کافه خوندنی

یکی از مهم ترین دغدغه های هنرمندان تئاتر که بعد از شناخت زوایای علمی و تکنیکی نمایش و چند سالی تقلا در عرصه ی هنر نمود می یابد چیزی است که هنرمند قصد القای آن را به تماشاچی دارد. به عبارت بهتر بعد از شناخت عناصر ساختار دراماتیک و در محاق تجربه آزمودن آنها آن گاه که هنرمند به سطوح بالای فنی و تکنیکی رسید که آسان هم نیست! بحث محتوی رخ می نماید.

اگر بپذیریم که با شروع جشنواره های تئاتر در هیپودرم های یونان و روم و اجرای نمایشنامه های آشیل ، سوفوکل ، اوریپید و آریستوفان ابتدائی ترین مراحل نمایش آغاز شده است باید هم بپذیریم که این نمایش ها خواه یا ناخواه علاوه بر بیان ایده آل های مردم آن زمان که در نمایش های میم ، فارس و ساتیر و در سطوح بالاتر انواع کمدی و تراژدی های جان سوز نمود داشته است تاحدی هم نشان دهنده ی علقه های شخصی هنرمندان بوده است. این علقه ها و محذورات فردی یا ناشی از شخصیت فردی هنرمند بوده و یا فرهنگ حاکم بر اجتماع آن زمان را در خود و با خود معرفی کرده است. با این حساب محتوای نمایش ها و تاثیر پذیری وتاثیر گذاری آنها چیزی نیست که بتوان منکرشد.

همزمان با پیشرفت بشریت در جنبه های مختلف زندگی تصور تغییر و تحول در این محتوا هم قابل طرح و پذیرش است. نقش فرهنگ ، انگاره های مذهبی و اجتماعی ، آداب و رسوم و سنت های رایج هر جامعه در این محتوا هم به دلایل عدیده غیر قابل انکار می باشد. 

به دلیل ماهیت نمایش های ساتیر ، فارس و میم که در برخی موارد متاسفانه به پرده دری منجر می شد بخصوص در قرون وسطی و اجرای مراسمی مثل جشن عید احمق ها که هنرمندان نمایش ها در آنها کلیسا و کشیش ها را به تمسخر می گرفتند مقامات مذهبی با بازیگران به مخالفت پرداخته حتی همسران شان را تکفیر می کردند و آنها از کلیسا می راندند! از نظر آن مقامات چون بازیگران مردم را از خدا دور می کردند لاجرم کارهایشان غیر قابل پذیرش و اعمال شان مطرود و شخصیت شان هم منفور بود! همچنان که ادیان کامل تر و به نیازهای جامعه پاسخگوتر معرفی شد مردم و بالطبع آن هنرمندان در نیاز و علایق تغییرات بنیادی کرده در خواست های جدیدی را مطرح می کردند. تئاتر مذهبی بعد از ظهور مسیحیت برای بقا نخست در خدمت کلیسا قرار گرفت . مراسم عشای ربانی و نماز نافله بویژه دومی بایستی همواره تغییر کرده و به صورت بهتری اجرا می شد که نیاز به نوع خاصی از نمایش را نشان می داد. مراسم راهپیمائی های دسته جمعی ایام توبه ، نمایش های مصائب و عروج الیعازر و نمایش های چهارصد گانه ی زیارت سه زن معصومه از مدفن مسیح (ع) که تاسال 1501 میلادی تقریبا ناشناخته بودند نمونه های بارزی از درام عبادی و تئاتر مذهبی قرون وسطی است. به چند دیالوگ از نمایش سه زن توجه نمایید که این نسخه در سال 925 م. نوشته شده است.

فرشتگان: در این مزار چه می جویید؟ ای مسیحیان!
زنان معصومه: عیسی نصرانی را. آن که مصلوب شد ای بهشتیان!
فرشتگان: او در اینجا نیست! همان گونه که پیشگویی کرده بود به آسمان عروج کرده! بروید و عروج اورا به همگان باز گویید. 

در ادامه مسیرترقی جوامع نمایش مذهبی خود را به عنوان یک ژانر هنری معرفی کرده و تقاضای بهبود بخشی به خود را عاجزانه مطرح می نماید! پیام های درخواست کمک فقط توسط برخی هنرمندان پاسخ داده شد و اکثریت آنها با سکوت تلخ روبرو بودند! متاسفانه پیام های مواجه شده با سکوت هنرمندان بسی زیادتر از آن بخشی بود که پاسخ داده می شد . هنرمندان ساکت به درخواست کمک تئاتر مذهبی نمایش های خود را روز به روز بهتراجرا کرده و در قالب های متنوع پیشرفت خود را نشان می دادند.آنها به پیشرفت های شایانی هم رسیدند چرا که دغدغه ی اصلی شان هنر برای هنربود. باید اذعان هم داشته باشیم که بخش عمده ی اعتلای هنر تئاترمدیون و مرهون زحمات انکار ناپذیر هنرمندان این بخش است اما متاسفانه این هنرمندان پرکار اهم فعالیت های خود را در مسیری قرار می دادند که بیشتر به ابداع روش های متنوع ختم می شد .آنچه امروزه در قالب ایسم های متنوع و سبک های گوناگون شاهدیم..

... اما آن چه باقی مانده حرکتی است که با ظهور اسلام و هنرمندان عرصه ی هنر اسلامی آغاز شده است.این حرکت هرچند نوپاست و در تعریف و پیمایش طریق با چالش های عدیده و حریفان پرمدعاو دست انداز های مهلک روبرواست اما بر خلاف گنجشگان ظریف بال که سریع بال در آورده و پرواز می کنند همچون پرندگان سبکبال آلباتروزسرانجام بعد از بال زدن های کوچک خود و طی مسیر پرخطر رشد پروازی شکوهمند بر فراز اقیانوس ها خواهد داشت که استفاده از امواج و جریان های هوای سرد و گرم آن را به سلطان بلامنازع این عرصه تبدیل خواهد نمود.

مگر می شود اسلام را به عنوان کامل ترین دین داشت ، از پیام برتر حق که با فطرت انسان هاهم سازگار است برخوردار بود اما مسیر حرکت روبه جلو نداشت؟!