برای آن که به این پرسش پاسخ دهیم، نخست باید متذکر شویم: در آن دوازده سالی که دوران حیات آلمان هیتلری بود، حوادثی درجهان به وقوع پیوست که به گفته مورخان غربی، تمدن غرب هرگز وقایعی به آن عظمت و هیبت ندیده بود.
از روز سیام ژانویه سال 1933 که هیتلر بر اریکۀ قدرت تکیه زد، تا اول ماه مه 1945 که زیر رگبار گلولههای توپ در پناهگاه زیرزمینی خویش خودکشی کرد، آنچنان حوادث عظیمی در تاریخ بشر رخ داد که بیگفتگو سرنوشت انسان معاصر را دگرگونه ساخت. از جمله این وقایع، ورود اتحاد شوروی به میدان سیاست جهان و اختراع بمب اتمی و نتایج و آثار بعدی این دو واقعه بود...
لیکن هیتلر و حکومت او، یک پدیده آنی و «مجرد» نبود، از دوران «مارتین لوتر» تا سال 1933، عوامل فراوانی در کار فراهم ساختن زمینهها بود تا مردی چون هیتلر از نردبان قدرت صعود کند و جهان را به کام جنگ و مرگ فرو برد. آن عوامل چه بود؟ پاسخ این پرسش را شایرر در کتاب خود به شما خواهد داد.
شایرر، برای آن که آن عوامل و ارتباط دانههای زنجیر حوادث را به خواننده نشان دهد، سی و پنجسال تمام به تحقیق و مطالعه پرداخت. وی این تحقیق را از سال 1925 که برای نخستین بار به عنوان خبرنگار روزنامۀ «شیکاگو تریبیون» به آلمان رفت، آغاز کرد. در این دوران طولانی، شایرر علاوه بر آن که خود از نزدیک شاهد عینی اعمال هیتلر وحزب نازی و وقایع آلمان پس از جنگ جهانی اول بود، کتب خاطرات بسیار کسان را که در حوادث مورد مطالعه او نقشهای اساسی داشتند، و نیز آثار انتقادی و «تفسیری» مورخان را خواند. آنگاه پس از جنگ دوم، برای آن که خود از نزدیک گفتهها و اعترافات زمامداران آلمان نازی را بشنود، در تمامی جلسات دادگاه نورمبرگ «دادگاهی که رهبران المان هیتلری در آن محاکمه میشدند» شرکت جست.
با همه اینها، دو چیز سبب شده است که «پیدایش و سقوط رایش سوم» اثری بینظیر شود. نخست آن که: شایرر از جمله افراد انگشت شماریست که به تمامی اسناد محرمانۀ رسمی حکومت آلمان دست یافت. این مدارک که کامل و دست نخورده، به چنگ متفقین افتاد (و این خود در تاریخ، حادثهای بینظیر بود) سال 1955 از جانب دولت آمریکا، فقط برای مدت کوتاهی در اختیار چند تن گذاشته شد که از آن عده معدود، یکی ویلیام شایرر بود. از این رو، کتاب شایرر علاوه بر مشاهدات شخصی و مطالعات و تحقیقات وسیع وی، شامل گنجینۀ بزرگ اسناد و مدارک محرمانه حکومت آلمان، از دوران «بیزمارک» تا سقوط هیتلر است.
برای آن که خوانندگان به اهمیت و عظمت «پیدایش و سقوط رایش سوم» بیشتر آگاه شوند، کافیست بگوییم که وزن اسناد محرمانه دست نخورده دولت آلمان که شالوده و بنیاد کتاب شایرر را تشکیل میدهد، تنها آنچه مربوط به وزارت امور خارجه آلمان بوده چهار صد و هشتاد و پنج تن وزن داشته و شماره پروندههای وزارت دریاداری آلمان به شصت هزار بالغ میشده است.
دوم آنکه: به گفتۀ ناشر «پیدایش و سقوط رایش سوم»: «برای نوشتن یک کتاب خوب، تنها دست یافتن به اسناد و مدارک، کافی نیست» آنچه کتاب شایرر را بیشتر برجسته و ممتاز ساخته این است که او استعداد داستانسرایی و تاریخ نگاری را به حد اعلی دارد و این دو را با نیروی سنجش و قیاس و قدرت تشخیص و انتخاب، به عالیترین وجه در هم آمیخته است. شایرر تنها برای تدوین و تنظیم مطالب کتاب خود، پنج سال و نیم صرف وقت کرده است.
کتاب شایرر، ماه اکتبر 1960 در آمریکا و انگلستان منتشر شد و هنوز چند روزی از انتشار آن نگذشته بود که به مقیاس بی نظیری فروش رفت.
نیویورک تایمز در شمارۀ دهم ژانویۀ 1961 خود خبر داد: «فروش پیدایش و سقوط رایش سوم که بهای آن ده دلار است، در تاریخ تجارت نظیر نداشته است.». کتاب شایرر، در سال 1961 در آمریکا جایزۀ «بهترین کتاب سال» را ربود.
پاییز سال 1961، ترجمۀ آلمانی کتاب شایرر در آلمان غربی منتشر شد و بنا به خبر روزنامۀ «نیویورک هرالد تریبیون» در همان ماه اول، ده هزار نسخۀ آن به فروش رفت.
کثرت خریداران به حدی بود که نمایندۀ ناشر اصلی در المانغربی، گفت: «ما مجبور شدهایم برای تجدید چاپ کتاب، ذخیرۀ کاغذ خود را زیاد کنیم»
هفته نامۀ «نیوزویک» مطلب جالبی را نقل میکند که بیمناسبت نیست در اینجا بدان اشاره کنیم:
شایرر کتاب خود را نخست پیش یکی از ناشران آمریکایی که با او آشنایی قدیمی داشت برد و از او تقاضای چاپ آن را کرد. ولی این ناشر، به عنوان این که موضوع هیتلر و آلمان نازی کهنه شده است، از چاپ آن امتناع ورزید. «نیوزویک» مینویسد ناشر مورد بحث که اکنون متوجه اهمیت و عظمت کتاب و فروش خارق العادۀ آن شده، چیزی نمانده است که از شدت غصه خودکشی کند!