هر روز بار‌ها و بار‌ها به پول فکر می‌کنیم. در ظاهر بیشتر این فکر‌ها کلاً عملی هستند: برای کرایه اتوبوس پول خرد دارم؟ خریدن لباس نو کار درستی است؟ قبض گاز را یادم بوده بپردازم؟ اجاره را که بپردازم، از حقوقم چقدر می‌ماند؟
اما آدم‌های مختلف، بسته به اینکه چه جور نگرشی درباره پول دارند، جواب‌های مختلفی به این سؤال‌های ساده می‌دهند. نگرش آن‌ها درباره پول شخصیت مالی آن‌هاست. برای اینکه بتوانید مهارت‌های پولی‌تان را بهتر کنید ابتدا باید بفهمید که چه چیزهایی باعث می‌شود پولتان را خرج یا پس‌انداز کنید و چرا این جور با پول رفتار میکنید. هدف از این بخش آن است که به شما کمک کند تا بفهمید که چرا ممکن است از لحاظ پولی با مشکل مواجه شوید، علائم خطر شخصی خودتان را بشناسید و به این فکر کنید که چطور می‌توانید نگرش‌های اساسی‌تان را تغییر دهید.
نگرش‌ها درباره پول
بیشتر ما انسان‌ها از لحاظ نگرشمان درباره پول در یکی از سه دسته زیر قرار می‌گیریم. ممکن است اعتقاد داشته باشیم که:
پول برای لذت بردن است: کسی‌که چنین اعتقادی دارد وقتی که چیزی را می‌خواهد پولش را خرج همان چیز می‌کند. هر وقت میلش کشید، بی‌آنکه به اثرات کارش فکر کند، لباس نو یا تلویزیون جدید خواهد خرید.
پول برای تأمین امنیت است: چنین آدمی، وقتی که چیزهای ضروری مثل خانه و غذا و لباس کافی داشته باشد، برای آینده‌اش پس‌انداز خواهد کرد. او احتمالاً پیاده به محل کارش می‌رود، نهار را از خانه می‌برد یا از فروشگاه‌های ارزان‌قیمت خرید می‌کند تا بتواند پول لازم برای تعمیر خانه‌اش را جور کند یا فرزندش را به دانشگاه بفرستد.
پول برای تقسیم کردن با بقیه است: چنین فردی دلش می‌خواهد آدم‌هایی را که دوست دارد خوشحال کند و به آدم‌های ندار‌تر کمک کند. او بهترین هدیه‌ها را می‌خرد، دوستانش را به رستوران دعوت می‌کند یا به ساز‌مان‌های خیریه کمک می‌کند.
چند عامل این نگرش‌های اساسی را به وجود می‌آورند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
تجربه های دوره کودکی: اگر شما در خانواده ای بزرگ شده باشید که در آن پول کم بوده است و همه فکر می کرده اند که با داشتن پول بیشتر زندگی بهتر خواهد شد، احتمالا به دنبال امنیت مالی خواهید بود. از طرف دیگر در خانواده شما پول مسئله مهمی نبوده، احتمالا این گرایش در شما وجود خواهد داشت که الان پول خرج کنید و بعداً نگرانش بشوید.
سن: پدر بزرگ ها و مادربزرگ های ما بیشترشان یاد گرفته بودند که پول قرض نکنند بلکه برای جاهایی که لازم است پس انداز کنند اما این روزها ما گزینه های خیلی بیشتری مثل کارت های اعتباری و کارت های بدهی و وام های شخصی و اعتباری بانکی جلوی رویمان داریم.
اطرافیان: این ویژگی انسان است که تلاش می کند به قول معروف همرنگ جماعت شود. اگر دوستان و همسایگان شما همگی اتومبیل های شیک دارند و هر سال یکی دو سفر حسابی می روند و هفته ای چند بار غذا بیرون می خورند، ممکن است شما هم چه از پس مخارجش بربیایید و چه نه، دوست داشته باشید همین کارها را بکنید. در یک تحقیقی که تازگی ها انجام گرفته معلوم شده است که تقریبا 9 میلیون نفر از مردم انگلستان زیادی خرج می کنند چون فکر می کنند که باید مثل دوستان و قوم و خویش خود زندگی کنند.
فشارهای اجتماعی: در همان تحقیق این هم معلوم شده است که بیشتر از یک سوم ما آدم ها براساس ظاهر افراد درباره آن ها قضاوت می کنیم و به لباس ها و جواهرات و مو و اتومبیل آن ها خیلی توجه می کنیم در مردان این احتمال بیشتر است که زیادی خرج کنند تا بتوانند بر دیگران تاثیر بگذارند حال آنکه زنان، اگر نتوانند مثل دیگران باشند، احساس خجالت می کنند.
حال و هوای روحی: این نیز عامل مهمی است. ممکن است شما یکی از آن کسانی باشید که در حالت طبیعی دوست دارید پس انداز کنند، اما اگر حال و هوای خوشی نداشته باشید ممکن است به همان اندازه آدم های ولخرج نیاز داشته باشید به این که با خرید کردن حالتان را خوب کنید. این ممکن است مثلا برای خودتان هدیه بخرید – یا ماجرا صرفاً این باشد که وقتی از چیز دیگری غصه دار هستید دیگر حواستان به قیمت نیست.
در یک آزمایشی که چند دانشگاه آمریکا در سال 2007 انجام دادند به دو دسته از افراد داوطلب دو قطعه فیلم مختف نشان داده شد. یکی از این فیلم ها غمناک بود و آن دیگری جوری بود که عنوان «از لحاظ عاطفی خنثی» را بر رویش گذاشته بودند. بعد از دیدن این فیلم که داوطلب ها مشغول خرید شدند، آن دسته ای که فیلم غمناک دیده بودند حاضر شدند چهاربرابر دسته دیگر برای یک بطری آب پول بدهند.
در زمینه های دیگر هم اگر سعی کرده باشید خودتان را کنترل کنید، رفتارهای مالی دیگری عیان می شود. مثلا محققان به این نتیجه رسیده اند که اگر یک روز صبح در مقابل تمایل به این امر که سر همکار مزاحتمان داد بکشید مقاومت کرده باشید، مقاومتتان در مقابل چیزهای وسوسه کننده خیلی کمتر از روزهای آرام خواهد بود.
این را هم می شود پیش بینی کرد که اگر به شما تنش وارد شده باشد یا خسته باشید یا حالت عادی نداشته باشید، احتمال آنکه ولخرجی کنید زیادتر خواهد شد. به همین نحو اگر نگران مسئله مهمی باشید. مثلا یکی از اعضای خانواده تان بیمار باشد، به احتمال زیادتر به دنبال گزینه هایی می گردید که خطر کمتری داشته باشند. معنی اش این است که احتمالاً ترجیح می دهید شب را در خانه و جلوی تلویزیون سر کنید تا اینکه به سینما بروید یا ترجیح می دهید پولی را که از قبل تصمیم گرفته بودید خرج شام بیرون با دوستانتان بکنید پس انداز کنید.
پول یعنی چه؟
سرانجام این را هم باید بدانید که ممکن است پول معنای خیلی بیشتر از توانایی پرداخت هزینه ها داشته باشد. سوزی اورمان، که او را به اسم روان شناس مالی آمریکا می شناسند می گوید: «بعضی آدم ها فکر می کنند قدرتشان در حساب بانکی شان است. خیلی ساده بینانه به پول نگاه می کنند. سوالی که از خود می پرسند این است که چطور می توانم از پولم استفاده کنم تا به چیزهایی که در زندگی می خواهم برسم.»
مثلا این که پول خرج خودت بکنی اما خرج دیگران نکنی می تواند نشان بدهد که برای آن ها ارزش قائل نیستی. یا اینکه با دست و دلبازی پول خرج کسی کنی که دوستش داری می تواند تلاش خامی باشد برای این که از او علاقه بخری. اورمان می گوید روبرو شدن با احساسات اولین گام در راه اعتدال مالی است. «در مقابل خودتان و دیگران اعتراف کنید که از پولتان بد استفاده می کرده اید. قبول کنید نگران بوده اید که اگر وجود مشکل را بپذیرید چه اتفاقی خواهد افتاد. این شروعی خواهد بود برای اینکه زندگی تان را دوباره به مسیر درست برگردانید ترس را احساس کنید و زمینش بزنید.»
تغییر دادن عادت ها
حالا که با رکود و سقوط اعتباری مواجه شده ایم خیلی از ما داریم متوجه می شویم که باید عادت های مالی مان را تغییر بدهیم، بدهی هایمان را بپردازیم و روی حساب درآمدمان خرج کنیم. از آن زمانی که اطلاعات مالی را ثبت کرده اند، تا به حال اولین بار است که مقدار بدهی ای که مردم انگلستان قرض می کنند از مقدار بدهی ای که دارند برمی گردانند بیشتر شده است. در همین حال مردم این کشور دارند خرج های هر روزه شان را با دقت خیلی بیشتری کنترل می کنند. یک وجه این تغییر در رفتار مردم آن است که استفاده از کارت های عابر بانک دارد زیاد می شود. مثلا در سال 2008 تقریباً 43 درصد از کل خریدها در خرده فروشی ها با این کارت ها انجام می شد و در سال 2009 نیز همچنان با سرعتی بیش از استفاده از پول نقد رو به افزایش بود. اکثر حساب های جاری بانک ها اعتبار دارند و استفاده از این کارت ها اصلی ترین روشی است که مردم با آن به پولشان دسترسی دارند. وقتی که آدم در مغازه یا به صورت آنلاین یا تلفنی برای پرداخت پول از این کارت ها استفاده می کند، پولی که پرداخته است بلافاصله از موجودی حسابش کم می شود. این باعث می شد که مخارج افراد براساس پولشان باشد چون که فقط می توانند پول موجود در حسابشان را خرج کنند.
این تغییر رفتار نشان می دهد که همه ما با داشتن اراده و آگاهی می توانیم به جنگ شیاطین مالی وجودمان برویم و عادت هایمان را تغییر بدهیم.
تست شخصیت
شخصیت مالی شما کدام است؟ خودتان را امتحان کنید.
برای هر سوال آن جوابی را که بهتر از بقیه تجربیات و نگرش ها شما در مورد پول را منعکس می کند انتخاب کنید.
1- حساب های دخل و خرج ماهانه من:
الف)بیشتر بر اساس خیال است تا واقعیت و من هیچ وقت برای رسیدن به همه کارهایم پول کافی ندارم.
ب) معمولاً مشکلی ندارند اما بعضی وقت ها زیادی خرج می کنم.
ج) به ندرت با مشکل مواجه می شود و من معمولاً براساس آن عمل می کنم.
2- احتمال اینکه پولم را در ... به باد بدهم از همه جا بیشتر است.
الف) در فروشگاه لباس های مد روز. من عاشق مد هستم.
ب) در یک روز تعطیل در کنار خانواده دوست دارم به همه خوش بگذرد.
ج) زیادی خرج کنم؟ تا آنجا که بشود چنین کاری نمی کنم.
متن کامل مقاله را می توانید در نشریه معیشت، شماره 5 مطالعه نمایید.
