همه ما در مراحل مختلف زندگی و برای خروج از بحران های مقطعی از جمله مشکلات و مسائل مالی با پیشنهادهای حیرت انگیزی مواجه می شویم که تصمیم گیری را برایمان مشکل ساز می کند. شاید بارها برای شما نیز پیش آمده باشد که برای خرید و فروش خودرو، خرید، فروش یا اجاره آپارتمان، استخدام و ... به سایت ها یا روزنامه هایی مراجعه کرده اید که نیازمندیهای مربوط به هر کدام را اعلام می کنند. البته در نهایت، پراکندگی اطلاعات و همچنین برخی پیشنهادهای ناباورانه نه تنها به تصمیم گیری شما کمکی نکرده اند، بلکه باعث سردرگمی بیشر شما شده اند.
قبل از پرداختن به این موضوع، لازم است به این نکته اشاره کنیم که تصمیم گیری عاقلانه تابع اصول و ضوابط خاصی است که به طور ناخودآگاه، تمام یا بخشی از آن اصول را در هر تصمیم گیری به کار می گیریم. این اصول که رعایت دقیق و صحیح آن ها موفقیت تصمیم گیرنده را تضمین می کند عبارتند از:
- مشخص کردن مشکل یا مسأله با جزئیات کامل
- تعیین تمام راه حل های موجود برای رفع مشکل
- جستجو و تهیه اطلاعات کامل برای هر راه حل
- تجزیه و تحلیل اطلاعات هر راه حل از نظر هزینه و منفعت
- تصمیم گیری و انتخاب راه حل مناسب
در ادامه سعی می کنیم با یک مثال واقعی نحوه به کارگیری اصول عنوان شده را به صورت عملی تشریح کنیم:
چندی پیش به دلایلی که ممکن است در زندگی هر شخصی رخ دهد، نیاز فوری به مبلغ کمی پول پیدا کردم (اصل 1). طبیعی بود که برای رفع نیاز خود به دوستان و آشنایان مراجعه کنم (اصل 2) تا از آن ها پولی قرض بگیرم. پس از ناامید شدن از دوستان و آشنایان، یک روز که در اینترنت جستجو کردم متنی درباره پرداخت فوری وام بدون ضامن (اصل 2) مشاهده کردم. با راهنمایی آن نوشته، دریافتم که برای دستیابی به این مراکز باید به ضمیمه نیازمندیهای روزناهه پرتیراژ همشهری مراجعه کنم. پس از مراجعه به نزدیک ترین کیوسک روزنامه فروشی و تهیه روزنامه، با مشاهده آگهی هایی مانند «وام بدون ضامن با امکان پرداخت، 5 دقیقه ای». «پرداخت فوری سرمایه به دارندگان خودرو، بدون انتقال سند»، «پرداخت سرمایه به بازنشستگان تا 10 میلیون»، «چک شخصی تا 6 میلیون»، «املاک مسکونی، خودرو، 30 درصد تا 100 درصد، پرداخت فوری، بدون ضامن، «پرداخت فوری به دارندگان طلا و سکه تا 100 درصد» (اصل 2) تصور کردم مشکل مالی من در نیم ساعت حل می شود. بی درنگ با چند آگهی دهنده تماس گرفتم ولی به حقایقی ناخوشایند پی بردم که ذکر آن ها ممکن است شما را از یک تجربه تلخ و تحمل مخارج گزاف نجات دهد.
ترفندهای زیرکانه
اولین آگهی که طور عجیبی مرا به خود جذب کرده بود، تأمین سرمایه به دارندگان چک بود. به شماره تلفن درج شده بر روی آگهی زنگ زدم و شرایط را جویا شدم. شرکت مورد نظر سوالاتی درباره میزان حقوق دریافتی و نوع کارم پرسید و در آخر اعلام کرد 5 برابر حقوق دریافتی شما می توانیم سرمایه در اختیارتان قرار دهیم و آن مبلغ را برای شما تقسیط کنیم تا در طی 12 ماه برگردانید. با خودم گفتم مشکلم حل شد و با خوشحالی پرسیدم چند درصد سود دریافت می کنید؟ که پاسخ داد 5/3 درصد سود دریافت می کنیم که در دل همان اقساط می باشد. اصلا باورم نمی شد، سود وام بانکی با کلی دوندگی و ضامن کمتر از 18 درصد نیست، در حالیکه این موسسه با کمترین ضمانت 5/3 درصد سود دریافت می کند! به همین دلیل پرسیدم چطور با این شرایط 5/3 درصد سود دریافت می کنید؟ که پاسخ داد «ماهیانه 5/3درصد». هر چه به ذهن خود فشار آوردم تا ببینم از نظر سیستم بانکی یا تجاری چیزی با عنان نرخ سود ماهیانه داریم یا خیر، به نتیجه ای نرسیدیم. درباره ضمانت پرسیدم که اینگونه جواب شنیدم : برای هر قسط یک چک به مبلغ همان قسط دریافت می کنیم و علاوه بر آن یک چک سفید امضاء نیز به امانت می گیریم. پرسیدم غیر از این موارد پول یا مدرک دیگری اخذ نمی کنید؟ که پاسخ دادند 10 درصد کارمزد هم دریافت می کنیم. درباره تنظیم قرارداد بین طرفین نیز پاسخ داد: قراردادی داخلی تنظیم می کنیم، ولی نسخه ای به شما تحویل نمی دهیم و به امانت نزد ما نگهداری می شود. در ضمن چنانچه در سه ماه اول، شرایط اضطرار شما رفع شود یا منصرف شوید و بخواهید همه وام خود را تسویه کنید، سود سه ماه را از شما دریافت می کنیم (اصل 3). با تجزیه و تحلیل اطلاعات ارائه شده به این نتیجه رسیدم که استقراض به این شیوه بدون لحاظ کردن راس گیری بیش از 52 درصد سود سالیانه و با در نظر گرفتن رأس گیری بیش از 52درصد سود سالیانه و با در نظر گرفتن راس گیری بیش از 104 درصد سود سالانه به همراه دارد. همچنین یک چک سفید امضاء نیز در اختیار آن موسسه می باشد که می تواند به هرگونه سوء استفاده یا فشار برای دریافت پول اضافی به بهانه های مختلف منجر شود و من نیز مدرکی برای شکایت به مراجع قضایی ندارم (اصل 4). از این روش منصرف شدم و به سراغ آگهی بعدی رفتم (اصل 5).
با شماره ای که نوشته بود: «تقدیم فوری وام به دارندگان سیم کارت در کمتر از یک ساعت بدون ضامن»، تماس گرفتم. شرایط دریافت وام از طریق سیم کارت را جویا شدم که در تشریح شرایط اعلام کرد: از 40 تا 70 درصد ارزش سیم کارت را به شما وام پرداخت و طی 12 قسط دریافت می کنیم. راجع به شرایط سود و کارمزد سوال کردم که پاسخ داد: چنانچه چک داشته باشید ماهیانه 3درصد سود و اگر چک نداشته باشید باید ماهیانه 5/3 درصد سود پرداخت کنید. برایم سوال پیش آمد که آیا فقط همین چک را به عنوان ضمانت دریافت می کنند، یا باید وثیقه ای به امانت بگذارم؟ با پرسیدن این سوال، پاسخ داد که شما باید سند سیم کارت را به نام ما بزنید. (فراموش نکنید آن ها بین سود و کارمزد تفاوت قائل می شوند.) پرسیدم کارمزد هم دریافت می کنید؟ که در جواب گفتند 7درصد سود کارمزد هم دریافت می کنیم (اصل 3). با مرور اطلاعات یاد شده، پی بردم بدون لحاظ کردن راس گیری بیش از 43 تا 50 درصد سود سالیانه و با در نظر گرفتن راس گیری بیش از 86 تا 100 درصد سود پرداخت می کنم، سند سیم کارت هم به نام شخص دیگری شده و تمام مخارج انتقال سند نیز با بنده است! به این موارد چک تضمینی در وجه حامل را نیز اضافه کنید. در ضمن موضوع مبهم این معامله ارزش سیم کارت شماست که ممکن است آن ها کمتر از ارزش واقعی آن، قیمت گذاری کنند تا پول کمتری به شما قرض دهند و خط شما را به نام خود کنند. همچنین در این مورد هم چنانچه در سه ماه اول، شرایط اضطرار شما رفع شود یا منصرف شوید و بخواهید همه وام خود را تسویه کنید، آن ها سود سه ماه را از شما دریافت می کنند (اصل 4). از این روش نیز منصرف شدم و به سراغ پرداخت سرمایه به دارندگان طلا رفتم (اصل 5).
با شماره تلفنی که ادعا کرده بود «پرداخت بیشترین سرمایه، 5 دقیقه ای» تماس گرفتم. پس از سلام و عرض ادب، درباره شرایط پرس و جو کردم. در جواب گفت: از 60 تا 90 درصد ارزش طلای شما، وام تقدیم می کنیم. (در حالیکه در تبلیغ خود ادعا کرده بود تا 100درصد ارزش طلا، وام می دهیم.) درباره شرایط بازپرداخت و سود پرسیدم که پاسخ داد وام را طی 12 ماه یا چنانچه بخواهید در پایان سال یکجا برمی گردانیم. با خودم گفتم اگر بشود همه را یکجا برگردانم خیلی بهتر است، پس ببینم این دو از لحاظ هزینه ای چه تفاوتی دارند. پرسیدم بخواهم پایان سال یکجا برگردانم یا اینکه بخواهم ماهیانه پرداخت کنم، چه تفاوتی دارد؟ پاسخ داد: اگر ماهیانه پرداخت کنید سود هر ماه 3 درصد است و چنانچه بخواهید همه را یکجا پرداخت کنید ماهیانه 6 درصد سود دریافت می کنیم. درباره کارمزد جویا شدم که فهمیدم حدود 10 درصد نیز کارمزد دریافت می کنند (البته برخی از آنها مدعی بودند چون واسطه نیستند کارمزد دریافت نمی کنند، ولی این عزیزان سود ماهیانه 5/3 تا 4 درصد دریافت می کردند). علاوه بر این موارد طلا و فاکتور خرید طلای شما را به قول خودشان، امانت نزد خود نگه می دارند و به شما رسید تحویل می دهند (اصل 3) خالی از لطف نیست که یادآور شوم، آن ها می توانند طلای شما را نزد بانک کارگشایی امانت بگذارند و از طریق آن وام با کارمزد و سود 13 درصد دریافت کنند و بخشی از وام پرداختی به شما را تأمین کنند. در ضمن ممکن است مدعی شوند که به دلیل نگهداری طلای شما در صندوق امانات باید علاوه بر مبالغ فوق، پولی بابت هزینه صندوق پرداخت کنید و این در حالی است که برخلاف خیلی از دارایی ها، طلا کالایی است که نه تنها شما نباید بابت امانت آن پولی پرداخت کنید، بلکه باید مبلغی را نیز دریافت کنید، چرا که از آن می توان به عنوان پشتوانه در بازار استفاده کرد. چنانچه از این طریق استقراض می کردم، بدون لحاظ کردن رأس گیری بیش از 46درصد سود و کارمزد و با در نظر گرفتن راس گیری بیش از 92 درصد سود سالانه و کارمزد می پرداختم. به علاوه آن ها تمام شرایط را بیان نکردند و به احتمال زیاد وثایقی هم دریافت می کنند این در حالی است که اگر من، طلاهای خود را می فروختم و پولی که می خواهم برای پرداخت اقساط وام بپردازم طلا می خریدم، هم مشکل مالی ام حل می شد و هم طلای خود را در طول یک سال به دست می آوردم (اصل 4). با شنیدن این شرایط دیگر مشکل مالی را فراموش کرده بودم و برایم جذب شده بود ببینم شرایط مابقی آگهی ها چگونه است!
یکی از آگهی ها که ادعاهای غیرعادی زیادی مانند «پرداخت وام تا 70 درصد ارزش خودرو و بدون انتقال سند، زیر نظر وکیل و با عقود شرعی» را بیان کرده بود، توجه مرا به خود جلب کرد. با شماره ذکر شده در آگهی تماس گرفتم و شرایط را پرسیدم. در وهله اول پاسخ داد که سند خودرو را در رهن وام دهنده می گذارید و تا 50 درصد ارزش خودرو را دریافت می کنید. پرسیدم برای ضمانت، چیزی دریافت نمی کنید؟ که پاسخ داد: خیر، فقط شما باید ماشین را به نام وام دهنده بیمه بدنه کنید. درباره کارمزد و سود نیز توضیحی نداد که بعد از سوال من در این باره، پاسخ داد7درصد کارمزد و اگر هر ماه اقساط را پرداخت کنید، 3 درصد سود و چنانچه مضاربه باشد (از نظر آن ها مضاربه یعنی در پایان سال کل پول را پرداخت کنید)، 6 درصد سود دریافت می کنیم. می دانستم که همه اطلاعات را ذکر نکرده و فقط حداقل ها را بیان نموده (البته این روش در جامعه مرسوم شده) و باید روشی را پیدا کنم تا همه شرایط را دریابم. بالاخره با ترفندی، از بخشی از شرایط مخفی مطلع شدم. آن ها 3 تا 5/3 درصد وام را به عنوان هزینه محضر دریافت می کنند، یک چک یا سفته به عنوان ضمانت دریافت می کنند و چنانچه چک نداشته باشید، 5/0 درصد به سود ماهیانه (6 درصد به سود سالانه) اضافه می کنند هزینه کارشناس نیز با شماست. یک مبایعه نامه سفید امضاء از شما دریافت می کنند که نشان می دهد شما خودرو را انتقال داده اید. یک رسید عندالمطالبه 1 ماهه نیز از شما دریافت می کنند که چنانچه شما نتوانید اقساط خودرو را پرداخت کنید، بتوانند برای تصاحب خودرو اقدام کنند. باید یادآوری کنم که چنانچه بخواهید بیش از 50درصد ارزش خودرو وام دریافت کنید، باید سند قطعی 2-4 (دو دانگ به نام خودتان و 4 دانگ به نام وام دهنده) یا 1-5 (یک دانگ به نام خودتان و 5 دانگ به نام وام دهنده) بزنید (اصل 3). البته درباره جزئیات موارد مذکور که می پرسیدیم، جوابی جز «حضوری تشریف بیاورید تا درباره آن ها با مدیر صحبت کنید» دریافت نکردم. با این تماس دریافتم هر چه دارایی که برای وام گرفتن در اختیار شرکت ها قرار می دهید، باارزش تر باشد، هزینه تامین مالی و مخاطرات آن افزایش می یابد (اصل 4). تصمیم گرفتم با آگهی دیگری تماس بگیرم که بیان کرده بود روی سند مسکن، به اندازه 70 درصد ارزش مسکن به مدت 1 ساعت وام ارائه می دهد (اصل 5).
در تماس با شماره مندرج در این آگهی و پرس و جو درباره شرایط، متوجه شدم برای دریافت کمتر از 50 درصد ارزش ملک باید سند ملک را در رهن وام دهنده ببرم و چکی ضمانت بگذارم. هزینه دفترخانه و کارشناس را نیز باید تقبل کنم. حدود 7 درصد کارمزد دریافت می کنند و چنانچه اقساط را ماهیانه پرداخت کنم، باید ماهی 3 درصد سود و در صورتی که مضاربه ای قرارداد تنظیم کنم، باید ماهی 6درصد سود پرداخت کنم. اگر چک نداشته باشم باید سند را به نام وام دهنده بزنم و حدود 5/0 درصد نیز به سود ماهانه اضافه می شود. همچنین اگر بیش از 50درصد ارزش ملک وام دریافت کنم، باید سند ملک را به نام وام دهنده انتقال دهم. این شرکت مدعی بود باید قراردادی با نام اقاله تنظیم شود تا صاحب ملک در آخر بتواند سند را برگرداند. ولی برخی از شرکت ها این کار را انجام نمی دهند و از طریق سندی که در اختیار دارند، زندانی آزاد می کنند و یا از طریق آن از بانک وام دریافت می کنند. البته این قرارداد به گونه ای تنظیم می شود که چنانچه اقساط شما یک ماه به تاخیر بیفتد، آنها بتوانند با صدور اجرائیه ملک شما را به فروش برسانند و طلب خود را دریافت کنند (اصل 3).
استراتژی سنگ مفت، گنجشک مفت
سوالی که ممکن است در ذهن بسیاری از خوانندگان مطالب فوق ایجاد شود، این است که آیا کسی با شنیدن درصد سود ماهیانه حاضر به گرفتن وام از این روش میشود؟ درجواب به این گونه سوالات باید گفت که این افراد از استراتژی سنگ مفت، گنجشک مفت استفاده می کنند. از نظر آن ها نهایت هزینه ای که باید پرداخت کنند، هزینه تبلیغات و اجاره محلی به عنوان شرکت است (سنگ مفت) از طرفی افراد زیادی هم هستند که مشکلات مالی دارند و به دلیل ترس از دست دادن دارایی هایی مانند ماشین، مسکن و ... حاضر به پرداخت هزینه اضافی می شوند (گنجشک مفت). واضح است که بسیاری از این افراد با شنیدن درصد سود منصرف می شوند (البته این گونه شرکت ها از طریق بازگو نکردن تمام شرایط سعی دارند درصد افرادی که منصرف می شوند، کاهش یابد). اما کافی است در هر ماه یکی، دو نفر حاضر به انجام این کار شوند که در این صورت آنها به هدف خود رسیده اند.
شما را گیج می کنند
شاید با مرور جریان فوق، دلیل بسیاری از تصمیمات مشکل ساز خود را متوجه شده باشید. بیشتر و شاید تمام تصمیمات نادرست به دلیل اشتباه در به کارگیری اصول 2 و 3 می باشد که اصل 2 کاملاً به تصمیم گیرنده مربوط می شود و اصل 3 علاوه بر تصمیم گیرنده، به عوامل دیگری نیز وابسته است. فشارهای روحی، استرس و نداشتن آرامش می تواند اصل 2 را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود به تمام راه حل های ممکن و شاید راه حل مناسب تر توجه نداشته باشیم.
متن کامل مقاله را می توانید در نشریه معیشت، شماره 16 مطالعه نمایید.
