دیوارنگاری
دیوارنگاری یا گرافیتی به تصویر کردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها بر روی دیوارها و یا هر مکان عمومی‌ای که بتوان از آن به عنوان مکانی برای نوشتن، نقاشی، کنده‌کاری و خط‌کشی کردن استفاده کرد، گفته می‌شود. دیوارنگاشته‌ها، هرگونه علامت‌گذاری‌ای به حساب می‌آیند که می‌توانند در شکل‌های نوشتن ساده حرف‌ها تا نقاشی‌های استادانه ظاهر شوند. دیوار نوشته‌ها از دوران باستان به عنوان مثال یونان باستان، امپراطوری‌های روم، چین و ایران وجود داشته‌اند.
در دوران مدرن نگارگری به ویژه نگارگری با افشانه یا رنگ پاش و قلم موها بیشترین کاربرد را در ترسیم دیوارنگاشته‌ها دارند. در بیشتر کشورها نقاشی کردن و یا کشیدن هر علامت و تصویری بر روی دیوارها و یا املاک متعلق به افراد بدون جلب رضایت آنان کاری غیرمجاز و جرمی دارای پیگرد قانونی به شمار می‌آید. برخی از اوقات، این کار دربردارنده پیام‌های سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی و ژانری کامل از بیان هنری مبتنی بر سبک نقاشی روی دیوار با رنگ پاش است. برای برخی از افراد شاید کار هنری فقط هنگامی از ارزش برخوردار است که در یک نگارخانه یا نمایشگاه هنری در معرض دید همگان قرار گیرد و برای کسانی دیگر شاید دیوار نگاشته‌ها گونه‌ای از ابراز احساسات قانون گریزانه به شمار آید که عامل و اقدام کننده به آن، حالتی اعتراض آمیز به خود گرفته‌است. دیوارنگاری در سال‌های اخیر در قلمرو فرهنگ عامیانه تحول یافته و در شکل‌های موسیقی زیرزمینی هیپ هاپ و سبک زندگی ای که از دید همگانی پنهان است، پدیدار شده‌است.
دیوارنگاری‌ها می‌توانند به عنوان علامتی از کارهای تبه‌کاران به شمار آیند که محدوده‌های نفوذ آنها را از یکدیگر جدا می‌کند. همچنین باید گفته شود که اختلاف نظر و مشاجره پیرامون دیوارنگاری میان مقامات حقوقی و قانونگذار و نیز مسئولان شهری از یک سو با کسانی که دیوارنگاری را شاید گونه‌ای از ابراز احساسات شهروندان تلقی می‌کنند، ادامه دارد. با این وجود گونه‌ها و سبک‌های متفاوتی از دیوارنگاری‌ها با سرعت زیاد درحال تبدیل شدن به شکلی ویژه از هنر هستند درحالی که بحث و گفتگو درباره ارزش آنها میان هواداران و مخالفانشان ادامه دارد.
دیوارنگاری بخشی از هنرهای خیابانی و نیز از عناصر اصلی فرهنگ هیپ هاپ بشمار می‌آید. از جمله خطوط نوشتاری برای شعار و تصویر سازی برای زیباسازی شهری یا تبلیغات فرهنگی و بطور کلی رسم هر گونه اثر هنری شامل بر متن، تصویر و برجسته نگاری که توسط طراح صورت پذیرفته باشد. منظور از هنر خیابانی آن بخش از گرافیک است که در کوچه و خیابان و سطح شهر با آن برخورد می‌کنیم. این هنر تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد و ریشه در سنگ‌نبشته‌های تاریخی غارها و کتیبه‌های باستانی نقاشی‌های دیواری در ابعاد گوناگون دیده‌اید که از همین دسته‌اند. در سده بیستم و کمابیش هم‌زمان با جنگ جهانی دوم، مشاهده درج نام و نشان گروه‌ها بر روی دیوارها تبدیل به امری عادی شد. در برخی مواقع این دیوارنگاری‌ها بسیار با دقت و هنرمندانه اجرا می‌شوند و سبک‌های متعددی به خود می‌گیرند. برخی از این آثار بار معنایی بیش‌تری را به دوش می‌کشند که ممکن است حاوی یک پیام اجتماعی یا سیاسی باشد که حتی با استفاده از افشانه‌های رنگی بر روی دیوارها، ساختمانها و قطارها رسم می‌شوند. شاید شما هم تصاویری از دیوار برلین را دیده باشید که لبریز از این آثار بود یا نگاره‌های دیگر اینترنتی را که دست به دست یا بهتر بگویم ایمیل به ایمیل می‌چرخند که حاوی تصاویر نقاشی‌شده سه بعدی بر کف خیابان‌ها هستند. این‌ها تماماً هنرهای خیابانی هستند.
ریشه نام گرافیتی
واژه گرافیتی (دیوارنگاری) از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده‌است که به معنی اثر گذاری سریع یا خط خطی است و ممکن است اصل این واژه به «گرافیر» (نوشتن [با قلم فلزی]) در لاتین عامیانه بازگردد. [گرافیون: نوشتن بر اساس ریشه‌شناسی لغوی این واژه از مدت‌ها پیش به معنی نوشتن یا حک خطوط روی سطوح مورد استفاده بوده‌است.] - از لغت‌نامه امریکن هریتیج
دیوارنگاری در ایران
در ایران دیوارنگاری به دو دسته بخش می‌گردد: دیوارنگاری مردمی و دیوارنگاری دولتی. دیوار نویسی‌های مردمی به دو دسته تقسیم می‌شود. تبلیغاتی وپیاده سازی طرح‌ها و اشکالی تقریباً جذاب.
در دهه ۹۰ میلادی یا دهه ۷۰ خورشیدی هیپ هاپ توسط رقص بریک در ایران متولد شد و مورد توجه جوانان ایرانی قرار گرفت، می‌توان گفت که هیپ هاپ از طریق رقص بریک به ایران تزریق شد و زمینه را برای دیگر ارکان هیپ هاپ فراهم کرد، بطوری که چند سال بعد یعنی در اواخر دهه ۷۰ خورشیدی موسیقی رپ در ایران دیده شد، رپ انقلابی در موسیقی ایران و سلیقه جوانان ایرانی برپا کرد و توجه جوانان ایرانی به هیپ هاپ زیادتر شد، پس تعجبی نبود که در همان سال‌های اول موسیقی رپ، در دیوارهای شهر تهران گرافیتی دیده شود. در نیم اول دهه ۸۰ خورشیدی گرافیتی در ایران و در تهران (شهرک اکباتان) متولد شد، اما کسی نمی‌داند که اولین گرافیتی در ایران چگونه به وجود آمد، اما برخی معتقدند که احتمالاً فردی با اسم مستعار تنها، جز اولین کسانی بوده است که در ایران (در تهران) گرافیتی نوشته است. تنها شاید اولین گرافیتی کار ایران نباشد اما نقشی را برای گرافیتی بازی کرد که هیچ‌کس برای رپ فارسی ایران، او تلاش‌های زیادی برای آشنا کردن و آگاه کردن مردم با هنر دیوارنگاری و گرافیتی انجام داد تا این که بعداز گذشته فقط چند سال گرافیتی از تهران به دیگر شهرهای ایران منتقل شد و می‌توان گفت که بعد از تهران شهرهای مشهد، اصفهان، تبریز، کاشان و شیراز اولین شهرهای بودند که گرافیتی را روی دیوارهای خود دیدند. گرافیتی در مشهد افرادی چون ادراک، در تبریز توسط استنسیل‌های سوت و آیسی، در کاشان توسط رضا ریوتر، در شیراز توسط من شکل گرفت که همه آنها در اواسط دهه ۸۰ گرافیتی را به شهرهای خود بردند. گرافیتی در ایران گسترش پیدا کرد، در این میان اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیز در این امر نقش پر رنگی داشتند، حس رقابت را میان گرافیتی کاران ایران ایجاد شد و گرافیتی ایرانی در مسیر رشد خود قرار گرفت. از قدیمی‌ترین گرافیتی کاران مدرن در ایران می‌توان از تنها، بیسکویت، سوت و آیسی، ادراک، رضا ریوتر، من، هداک، نفیر، عمق نام برد. بیشتر نقاشی‌های گرافیتی در تهران در منطقه شهرک اکباتان وجود دارد که همواره بین هنرمندان خیابانی تهران و شهرداری این منطقه مشکلاتی وجود داشته است و شهر داری هر از چند گاهی به پاک کردن نقاشی‌ها اقدام می‌کند اما اطلاعی از نحوه فعالیت گرافیتی در دیگر شهرهای ایران دردست نیست. فیلم مستند نوشتن بر شهر ساخته فیلمساز ایرانی کیوان کریمی با نگاهی موشکافانه و تحلیلی-تاریخی به دیوارنگاری‌ها و گرافیتی‌های تهران از انقلاب ۵۷ تا بعد از جنبش سبز می‌پردازد که با استفاده از آرشیوهای فیلم و عکسهای به جا مانده منبعی غنی برای آشنایی با هنر گرافیتی در ایران است. مهدی قدیانلو یکی دیگر دیوارنگاران ایرانی است که در مجموعه زیباسازی شهرداری تهران بصورت قانونی فعالیت می‌نماید. نقاشی‌های عمدتاً سورئال او زینت بخش بیش از ۱۰۰ دیوار از دیوارهای شهر تهران است. علاوه بر تهران یکی از دیوارنگاری‌های او در یک محله شرقی لندن به نام Shoreditch نقاشی شده است.
