گاهی مواقع نشانه هایی از آموزش مالی فرزندانتان را در عجیب و غریب ترین موقعیت ها می بینید. مثلا دختر هفت ساله من در نامه سال نو نوشته است «بابا نوئل عزیز، ممکن است پول بیشتری به ما بدهی؟ من آن را پس انداز می کنم تا یک ماشین و یک خانه بخرم. می خواهم برای بردار بزرگم یک اسب واقعی بخرم و برادر کوچکم هم به لباس بیشتری احتیاج دارد. ممکن است به پدر و مادر پول بیشتری بدهی تا غذا بخرند؟» نامه را با اسم کوچکش به پایان برده بود اما به دلیل خاص بودن اسم او و کوچکی مدرسه همه می دانستند که نامه را چه کسی نوشته است. خبر این نامه رفته رفته منتشر شد و من در طول چند روز پیام هایی دریافت کردم مبنی بر اینکه آیا ما در خانه به اندازه کافی غذا و خوردنی داریم؟! ما حتی نامه ای را دریافت کردیم که در آن5 دلار گذاشته بودند تا بتوانیم دو عدد نان برای خانواده تهیه کنیم! با آنکه چنین واکنش هایی خنده دار به نظر می آمد اما من در این فکر بودم که شاید ناخواسته پیامی به فرزندانم منتقل کرده باشم.
پیام صرفه جویی
نمی توانم خودم را در تربیت فرزندانم با تجربه بنامم، اما این را می دانم که بچه ها بیشتر از آنکه به گفتار ما توجه کنند. از رفتار ما می آموزند. حال با توجه به این نکته، دختر من از کدامیک از رفتارهایم به این نتیجه رسیده بود که ما پول کافی نداریم؟
احتمالاً او از دو مورد از رفتارهای من به این نتیجه گیری رسیده است. من اخیرا تجربه ای را به مدت دو ماه به اجرا درآوردم که در آن تمام خواربار مصرفی خانواده را نقدی خرید کردم. اگر زمانی پول نقد کافی نداشتم، خرید کمتری انجام می دادم. چون بچه ها اغلب مواقع با من برای خرید می آیند، احتمالا دیده اند که من در خرید تمام پول نقدم را از کیف خارج کردم تا غذا سفارش دهم. من احتمالاً برای آنها توضیح ندادم که ما می توانیم بیش از این نیز غذا بخریم و من صرفاً می خواهم تاثیر این روش را روی بودجه خانواده مشاهده کنم.
مساله ای دیگر این بود که ما قبلاً به بچه ها اجازه میدادیم ناهار خود را هر زمان که می خواهند در مدرسه خریداری کنند که این کار به صرف هزینه زیادی در ماه منجر می شد. البته من با غذاهای مدرسه مخالفتی نداشتم اما فکر کردم که می توان غذایی با کیفیت بهتر و قیمت پایین تر را در خانه آماده کرد و به بچه ها داد. به همین جهت خرید غذا در مدرسه را برای بچه ها به دو بار در هفته محدود کردم.
البته در این مورد نیز سعی کردم که موضوع را برای آنها توضیح دهم: «اگر در پول غذا صرفه جویی کنیم، می توانیم آن را در جای دیگر خرج کنیم.» این توضیح برای من کاملا روشن بود، اما آموزش صرفه جویی به کودکان آسان نیست و شاید پیام شما در ذهن کودک معنای دیگری پیدا کند.
در مورد این مساله با یکی از دوستانم گفتگو کردم. او پس از شنیدن حرفهایم توضیح داد که مهارت های پولی کودکان چه تفاوت هایی با مهارت های ما دارد. به گفته او «هر میزان که سعی در تربیت فرزندان داشته باشی، باز هم باید بدانی که هر کودکی با گرایشات خاصی به دنیا می آید. برخی بچه ها به دنبال لذت فوری و مستقیم هستند و برخی دیگر حاضرند آن را به تعویق بیندازند.
در مورد این مساله قبلا شنیده بودم. بچه هایی که حاضرند لذت آنی خود را به تاخیر بیندازند اغلب همان هایی هستند که در آزمون ها و تحصیلات موفق ترند. به گفته دوستم « میتوانیم برای پیشرفت به آنها کمک کنیم، اما انتظار بی جایی است که بخواهیم همه آنها را به مدیران مالی و پولی درجه یک تبدیل کنیم».
او درست می گفت. دختر ما ظاهراً از پس انداز لذت می برد. اگر به او ده هزار تومان برای هدیه تولد می دادیم، از ما میخواست که تمام آن را در حسابش ذخیره کنیم. اما پسرمان بی درنگ تمام پولش ر ا خرج می کند و به ندرت بیش از ده درصد آن را پس انداز می کند. از طرف دیگر پسرمان در بذل و بخشش دارایی هایش بسیار سخاوتمند است، در حالی که دخترمان به دقت از دارایی ها و عروسک هایش مراقبت می کند و به سختی آنها را به کودک دیگری قرض می دهد.
با درک این نکته من به قانون اصلی تربیت فرزندان صرفه جو دست پیدا کردم. نباید از کودکان بخواهیم که به میزان مورد نظر ما صرفه جویی کنند، بلکه باید به آنها کمک کنیم تا بیش از آنچه هستند صرفه جو باشند.
در اینجا نکاتی را که براساس تجربه خودمان درخصوص تربیت فرزندانی صرفه جو و مقتصد به کار می آیند برای شما ذکر می کنم:
- یکی از راه های کمک به پسر ولخرجمان آن بود که او را تشویق کنیم انتخاب های صرفه جویانه داشته باشد و آنها را به عادت تبدیل کند. او به خوبی با فهرست کارها و رویه های مشخص سازگار می شود. به دلیل آنکه پس انداز 10 درصد درآمد یکی از قوانین خانه ماست، او با انجام این کار مشکلی ندارد و حتی در مورد آن فکر هم نمی کند. اما برای پس انداز مبلغی بیش از این مقدار چندان همراهی نمی کند.
ممکن است این کار برای پسری 11 ساله بیش از حد پیشرفته به نظر برسد، اما تصور می کنم که برنامه ریزی و زمان بندی برای پس انداز در مورد او نتیجه خوبی خواهد داشت. یا زمانی که شغلی پیدا کند، می توانیم در مورد کاری که با اضافه دستمزد خود انجام می دهد با هم صحبت کنیم. آیا این مبلغ اضافی را پس انداز می کند یا آنکه صرفاً میزان پس اندازش را اندکی بالاتر می برد؟
- در مورد کودکی که به تأخیر لذت آنی خود تمایل دارد (مانند دختر ما) فکر می کنم که باید با او بیشتر در مورد چگونگی تاثیر اقدامات امروز بر شرایط آینده صحبت کنیم. زیرا تاخیر لذت آنی برای او چندان دشوار نیست و به صرفه انرژی زیادی نیاز ندارد.
- گاهی اوقات صرفه جویی به مقاوت زیادی نیاز دارد. اگر پول اندک باشد، نه گفتن به خریدهایی که با نیاز و بودجه سازگاری ندارد دشوار است. یک کودک ممکن است به خوبی مقاومت کند در حالیکه دیگری در برابر این فشار خسته و در نتیجه تسلیم شود. طبع لجوج دختر من احتمالاً به او شجاعت و قدرت مقاومت در برابر دشواری صرفه جویی را میدهد در حالی که برای تشویق و انگیزه دادن به پسرم باید راه دیگری پیدا کنم. شاید تعیین اهداف مالی (برای خرید برخی از کالاهای مدر علاقه او) و تقسیم پول مورد نیاز بتواند در پس انداز و صرفه جویی مورد نیاز موثر واقع شود.
متن کامل مقاله را می توانید در نشریه معیشت، شماره 8 مطالعه نمایید.
