کافه خوندنی

استاد محمد رضا شجریان در اول مهر ۱۳۱۹ شمسی برابر با ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۰ در شهر مقدس مشهد در خاندانی که هنر از هر دو سو موروثی بود، (خاندان پدر صوت دلنشین و خاندان مادری خوشنویسی و موسیقی) دیده به جهان گشود. هنگامی که محمد رضا شجریان به دنیا آمد والدین او هرگز تصور نمی کردند که چه هدیه بزرگی به دنیای هنر و موسیقی تقدیم می کنند. محمد رضا اولین فرزند خانواده شان بود.

  

مهدی شجریان پدر محمد رضا، دارای صدای خوشی بود و مایل بود که محمد رضا را تحت تعلیم خود درآورد. شجریان در کاستی به نام خاطرات پدر به عشق عمیقی که نسبت به پدرش داشته و در مورد صدای پدر و کودکی اش چنین می گوید:  

 

« پدرم متولد مشهد است. پدربزرگم حاج آقا سید علی اکبر طبسی یکی از مالکان مشهور طبس بود او صدای فوق العاده خوبی داشت ولی جز در محافل خصوصی و در نزد دوستان صمیمی جای دیگری نمی خواند. وقتی پدرم فقط ۱۲ سال داشت پدر بزرگم فوت کرد و پدرم بهترین معلم آواز خود را از دست داد. دوستان، پدرم را به حاج آقا سید محمد عرب برای تلاوت قرآن معرفی کردند و پس از سالها تمرین و ممارست وی بهترین معلم قرآن مشهد شد. من به خوبی به خاطر دارم که وقتی ۳ یا ۴ ساله بودم صبح های جمعه جلسات تلاوت قرآن در منزل ما برگزار می شد.

  

مادرم به محمد شاطر خدمتگزارمان می سپرد که مرا نزد پدرم ببرد. من از آنها خیلی خجالت میکشیدم و مرتبا پشت پدرم قایم می شدم. در یکی از آن روزها من برای اولین بار آقا سید محمد عرب را دیدم. او مرد پیری بود که یک عمامه سبز پوشیده بود. پس از آن جلسه پدرم مرتبا مرا با خود به جلسات قران می برد. از وقتی ۶ ساله بودم تا هنگامی که ۱۹ سالم شد پدرم مرتبا مرا به جلسات تلاوت قرآن می برد وقتی به سن تکلیف رسیدم پدرم مرا صبح بیدار میکرد و میگفت با صدای بلند قرآن بخوانم. در این تلاشها پدرم علت اصلی موفقیت من بود. پدرم عاشق مذهب بود. او به شاگردانش به خوبی قرآن درس می داد و معلم ماهری بود و تا سن ۸۲ سالگی به تدریس ادامه داد.»

 

در سال ۱۳۲۶ استاد شجریان وارد مدرسه ۱۵ بهمن شد و در همان زمان شروع به تلاوت قرآن نزد پدر کرد به طوری که از ۱۰ سالگی در مراسم و اجتماعات سیاسی آن زمان قران تلاوت می کرد. اولین زمزمه های آوازی ایشان در دوره دبیرستان به کمک دائی شان و آقای جوان (معلم دانشسرا) آغاز شد.

 

ایشان در این باره می گویند:  

« اولین زمزمه ها و آواز من با همراهی دایی ام که فقط دو سال از من بزرگتر بود و تار میزد آغاز شد. بعد در مشهد به پیرمردی برخوردم به نام آقای جوان که در واقع معلم موسیقی دانشسرا بود. من در دانشسرای مشهد درس می خواندم و ایشان خیلی به من علاقه داشت تار خیلی خوب می زد و شاگرد علی اکبر خوان شهنازی بود. ویولن هم می زد. با ایشان هم کار می کردم و آواز می خواندم.»

 

استاد در سال 1340 با خانم فرخنده گل افشان که ایشان نیز معلم دبستان بودند آشنا شدند و در شهر قوچان پای سفره عقد نشستند. یک سال بعد در ۲۹ مرداد ۱۳۴۱ در مشهد چشن عروسی بر پا شد و استاد زندگی مشترک خود را با خانم گل افشان آغاز کردند و ۲ سال بعد به عنوان معلم مدرسه به شاه آباد منتقل شدند اما هم چنان موسیقی و آواز را رها نکرده و آموزش سنتور را برای اولین بار در مشهد نزد جلال اخباری آغاز کرد و ادامه داد تا نزد فرامرز پایور در تهران رفت.

 

استاد در سال ۱۳۴۵ به تهران مهاجرت کرد و پس از ورود ایشان به تهران براساس دعوت قبلی به نزد داوود پیرنیا مدیر برنامه گلها به اداره رادیو مهاجرت کرد و مرحوم پیرنیا پس از تست ایشان شیفته صدای وی شد به این ترتیب اولین برنامه استاد شب جمعه ۱۵ آذر ماه با عنوان برگ سبز شماره ۲۱۶ با همراهی استاد ورزنده از رادیو پخش شد و این همکاری تا استعفای استاد در سال ۱۳۵۵ ادامه داشت و ۳۰۰ برنامه ضبط شد.

 

در تمام مدت همکاری استاد با رادیو و تلویزیون وی با نام مستعار سیاوش بیدکانی شناخته شده بود و این به علت مخالفت پدرش با موسیقی و آواز خواندن استاد بود. به گفته خود استاد پدرش به شدت مذهبی بود و اصلا دوست نداشت که پسرش آواز کار کند.

 

استاد در مورد آن دوران می گویند:

 

« وقتی به تهران آمدم و همزمان با کار در برنامه گلهای رادیو به کلاس درس اسماعیل مهرتاش در جامعه باربد رفتم و با ایشان ردیف های طاهرزاده را کار می کردیم پنج ماه از سال کلاسها در فضایآزاد برپا می شد بقیه ماه در یک کلاس کوچک و خفه جمع می شدیم. در آن زمان همه مرا به عنوان خواننده گلها می شناختند و وقتی میخواستم از قسمت تئاتر به کلاس بروم همه مرا نگاه می کردند.
کلاسهای مهرتاش همیشه پر از شاگرد بود. روزی به ایشان گفتم: چرا شما چند تا از بهترین شاگردانتان را انتخاب نمی کنید که فقط روی آنها کار کنید و هر شاگردی می آید شما به او اجازه میدهید که از کلاس استفاده کند او گفت اگر آنها خواننده خوبی نشوند شنونده خوبی خواهند شد. 

 

 

 

 

همه ما استاد را دوست داشتیم ولی به سختی در این فضای شلوغ چیزی یاد می گرفتیم. علاوه بر کلاس مهرتاش من در برنامه گلها با عبادی نیز کار می کردم. با پا در میانی آقای نقیب که در آن زمان مسئول رادیو بود استاد عبادی به من درس دادند.
ایشان به من می گفت: که هنرمندنماها فضای رادیو را خراب کرده اند و به من یاد داد چطور بخوانم و هر وقت خارج می خواندم و یا به خودی خود به اوج می رفتم به من تذکر می داد. ما شب و روز کار می کردیم.

 

تاثیر گذارترین فرد در زندگی من استاد دادبه بود او مرا دگرگون کرد و حتی در شخصیت هنری من اثر شگرفی داشت. من هشت سال با ایشان در شیوه دشتستانی کار کردم. ولی آنچه که برای من ارزش دارد فکر و اندیشه این مرد بزرگ بود و شاید مهمترین بخش زندگی هنری من آشنایی با ایشان است و ایشان خیلی بیشتر از پدرم در من اثر گذاشت.

 

در سال ۱۳۵۶ در اعتراض به موسیقی رادیو را ترک کردم و گفتم نمی خواهم صدایم از رادیو پخش شود. از آن سال به بعد موسیقی و صدای من مردمی تر شد چون در آن زمان مردم از رژیم دل خوشی نداشتند در نتیجه از رادیو و تلویزیون هم ناراضی بودند.»

 

 هنر دیگر شجریان در زمینه خطاطی است. در این باره می گوید:

 

« من خطاطی را از برادران میرخانی فرا گرفتم اما در امتحان شرکت نکردم زیرا نمی خواستم خطاطی را تا دوره عالی ادامه دهم هدف من این بود که خطم زیبا شود. خطاطی هم مانند موسیقی زمان زیادی برای یادگیری احتیاج دارد و سخت ترین قسمت خطاطی خط نستعلیق است. میرخانی نوازنده چیره دست کمانچه نیز بود اما او وارد حیطه موسیقی نشد.»

 

در طی ۴۰ سال فعالیت هنری استاد، ایشان در بسیاری از کشورهای آسیایی و اروپایی و آمریکایی کنسرت داده اند. ایشان در دانشگاه های بروکلی، کلمبیا، هاروارد، فیلیپین و شیکاگو شش کنفرانس در مورد موسیقی ایرانی برگزار کرده اند.

 

در ۲۰ سپتامبر ۱۹۹۵ در یونسکو توسط فدریکو مایور دبیر کل یونسکو مدال پیکاسو که به شکل چشم پیکاسو بود (چون دنیا را به شکل متفاوتی می نگریست) به ایشان اهدا شد. همچنین در روز ۸ فوریه ۲۰۰۱ در ورزشگاه استیل لوس آنجلس جایزه گرمی برای کاست (بی تو به سر نمی شود) به استاد تعلق گرفت.

 

محمد رضا شجریان پنج فرزند دارد با نام های فرزانه، افسانه، مژگان و همایون از همسر اول و رایان از کتایون خوانساری همسر دوم ایشان.

 

مژگان شجریان نامی است که در اکثر کاستهای استاد به چشم میخورد ایشان دارای مدرک MS گرافیک هستند و به همراه همسرشان محمد علی رفیعی که مهندس است به کارهای طراحی کامپیوتری کاستهای استاد می پردازند. همایون شجریان هم از سن ۱۵ سالگی همراه پدر به کار خوانندگی مشغول است.

 

شجریان عاشق گل و طبیعت است و همه گلها را به خوبی میشناسد و با کشاورزی کاملا آشنایی دارد. ایشان باغی در هشتگرد حوالی کرج دارد که آخر هفته ها در آنجا به گلکاری می پردازند.

 

 

۱۳۱۹

تولد اول مهر ماه در مشهد

 

۱۳۲۴
اغاز خوانندگی های کودکانه در خلوت

 

۱۳۲۶
ورود به سال اول پانزدهم بهمن در مشهد.

 ۱۳۲۷

اموختن تلاوت قران در نزد پدر

۱۳۲۸
شرکت در مجمع تلاوت قران در نه سالگی.

۱۳۲۹
اغاز تلاوتهای قران در میتینگها و اجتماعات سیاسی ان سالها . گذراندن سال چهارم مدرسه در دبستان فرخی.

۱۳۳۱
تلاوت قران برای اولین بار در رادیو خراسان به دعوت رییس رادیو.

۱۳۳۲
قبولی در امتحانات ششم ابتدایی با عنوان شاگرد ممتاز در بین دانش اموزان مشهد. اغاز تحصیل در دبیرستان شاه رضا.

۱۳۳۴
شرکت در مسابقات فوتبال دبیرستانهای مشهد.

۱۳۳۶
ورود به دانشسرای مقدماتی در مشهد. آشنایی با آقای جوان اولین معلم موسیقی شجریان ( معلم سرود و موسیقی در دوران تحصیل در دانشسرای مقدماتی در مشهد).

۱۳۳۸
اغاز همکاری با رادیو خراسان و اجرای آوازهای بدون ساز و قرائت قران برای رادیو به طور افتخاری.

۱۳۳۹
دریافت دیپلم دانشسرای مقدماتی و استخدام در اموزش و پرورش و انتقال به بخش رادکان و تدریس در دبستان خواجه نظام الملک و آشنایی با سنتور.

۱۳۴۰
آشنایی با نت و فراگیری سنتور نزد آقای جلال اخباری و شروع سنتور سازی و تحقیق برای بهتر کردن صدای سنتور. جشن عقد کنان در ۲۱ مهر ماه با دوشیزه فرخنده گل افشان در شهر قوچان.

۱۳۴۱
جشن عروسی در مشهد (در ۲۰ مرداد ماه) و آغاز یک زندگی خانوادگی سی ساله با ایشان که حاصل آن سه دختر و یک پسر است.

۱۳۴۲
انتقال از بخش رادکان به روستای شاه آباد مشهد به عنوان مدیر دبستان شاه آباد. تولد راحله فرزند اول در ۲ مهر ماه در مشهد. ساختن اولین سنتور خود با چوب توت.

۱۳۴۴
تولد دختر دوم افسانه در ۲۸ اردیبهشت ماه در مشهد. (افسانه بعدها با پرویز مشکاتیان ازدواج میکند). انتقال از شاه آباد به شهر مشهد و تدریس در کلاس ششم دبستان پهلوی از مهر ماه. شرکت در مسابقات والیبال معلمان مشهد.

۱۳۴۵
انتقال از دبستان پهلوی به دبستان عبداللهیان مشهد و نظامت و معاونت دبستان مذکور.

۱۳۴۶
تدریس در دبستان های مشهد و انتقال در ۲۵ اذر از مشهد به تهران. تدریس در دبیرستان صفوی. اغاز فعالیت با برنامه های رادیو ایران. اشنایی با استاد احمد عبادی. راه یابی به کلاس درس اواز استاد اسماعیل مهرتاش و انجمن خوشنویسان نزد استاد بوذری. اشنایی با رضا ورزنده (استاد سنتور) در تابستان همین سال. اجرا و ضبط اولین برنامه در رادیو ایران که با عنوان ((برگ سبز شماره ی ۲۱۶ )) در شب جمعه ۱۵ اذر ماه پخش شد. کار در رادیو با نام مستعار ((سیاوش بیدکانی)) تا سال ۱۳۵۰ خورشیدی و بعد در رادیو و تلویزیون با نام خودش. اشنایی با اسماعیل مهرتاش در کلاس اواز ایشان.

۱۳۴۷
انتقال از اموزش و پرورش به وزارت منابع طبیعی. راه یابی به کلاس خط استاد حسن میرخانی.

۱۳۴۸
تولد دختر سوم مژگان در ۲۷ اردیبهشت ماه در تهران. تاسیس و شروع رادیو اف-ام به طریقه ی استریو فونیک و اجرای برنامه ی ((سه گاه)) به همراهی سه تار عبادی و تار مجد برای اولین بار به طریقه ی استریو. شرکت در جشن هنر شیراز برای اولین بار. قبولی در امتحان خط (مرحله ی عالی) . راه یابی به کلاس خط استاد حسین میرخانی.

۱۳۴۹
اغاز همکاری با برنامه های تلویزیون ملی ایران در برنامه ی ((هفت شهر عشق)) و غیره. قبولی در امتحان خط (مرحله ی ممتازی) انجمن خوشنویسان وزارت فرهنگ و هنر. سفر به برغان با استاد حسین میر خانی (خطاط) ابراهیم بوذری (استاد خط شجریان) خسرو زعیمی (مدیر عامل انجمن خوشنویسان) فرامرز پیل ارام (نقاش و استاد نقاشیخط شجریان).

۱۳۵۰
اشنایی با استاد فرامرز پایور و مشق سنتور نزد ایشان و اموزش ردیف اوازی صبا نزد فرامرز پایور. اشنایی و همکاری با هوشنگ ابتهاج ((ه. الف. سایه) در برنامه های ((گل های تازه)) رادیو.

۱۳۵۱
شروع تهیه ی برنامه های گلهای تازه توسط هوشنگ ابتهاج در رادیو و همکاری با او. اغاز فراگیری ردیف های اوازی و تصانیف قدیمی نزد استاد عبدالله دوامی. برگزاری کنسرتی در شمال ایران با منصور صهرمی و هنرمندان دیگر. دیدار و اشنایی با اقای دوامی به وسیله ی فرامرز پایور.

۱۳۵۲
اشنایی با استاد نور علی برومند و فراگیری شیوه ی اوازی سید حسن طاهر زاده نزد ایشان در مرکز خط و اشاعه ی موسیقی و اشنایی با هنر جویان مرکز: محمد رضا لطفی و ناصر فرهنگفر و حسین علیزاده و جلال ذوالفنون و گنجه ای و مقدسی و حدادی و دیگران.

۱۳۵۳
سفر برای کنسرت های هند و پاکستان و افغانستان با استاد احمد عبادی. سفر به چین و ژاپن با احمد احرار و کریم فکور و حسین ملک و پرویز قاضی سعید به عنوان میهمانان ویژه برای گشایش پروازهایی به این دو کشور.

۱۳۵۴
تولد همایون در ۳۰ اردیبهشت ماه در تهران. ماموریت رادیو و تلویزیون برای کنسرتهای فروردین در ایالات مختلف امریکا. انتقال از وزارت منابع طبیعی (به عنوان مهمور خدمت) به رادیو. قطع رابطه با مرکز اشاعه ی موسیقی و ادامه ی درس اواز در منزل استاد نورعلی برومند.

۱۳۵۵
شرکت در جشنواره ی توس (نیشابور) با فرامرز پایور، سایه، حسن ناهید، رحمت الله بدیعی، محمد اسماعیلی، عبدالوهاب شهیدی و هوشنگ ظریف. حضور در برنامه ی جشن هنر شیراز (در حافظیه) با محمد رضا لطفی و فرهنگفر و اجرای برنامه ی ((راست پنجگاه)). کناره گیری رسمی و قطع رابطه ی کامل از رادیو در اسفند ماه. اجرای اواز در صفحات ردیف نوازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. بهره گیری از محضر اقای برومند (در منزل خود استاد) شیوه ی اواز مرحوم طاهر زاده (اخرین جلسه روز چهار شنبه ۲۹ دی ماه). فوت رضا ورزنده (۲۹ دی ماه) و نور علی برومند (۳۰ دی ماه). اغاز ضبط تصانیف قدیمی با صدای عبدالله دوامی.

۱۳۵۶
اجرای برنامه ی ((نوا)) به همراهی محمد رضا لطفی و گروه شیدا در جشن هنر شیراز. اجرای موسیقی ((چهره به چهره)) و ((گلبانگ)). کناره گیری از رایو به خاطر جو نامساعد. تاسیس شرکت دل اواز برای انتشار برنامه های خود.

۱۳۵۷
احراز مقام اول تلاوت قران سراسر کشور در مرداد ماه. اجرای بخشی از ((تلاوت قران)). انتشار البوم ((گلبانگ)) (دو نوار). همکاری در تاسیس کانون ((چاوش)) با هوشنگ ابتهاج و محمد رضا لطفی برای ادامه ی فعالیت های موسیقی در خارج از رادیو تلویزیون (شجریان در انجا تدریس میکرد).

۱۳۵۸
اشنایی با فیلسوف یگانه استاد غلامرضا دادبه (جانسوز) در منزل استاد خط مرتضی عبدالرسولی و اغاز فراگیریی و شناخت بایگانی های فرهنگ و نوا، فرهنگ پهلوانی و جوانمردان، فرهنگ مادرنوایی. اجرای موسیقی ((خلوت گزیده)). ((پیغام اهل راز)) (شامل دو نوار : راز دل و انتظار دل). اخرین کنسرت ها با گروه پایور در مهر ماه در تالار رودکی. کنسرت ماهور با محمد رضا لطفی و گروه شیدا در تالار رودکی و دانشکاه ملی در ابان ماه.

۱۳۵۹
فوت استاد دوامی. اجرای موسیقی ((عشق داند)) (در ابو عطا) اجرای موسیقی ((ساز قصه گو)) (اواز سه گاه در انتشار مجدد، البوم پیغام اهل راز). انتشار نوار موسیقی ((پیغام اهل راز)) (شامل دو نوار : راز دل و انتظار دل).

۱۳۶۱
اولین کنسرت در سفارت ایتالیا به همراهی پرویز مشکاتیان و ناصر فرهنگفر (آستان جانان) پس از سه سال کناره گیری از فعالیت های کنسرتی – اجرای موسیقی نوا (مرکب خوانی) و سر عشق (ماهور) و بیداد.

۱۳۶۲
اجرای موسیقی ((همایون مثنوی)) با منصور صارمی. اجرای موسیقی ((چهار گاه)) (با فرهنگ شریف) و دیگر اواز ها در برنامه های خصوصی.

۱۳۶۴
اجرای موسیقی ((گنبد مینا)) و ((جان عشاق)). انتشار نوار موسیقی ((بیداد)).

۱۳۶۵
انتشار نوارهای موسیقی ((نوا)) (مرکب خوانی)، ((سر عشق)) (ماهور) و ((استان جانان)). ضبط ده اواز به همراهی ویولن حبیب الله بدیعی در مونیخ در منزل دکتر علی خادمی.

۱۳۶۶
اغاز کنسرت ها در اروپا پس از انقلاب و شروع همکاری با گروه عارف. اجرای موسیقی ((دود عود))، ((دستان)) و…

۱۳۶۷
برگذازی سه شب کنسرت برای بزرگداشت حافظ در تالار رودکی (وحدت). انتشار نوار ((دستان)).

۱۳۶۸
اجرای ((ماهور)) و ((ابو عطا)) در کنسرت های بهاره در اروپا با پیرنیاکان، جمشید عندلیبی، و اعیان. اجرای ((نوا)) و ((افشاری)) در کنسرت های پاییزه اروپا به همراهی مشکاتیان و گروه عارف و دو شب کنسرت در اسفند ماه به دعوت شهردار بارسلون در این شهر به همکاری نی حسین عمومی، تار طلایی و تنبک شمیرانی.

۱۳۶۹
سفر به تاجیکستان به دعوت خصوصی وزیر فرهنگ و هنر تاجیکستان پرده برداری از پیکره ی باربد و دو شب کنسرت در کاخ باربد به همراه کمانچه ی محمود تبریزی زاده، سه تار رضا قاسمی و تنبک مجید خلج. کنسرتهایی در امریکا به همراهی پیرنیاکان عندلیبی و اعیان. اجرای موسیقی ((سرو چمان))، ((پیام نسیم)) و ((دل مجنون)) (هر سه در امریکا). کنسرت شجریان برای زلزله زدگان رودبار در لس انجلس. سخنرانی در پنج دانشگاه معتبر امریکا برای دانشجویان و محققین.

۱۳۷۰
برگزاری پنج شب کنسرت در پارک ارم و هشت شب کنسرتهای افتخاری برای مردم جنوب شهر تهران در فرهنگسرای بهمن (کشتارگاه سابق تهران) در اسفند ماه. برگزاری کنسرت شکوهمندی به مدت پنج شب در محوطه ی چهل ستون اصفهان. کنسرتهای اروپا با جهاندار و گروه اوا. جدایی از همسر اول خانم فرخنده گل افشان. اجرای موسیقی ((دل شدگان)) و ((اسمان عشق)). انتشار نوارهای موسیقی ((سرو چمان))، ((پیام نسیم))، ((دل مجنون)) و ((خلوت گزیده)).

۱۳۷۱
ازدواج با همسر دوم خانم کتایون خوانساری. کنسرتهای مرحله ی دوم در امریکا با داریوش پیر نیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان (اگوست تا نوامبر). برنامه ای با هابیل علی اف و همایون شجریان در سالن تالار رودکی(وحدت)، تهران. اجرای موسیقی ((یادایام)). انتشار نوارهای ((دل شدگان)) و ((اسمان عشق)).

۱۳۷۲
انتشار گزارشی همراه با گفتگویی با شجریان تحت عنوان ((محمد رضا شجریان استاد اواز ایران کجاست؟)) در نشریه ی نوید فضیلت، شماره ی ۱۶، سال ۲، مهر ماه، تهران. اجرای ((سه گاه)) و ((راست پنجگاه)) در کنسرتهای اروپایی به همراهی محمد رضا لطفی و مجید خلج در تابستان.

۱۳۷۳
اجرا برنامه ی ((قاصدک)) در کنسرتهای دور اروپا با پرویز مشکاتیان و همایون شجریان.

۱۳۷۴
کنسرتهای اصفهان، شیراز، ساری، کرمان و سنندج با گروه آوا. برگزاری کنسرتی در اروپا با محمد رضا لطفی در ابان ماه.راجرای موسیقی ((چشمه ی نوش)) در فرانسه. انتشار نوارهای موسیقی ((همایون مثنوی))، ((گنبد مینا))، ((جان عشاق))، چشمه ی نوش)) و ((یاد ایام)). اجرای موسیقی ((در خیال)).

۱۳۷۵
درگذشت پدر در ۱۸ اذر ماه در سن ۸۵ سالگی. اجرای موسیقی ((رسوای دل)) در دبی. انتشار موسیقی ((در خیال)). انتشار نوار موسیقی ((ساز قصه گو)) (اواز سه گاه در انتشار مجددف البوم پیغام اهل راز).

۱۳۷۶
تولد پسر دوم رایان (از ازدواج دوم) در ونکوور کانادا. اجرای برنامه های ((سه گاه)) و ((ماهور)) در کنسرتهای دور اروپا با همکاری داریوش طلایی، سعید فرجپوری و همایون شجریان در پاییز. اجرای موسیقی ((شب، سکوت، کویر)). اجرا و انتشار موسیقی ((معمای هستی)) در کلن، المان. اجرا و انتشار موسیقی ((شب وصل)). انتشار نوار موسیقی ((رسوای دل)). انتشار نوار موسیقی ابوعطا ((عشق داند)).

۱۳۷۷
اجرای کنسزتهای تهران، اصفهان و دور اروپا با گروه آوا. برگزاری کنسرت در امریکا در شهریور ماه. اجرای ((ارام جان)). انتشار نوار ((پیام نسیم)). انتشار نوار موسیقی ((شب، سکوت، کویر)). انتشار نوار موسیقی ((چهره به چهره)). انتشار نوار موسیقی ((راست پنجگاه)).

۱۳۷۸
اجرای ((ماهور)) و ((افشاری)) در پنج کنسرت به نفع دانش اموزان در شهر هشتگرد. دریافت جایزه ی پیکاسو و دیپلم افتخار یونسکو از دبیر کل یونسکو ((اقای مایور)) در پاریس، شهریور ماه. انتشار نوار ((ارام جان)). اجرای ((اهنگ وفا)). انتشار نوار ((تلاوت قران)) (۱) و (۲).

۱۳۷۹
انتشار کتاب ((راز مانا)) (زندگی، دیدگاه و اثار استاد اواز ایران، محمد رضا شجریان) کار محمد جواد غلامرضا کاشی، محسن گودرزی و علی اصغر رمضانپور، نشر کتاب فردا، چاپ اول تهران. اجرای برنامه ی ((نوا )) و ((داد و بیداد)) (زمستان) در کنسرتهای دور اروپا و امریکا و کانادا به همراهی حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان. عمل جراحی کلیه و دهانه های معده در واشنگتن در ۲۰ اسفند ماه.

۱۳۸۰
عمل جراحی برای چسبندگی روده در تهران در ابان ماه.

۱۳۸۱
اجرای برنامه ی ((راست پنجگاه)) و ((مرکب خوانی)) در کنسرتهای دور اروپا و کانادا با حضور حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان. انتشار نشریه ی ((دفتر هنر)) شماره ی ۱۵، ویژه ی محمد رضا شجریان، در اسفند ماه، در کالیفرنیا.

نخستین بار پس از بستری شدن محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۶ و عمل جراحی ریه این استاد برجسته موسیقی ایران، بیماری سرطان ریه‌اش مطرح شد؛ اما‌‌ همان هنگام برخی رسانه‌ها این خبر را رد کردند. این خبر پس از بستری شدن استاد شجریان در شهریورماه ۱۳۹۴ دوباره مطرح شد، ولی یکی از این رسانه‌ها به نقل از یکی از اعضای تیم پزشکی‌اش در بیمارستان کسری، سرطان استاد را رد کرد.

البته استاد شجریان در این سال‌ها بار‌ها بستری شده که تصور می‌شد بخشی از این بستری شدن‌ها به واسطه کسالت دوران کهنسالی این استاد برجسته موسیقی کشورمان است اما ظاهراً موضوع جدی‌تر از این حرف‌ها بود و جدی بودن موضوع برای عموم مردم از زمان لغو مجدد کنسرت نوروزی استاد شجریان در ارمنستان به دلیل بیماری عیان شد؛ بیماری که منجر به دو هفته اقامت استاد شجریان برای شیمی درمانی شده است.

۱۳۹۵

همچون سال‌های گذشته به مناسب تحویل سال یک پیام نوروزی داد، ولی پیام شجریان برای تحویل سال ۱۳۹۵ با نمایش ظاهر تازه این استاد برجسته موسیقی کشورمان همراه بود؛ ظاهری که نشانه یک بیماری مهلک بود و بلافاصله واکنش طیف وسیعی از هنرمندان را در پی داشت.

از پزشکان معالج استاد محمدرضا شجریان نقل شده که این چهره برجسته موسیقی ایران زمین به سرطان پیشرفته کلیه مبتلاست و متأسفانه، سرطان متاستاتیک کلیه به مغز استاد سرایت کرده است؛ موضوعی که تاکنون از انظار عمومی به دور مانده بود و کسی از آن مطلع نبود.

محمدرضا شجریان در بخشی از پیام نوروزی‌اش نیز تلویحاً به این بیماری اشاره کرد: «من سال هاست با یک مهمان پانزده ساله‌ای آشنا هستم و دیگر با همدیگر دوست شده‌ایم و الان هم من به خاطر او اینجا ایستاده‌ام و طبق دستور پزشکم موهای سرم را هم کوتاه کرده‌ام. چند وقت دیگر اینجا هستم چون در اینجا آرامش دارم و بعد از آن به سراغ شما خواهم آمد و کارهای‌ هنری‌ام را دنبال خواهم کرد. لازم می‌دانم در این لحظه از دو دوست دیرینه‌ام محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان که بسیار دوستشان دارم و دلم برایشان تنگ شده است یاد کنم و بگویم که دلم برایشان تنگ شده است…».