کافه خوندنی

امروزه در خودروهای جدید لوازمی جهت ایمنی تعبیه شده‌اند که می‌توان آنها را به دو دسته غیرفعال و فعال تقسیم‌بندی کرد. در میان ابزارهایی که به غیرفعال معروفند و صرفا جنبه تشویقی دارند می‌توان به مواردی از قبیل TPMS یا سیستم‌های کنترل فشار باد تایرها اشاره کرد. وجود چنین سیستم‌هایی امروزه از اهمیت بیشتری برخوردار است چون در تایرهایی که دیواره فوق‌العاده کوتاه دارند و امروزه بسیار مردم پسند هم هستند، تشخیص کمیِ فشار باد کار چندان آسانی نیست، مضافا به اینکه تایرهای کم باد باعث افزایش مصرف سوخت شده و همینطور تاثیر روی قابلیت هدایت اتومبیل می‌گذارند. در این سیستم‌ها در هر چرخ حس‌گرهای جداگانه‌ای وجود دارند. وظیفه آنها این است که با مقایسه سرعت دوران چرخ و میزان لرزش گزارش‌های غیرعادی را ارسال می‌کنند.

ایده استفاده از چراغ‌های ترمز با قابلیت تطبیق این است که به راننده‌ای که به دنبال اتومبیل جلویی در حرکت است، شدت ترمز گرفتن را نشان دهد چون هرچه شدت نور چراغ ترمز بیشتر باشد به معنای سرعت توقف سریع‌تر است. اثرات این تکنولوژی هنوز مشخص نیست و بستگی به راننده پشت سر و واکنش او دارد.

چهار وسیله نسبتا جدید می‌توانند هوشیاری لازم را به راننده برای رعایت فاصله بدهند که عبارتند از دوربین دید عقب که نشان دهنده تمام رویدادهایی است که بلافاصله در پشت اتومبیل اتفاق می‌افتد و قابلیتی که حتی بهترین آینه‌ها از انجام آن عاجز هستند.

مورد بعدی دوربین‌های معروف به دوربین‌های کناری مخصوص نقاط کور هستند که با فلاش‌های هشداردهنده وجود هر شیء را در کناره‌های اتومبیل به راننده یادآوری می‌کنند.

سومین وسیله، دید شب با Night Vision بوده که با استفاده از اشعه مادون قرمز حتی در بدترین شرایط آب و هوایی وضعیت جاده‌ای را برای راننده منعکس می‌کند و در بعضی از انواع پیشرفته این سیستم امکان تشخیص افراد پیاده نیز وجود دارد.

حس‌گر تعیین فاصله Proximity Sensing باعث می‌گردد از خش برداشتن به خصوص سپر اتومبیل در انجام مانورهای پارک کردن جلوگیری به عمل آید. استفاده از تلفن همراه در حین رانندگی ایده خوبی نیست اما حداقل وجود ارتباط بلوتوث در اتومبیل می‌تواند تا حدودی به این امر کمک کرده و از منحرف شدن حواس راننده تا حدودی جلوگیری کند.

سیستم کرویز کنترل هوشمند (Smart Cruise Control) در گروه تجهیزات راحتی طبقه‌بندی می‌گردد ولی باید اعتراف کرد که به عنوان یک وسیله ایمنی دارای اهمیت زیادی است چون مدل‌های پیشرفته آنها باعث می‌گردند همواره فاصله تا اتومبیل جلویی براساس میزان از قبل تعیین شده حفظ گردد. البته هر سیستم کرویز کنترل را با وارد آوردن اندکی فشار روی پدال ترمز می‌توان غیر‌فعال کرد.

از دیگر تجهیزات ایمنی که با مداخله خود می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای در جلوگیری از بروز تصادف داشته باشد، سیستم ضد بلوکه ترمز بوده که با طرز کار آن، همه آشنایی کامل دارند. سایر سیستم‌های ایمنی که به نوعی با سیستم ضد بلوکه همراه هستند و از آن استفاده می‌کنند سیستم EBD یا توزیع الکترونیکی نیروی ترمز بوده که کندشدن و شتاب منفی متعادلی را در چهار گوشه اتومبیل باعث می‌گردد. سیستم بعدی EBA یا ترمز کمکی الکترونیکی بوده که واکنش آن به ضربات ناگهانی وارده روی پدال ترمز است و حتی اگر نیروی آن کافی نباشد خود سیستم حداکثر نیرو را به ترمز وارد می‌کند.

امروزه تکنولوژی کنترل هرزگردی (Traction Control) همان‌گونه که از نام آن بر می‌آید یک حرکت بهینه به خط مستقیم را در هر شرایطی از وضعیت سطح جاده برای اتومبیل به ارمغان می‌آورد. در این تکنولوژی با استفاده از حس‌گرهای سیستم ضدبلوکه ترمز وضعیت چرخش چرخ‌ها تحت کنترل بوده و در صورتی که هر چرخ شروع به هرزگردی کند بلافاصله یا نیروی منتقل شده به آن کاهش پیدا می کند و یا سیستم ترمز در آن چرخ فعال می گردد. البته آگاهی و هوشیاری راننده نقش عمده‌ای بازی می کند چون این سیستم قادر به تشخیص وجود برف در بخشی از مسیر حرکت نیست و بنابراین کاری در مورد آن نمی‌تواند انجام دهد. یکی از سیستم‌هایی که با سیستم کنترل هرزگردی قرابت دارد، Yaw Control بوده که با استفاده از اطلاعات از حس‌گرهای فرمان و شتاب ثقل میزان انحراف اتومبیل از خط عمود را تشخیص می‌دهد و همانند سیستم قبلی یا کاهش نیرو و یا وارد آوردن نیروی ترمز باعث جلوگیری از معلق شدن اتومبیل می‌گردد. واژه کنترل الکترونیکی پایداری (Electric Stability Control) نام دیگری برای Yaw Control است. طبق قوانین ایالات متحده تمامی اتومبیل‌های تولیدی سال 2012 می‌بایست مجهز به سیستم کنترل الکترونیکی پایداری باشند.

واژه Haptic Waming یا خط لمسی در واقع دربرگیرنده پیغام‌های لمسی از طریق فرمان، پدال‌ها و حتی صندلی است. به طور مثال ضربات ناشی از فعال شدن سیستم ضد بلوکه که از طریق پدال‌ها حس می‌شود یکی از آنهاست. سیستم Altention Assist ابداعی مرسدس بنز در واقع یک اخطار لمسی است که در صورت خواب آلودگی و یا مستی راننده، زنگی را به صدا در می‌آورد.

تکنولوژی V2V Communication نیز دوران طفولیت خود را طی می‌کند. برخودار بودن ارتباط الکترونیکی بین خودروها می‌تواند ایمنی را در عبور از پیچ‌های کور و فاقد دید به همراه داشته باشد. از V2V می‌توان برای اصلاح وضعیت ترافیک نیز استفاده کرد.

کاهش Mitigation

چنانچه تصادفی روی دهد، چگونه می‌توان از شدت آن کاست؟ وجود سپرها در جلو و عقب اتومبیل و طراحی خاص آنها به گونه‌ای است که قادر به انجام این کار هستند. مقررات ایجاب می‌کنند که سپرها توانایی مقاومت در مقابل ضرباتی که حداکثر با سرعت 4 کیلومتر در ساعت به آنها برخورد می‌کند داشته باشند بدون آنکه کوچکترین خسارتی به اتومبیل وارد شود. این رقم در سال‌های دهه 70 میلادی معادل 8 کیلومتر در ساعت بود اما ملاحظات مربوط به میزان مصرف سوخت باعث گردید که کاهش پیدا کند. البته هنوز هم تولیدکنندگانی وجود دارند که 8 کیلومتر را تضمین می‌کنند.

از حس‌گرهای کرویز کنترل هوشمند می‌توان برای سیستم Collision Mitigation Braking نیز استفاده کرد. با کاهش فاصله با اتومبیل جلویی به راننده توسط این سیستم هشدار داده می‌شود که این هشدار می‌تواند صوتی بوده و یا از طریق کشیده شدن کمربند ایمنی انجام گیرد. در مواجهه با چنین وضعیتی، بروز تصادف اجتناب ناپذیر است و محاسبات سیستم گواه این مدعاست، سیستم رأسا اقدام به فعال کردن سیستم ترمز به صورت جزئی و یا حتی در مواردی به صورت کلی و با استفاده از تمام نیرو می‌کند. نحوه استقرار روی صندلی بهینه شده و شیشه‌ها و سقف در صورت باز بودن به طور خودکار بسته می‌شوند. همانگونه که ذکر شد بروز تصادف قطعی است ولی کاهش یافتن سرعت از شدت آن می‌کاهد.

حس‌گرهای تصادف (Crash Sensors) به صورت جفتی در هنگام بروز تصادف عمل می‌کنند به طوری که یکی از آنها که در سپر یا قسمت بیرونی بدنه اتومبیل قرار دارد ابتدا برخورد اول را ثبت کرده و دیگری که به مرکز ثقل اتومبیل نزدیکتر است میزان شتاب برخورد را اندازه‌گیری کرده که به دنبال آن ایربگ‌ها و سایر تجهیزات ایمنی فعال می‌گردند. در این شرایط گرچه نقطه برخورد مچاله شده و تغییر شکل داده که البته ناشی از توزیع بسیار وسیع انرژی ناشی از برخورد بوده اما بدترین چیزی که قابل تصور است اینکه یک سازه کاملا مستحکم نتواند ساختار فیزیولوژی بدن انسان را کاملا نرم بوده حفظ کند. ایده‌آل‌ترین وضعیت ایجاد تعادل است؛ بخش‌های متعددی از اتومبیل به منظور حفظ انسان در تصادفات خود را قربانی کرده و از بین می‌برند تا نیروی وارده ناشی از تصادف به راننده و سایر سرنشینان انتقال پیدا نکند. به عبارت دیگر یک هماهنگی در منطقه برخورد در اتومبیل بوجود می‌آید که از طریق پیش‌کشنده‌های کمربند ایمنی و باد کردن ایربگ‌ها سرنشینان در اتومبیل حفظ می‌شوند. از شکل افتادن اتومبیل ممکن است برای جلوگیری از بروز جراحت کافی به نظر برسد ولی اصولا در سرعت‌های پایین ایربگ‌ها فعال نمی‌شوند. پیش‌کشنده کمربند ایمنی طی مدت 25 هزارم ثانیه فعال می‌شود و ایربگ‌های جلویی بعد از گذشت 40 هزارم ثانیه مدت زمانی که طول می‌کشد سر راننده به ایربگ برخورد کند در حدود 80 هزارم ثانیه است و بقیه بدنه 10 هزارم ثانیه برخورد می‌کند. ایربگ جلو که بیشتر به یک چتر نجات شباهت دارد تا به یک کیسه مهر و موم شده، بعد از برخورد افراد جلویی به آن، باد داخل خود را از دست داده و تبدیل به کیسه خالی می‌شود. تمامی این مجموعه که ذکر شد فقط 90 هزارم ثانیه به طول می‌انجامد که کمتر از مدت زمان یک چشم بر هم زدن است.

در طول مدت 200 هزارم ثانیه راننده مجدداً به داخل صندلی خود بازگشته و به عبارت دیگر تصادف در ظرف مدت 2 دهم ثانیه به پایان رسیده است.

نحوه باز شدن ایربگ‌های جلویی به صورت هوشمندانه انجام می‌گیرد که این باز شدن چند مرحله‌ای بوده و بستگی به میزان شدت تصادف دارد و همینطور ابعاد سرنشینان و نحوه نشستن روی صندلی. میزان نیروی باز شدن تحت تأثیر عامل دیگری بوده که عبارت است از بسته بودن کمربند ایمنی و باز بودن آن و چنانچه در صندلی کنار راننده، سرنشینی وجود نداشته باشد اصلا فعال نمی‌شود.

ایربگ‌ها بسته به نوع و جهت برخورد چنانچه در کنار، زانو و پنجره‌های کناری وجود داشته باشند فعال می‌شوند. ایربگ جانبی (Side Airbag) باعث محافظت از سینه در برخوردهای از پهلو می‌گردد و ایربگ‌های پرده‌ای که در بالای شیشه‌های کناری نصب شده‌اند باعث مراقبت از سرِ سرنشینان در هنگام معلق زدن اتومبیل می‌گردند. از آنجایی که فضای برخورد در مقایسه با قسمت جلوی اتومبیل کوچکتر است، لذا واکنش این سری ایربگ‌ها سریع‌تر از ایربگ‌های جلویی بوده، به طوری که یک ایربگ جا به جا در ظرف مدت 10 هزارم ثانیه فعال می‌شود.

از آنجایی که وجود ایربگ‌های پرده‌ای در برخوردهای دوم و سوم که اشاره به معلق شدن اتومبیل است، لازم بوده، لذا دوره‌ای که آنها باد را درخود نگه می‌دارند به مراتب طولانی‌تر از ایربگ‌های جلویی بوده و بعضا تا 6 ثانیه به طول می‌انجامد. برای باد شدن ایربگ‌های کناری و پرده‌ای مشخصا از گاز فشرده استفاده می‌شود و در ایربگ‌های جلویی از نیتروژن که نقش باروت و پرتاب را بازی می‌کند استفاده می‌شود. اصولا باز شدن ایربگ‌ها و بخصوص ایربگ‌های جلویی برای افردی که به گونه‌ای نامناسب روی صندلی خود قرار گرفته‌اند و یا کمربند ایمنی خود را نبسته‌اند، خطرناک است.

خوشبختانه استفاده از کمربند ایمنی در دنیای امروزی رو به فزونی است و براساس آمار اخذ شده توسط سازمان ایمنی ترافیک در بزرگراه‌ها مشخص گردیده که در سال 2009 تعداد افرادی که از کمربند ایمنی استفاده کرده‌اند، 84 درصد کل افراد بوده است.

مورد دیگری که در قالب این آمار مشخص شده این است که مردم در تعطیلات پایان هفته بیشتر از روزهای معمولی هفته از کمربند ایمنی استفاده می‌کنند که نسبت آن 86 درصد در مقابل 83 درصد است.

کمربندهای ایمنی اعم از اینکه دارای پیش‌کشنده باشند یا خیرکمک به کاهش حرکت رو به جلوی سرنشینان در هنگام بروز تصادف می‌کنند. موردی که روز به روز استفاده از آن رایج‌تر می‌گردد سیستم Pedestrian Impact Mitigation یا سیستم کاهش ضربات و تصادف با افراد پیاده است. سپرهای جلو در اتومبیل‌های جدید به گونه‌ای شکل یافته‌اند که در هنگام برخورد با ساق پای افراد پیاده حداقل جراحت و صدمه را به آن وارد کنند و فضایی که در پشت درپوش موتور قرار دارد به منظور کاهش ضربه ناشی از برخورد است.

واکنش: حال فرض کنیم تصادف به وقوع پیوسته و یک اتومبیل به منظور نجات جان شرنشینان خود به طور کامل از بین رفته است. در این صورت، کاری که باید انجام گیرد این است: واکنش اضطراری یا Emergency Response اتومبیل‌هایی که مجهز به سرویس نگه‌دار هستند مانند On–Star جنرال موتورز به طور اتوماتیک پیغام فعال شدن ایربگ را مخابره می‌کند. متخصصان ارتباطات که در طرف دیگر قرار دارند به گونه‌ای آموزش دیده‌اند که پلیس را مطلع کرده و همین طور نیروهای آتش نشانی و احیانا تکنیسین اورژانس را برای حضور در صحنه تصادف مطلع می‌کنند. بعضی از خودروها مجهز به سیستم اتوماتیک غیرفعال سازی هستند که در صورت بروز تصادف، پمپ بنزین و سایر تجهیزات الکتریکی را از کار می‌اندازند که انجام این اعمال در اتومبیل‌های برقی یا هیبریدی از اهمیت زیادی برخوردار است.

آموزش‌های خاص برای EMT در واقع بخشی از زیرساخت مورد لزوم برای انواع وسایط نقلیه جدید هستند.

در مورد مرسدس بنز SLS جدید به طور مثال درهای گالوینگ آن برای افرادی که دوره EMT را دیده‌اند با ذکر و نشان در هنگام وقوع تصادف و معلق زدن اتومبیل کار دشوار و پیچیده‌ای نیست. مواد منفجره بسیار کمی که در لوله‌های آن وجود دارد باعث از بین رفتن آنها شده و بنابراین جداسازی درها به آسانی انجام می‌گیرد.