بسته به مقدار رشد گذشته و پيش بيني اي كه بازار از روند رو به رشد آنها در آينده مي نمايد، شكل مي گيرد و تقاضا كنندگان حاضر مي شوند سهام اين شركت را به مبلغي بيش از قيمت اسمي سهام آن خريداري نمايند و در مقابل برخي از سهامداران نيز حاضر ميشوند ، تمام يا قسمتي از سهام خود را به مبلغي بيش از مبلغ اسمي واگذار نمايند و بر اساس تعادلي كه مابين نيروهاي عرضه و تقاضا بوجود مي آيد قيمت بازار براي آنها شكل مي گيرد .از اينجاست كه هرگونه سودآوري يا عدم سودآوري و هرگونه پيش بيني از روند رشد يا عدم رشد شركت مي تواند به افزايش يا كاهش قيمت تعادلي ميان عرضه و تقاضا يا همان قيمت تابلو بيانجامد. بديهي است ، براي خريد و فروش سهام يك شركت، نياز به داشتن اطلاعات كافي در مورد شركت و همچنين يافتن فروشنده و خريدار است .
در بورس اوراق بهادار امكان معامله بر روي سهام شرکت هاي پذيرفته شده ، و نظارت ميگردد. شركتهاي بورسي اصولا شركتهايي هستند كه يا قبلا دولتي بوده و توسط سازمان خصوصي سازي، سهام آنها عرضه شده و يا شركتهايي كه به وسيله پذيره نويسي عمومي سرمايه آنها تامين شده و در حال فعاليت هستند . اصولا معامله بر روي شركتهاي پذيرفته شده در بورس آسان تر و با اطمينان بيشتري صورت مي گيرد . چرا كه اين شركتها در هنگام پذيرش بايد داراي شرايط خاصي باشند ، كه اين شرايط به مثابه فيلتري مي باشد كه سهامداران با اطمينان بيشتري روي شركتهايي كه از اين فيلتر عبور كرده اند، سرمايه گذاري مي نمايند و همچنين پيدا كردن خريدار و فروشنده براي سهام شركتهاي بورسي به علت متمركز بودن آسانتر است. ضمن اينكه دسترسي به اطلاعات شركت هاي پذيرفته شده ، براحتي امكان پذير است و سازمان بورس اوراق بهادار بر ارائه اطلاعات شركتها و ارائه صورتهاي مالي آنها نظارت مي نمايد.
براي درج نام يك شركت در تابلو بورس اوراق بهادار و به عبارتي پذيرش در بورس اوراق بهادار (جداي از ويژگي هاي تالار اصلي و فرعي) خصوصياتي لازم است كه مهمترين آنها عبارتند از :
- شركت بايد سهامي عام باشد.
- شركت بايد داراي سهام عادي با نام و داراي حق راي باشد و 100 % بهاي اسمي آن پرداخت شده باشد.
- شركت بايد در آخرين سال مالي سود آور بوده و امكان سود آوري آن در آينده وجود داشته باشد.
- اساسنامه شركت بايد طوري تنظيم شده باشد كه به تشخيص هيئت پذيرش، حقوق سهامداران جز در آن محفوظ باشد.
شركتها پس از پذيرفته شدن بايد برخي از ويژگيها را حفظ نمايند، در غير اين صورت، نام آنها از تابلو بورس اوراق بهادار حذف مي شود. برخي موارد كه باعث حذف شدن نام شركتها از بورس مي شود عبارتست از: زيان دهي ، عدم رعايت سياست افشاي اطلاعات مطلوب ، نبودن ميزان فعاليت و حجم داد و ستد و گردش سهام و...
نتيجه گيري:
پس نتيجه مي گيريم ، براي سهيم شدن در يك فعاليت اقتصادي بزرگ كه نه اداره آن به تنهايي امكان پذير است و نه سرمايه لازم براي آن در اختيار است ، مي توان با خريد سهام يكي از شركتها در صنعت مورد نظر بطور مستقيم در آن شريك شد و داراي حقوق متعلقه آن شركت ، به نسبت سهامي كه داريم بود و در سود دهي مستقيم و يا افزايش ارزش ناشي از روند رو به رشد شركت ؛ سهيم شد . يكي ديگر از خصوصيات شراكت در شركتهاي بورسي، نسبت به شركتهاي خارج بورس و يا شركتهاي سهامي خاص، امكان شراكت در اين شركتها با هر مقدار سرمايه و انجام معامله به راحتي و با اطمينان بر روي سهام آنهاست .
