فست فودها غذاهای آماده ای هستند که معمولاً بدون چنگال، قاشق و بشقاب و عمدتاً به شکل ساندویچی سرو می شوند و غذای انگشتی به حساب می آیند. این نوع غذاها هرچند ظاهر و طعم جذاب دارند، اما عادات غذایی نادرستی همچون پرخوری، کم تحرکی و سریع غذا خوردن را ایجاد می کنند.
انواع غذاهای آماده عبارتند از:
همبرگر، انواع ساندویچ های سوسیس و کالباس، هات داگ، سیب زمینی سرخ کرده، مرغ سوخاری، ناگت مرغ، انواع پیتزا و...
ترکیب غذاهای آماده چیست؟
ترکیبات سوسیس و کالباس که شایعترین نوع غذاهای آماده هستند عبارتند از:
- گوشت چرخ کرده (گوشت گاو، گوساله، بره، گوسفند، مرغ و بوقلمون): 40 تا 90 درصد محتویات سوسیس و کالباس را گوشت تشکیل می دهد.
- نمک: نمک به عنوان طعم دهنده، نگهدارنده (به علت خاصیت ضد باکتریایی) و پیوند دهنده ذرات گوشت عمل می کند. جذب کلسیم و پروتئین در بدن با مصرف زیاد این غذاها به علت نمک بالای آنها کم شده و در نهایت منجر به پوکی استخوان می شود.
- ادویه جات، فلفل، دانه خردل، پیاز، سیر، رازیانه و زنجبیل برای ایجاد طعم های مختلف در انواع سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند.
- شیر خشک، آرد، نشاسته، پروتئین سویا، خرده های نان، پودر سیب زمینی و برنج، روغن مایع، آب، شکر (دکستروز) و ویتامین C.
- جگر و چربی گاو، گوسفند و مرغ
- پسته، قارچ و پنیر
- نیتریت ها، نیترات ها و فسفات ها: این ترکیبات جهت حفظ رنگ و طعم و نیز نگهدارنده در سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار می گیرند. متاسفانه این دو ماده در بدن به یک ترکیب سرطان زا به نام نیتروزآمین تبدیل می شوند. بسیاری از نیتروزآمین ها در ایجاد تومورهای بدخیم موثرند. سرطان های معده و روده در سال های اخیر عمدتاً به علت استفاده بی رویه از غذاهای آماده و کنسرو شده به ویژه مواد غذایی که به روش غیر استاندارد تهیه می شوند در دنیا به شدت افزایش یافته است.
عوارض ناشی از مصرف غذاهای آماده کدامند؟
- چاقی و اضافه وزن، بیماری های قلبی و عروقی و اختلالات گوارشی و کبد از عوارض مصرف این مواد می باشد زیرا این نوع غذاها با کالری، نمک و چربی به ویژه اسید چرب اشباع بالا و ویتامین و مواد معدنی اندک، در دراز مدت خطر ابتلاء به فشار خون بالا را افزایش می دهند. نان های مورد استفاده در غذاهای آماده نیز غالباً بدون سبوس است که منجر به کاهش دریافت فیبر مورد نیاز بدن می شود.
- شیوع برخی از سرطان ها نیز از عوارض مصرف مداوم غذاهای آماده است که به علت ترکیبات نیترات و نیتریت ایجاد می شوند.
- انواع چاشنی ها و سس هایی که همراه با غذاهای آماده مصرف می شوند محرک اشتها، ترشح اسید معده و حرکات سیستم گوارشی هستند که این موضوع زمینه را برای پرخوری و بروز چاقی فراهم می آورد.
- در رستوران هایی که غذاهای آماده سرو می شود، غالباً غذاها از پیش آماده شده و در طول روز گرم نگه داشته می شوند به همین دلیل احتمال آلودگی در آنها افزایش می یابد.
- به هنگام سرخ کردن برخی از غذاهای آماده، درجه موادمغذی موجود در غذا به مقدار زیادی کاهش می یابد. همچنین هضم این مواد در دستگاه گوارش به علت چربی بالای آنها مختل می گردد.
هنگام خرید سوسیس وکالباس!
- لفاف خارجی محصول باید به طور کامل تمیز و عاری ازهرگونه ترشحات داخلی باشد.
- لفاف خارجی محصول بایدبه طور کامل به قسمت داخلی (خمیرکالباس ویا سوسیس) چسبیده باشد و نباید فضای خالی بین لفاف خارجی و خمیر وجود داشته باشد.
- رنگ سطح مقطع باید یک نواخت و در شرایط مطلوب صورتی روشن باشد.
- سوسیس و کالباس دارای بوی خوب و مطلوبی است و هرگونه بوی نامناسب مشکوک است. درضمن سطح فراورده گوشتی نباید غیرشفاف و غیر یکنواخت باشد.
- هرگونه لکه غیرعادی در سطوح به رنگ سبز یا قهوه ای مشکوک بوده و درصورت مشاهده ی آنها از خرید خودداری گردد.
- هرگونه لکه غیرعادی سفید رنگ درسطح خارجی کالباس، نشانه ی وجود میکروب ها می باشد، لذا از خرید آن خودداری کنید.
- در موقع خرید کالباس توجه داشته باشید که زیر دستگاه های برش ریزریز و خمیر نشود. چنانچه ریزش خمیر زیاد باشد از خرید آن خودداری کنید.
- از کالباس و سوسیس های بدون بسته بندی و مشخصات، هرگز خریداری نکنید.
- از قراردادن کالباس های برش داده شده در نایلون های مشکی جدا خودداری کنید.
- بر روی تمام پوشش ها ؛ ویژگی های محصول را شامل درصد گوشت، پروتئین، چربی، مهر استاندارد، نام و نوع فرآورده، نام مواد به کار رفته در فرآورده، نام و نشانی تولیدکننده، شماره ی پروانه ی ساخت و پروانه ی بهره برداری، تاریخ تولید و انقضاء، عبارت"دریخچال نگهداری شود"، روش و درجه حرارت نگه داری و مدت زمان نگه داری را کنترل کنید.
- از خرید کالباس و سوسیس حاوی حباب های هوا خودداری کنید. این حباب ها به ویژه در هنگام برش کالباس خود را نشان می دهد. حباب هوا باعث تغییررنگ، طعم و بو شده ،حالت نرم و پفکی در سوسیس و کالباس ایجاد می کند.
چند توصیه برای کاهش خطر مصرف غذاهای آماده:
- درصورت تمایل زیاد به مصرف غذاهای آماده و برای کاهش مصرف این مواد، تعداد دفعات مصرف را در طول زمان کاهش دهید و تا حد امکان موادغذایی را در شرایط مناسب از نظر نگهداری، نوع روغن مصرفی و با استفاده از مواد اولیه تازه و سالم در منزل تهیه کنید.
- برای کاهش اثرات مضر غذاهای آماده، از میوه ها و سبزی های سالم و تازه در کنار غذا استفاده نمایید. مصرف مقادیر مناسب این مواد می تواند ویتامین های لازم را برای بدن تامین نموده و اثرات مضر مواد سرطان زایی که با مصرف زیاد غذاهای آماده وارد بدن شده و در بدن انباشته می شود را خنثی نماید.
- مصرف غذاهای شور و چرب مانند: پنیر پیتزا، چیپس، ترشی جات، خیارشور، انواع سس و سیب زمینی سرخ کرده که معمولا به همراه غذاهای آماده مصرف می شوند را کاهش دهید.
- معمولا غذاهای آماده در حجم زیاد روغن سرخ شده و حاوی چربی زیادی هستند. همچنین انواع سس ها و پنیر پیتزا نیز مملو از چربی اضافی می باشند بنابراین ضمن توصیه به عدم استفاده از روغن های جامد، بر استفاده از روغن های مخصوص سرخ کردنی در حجم کم برای موارد سرخ کردن و کاهش مصرف غذاهای چرب تاکید می شود.
نوشابه های گازدار تهدید کننده سلامت افراد
نوشابه یکی از پر مصرف ترین نوشیدنی هاست که امروزه با طعم های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این نوشابه ها جزو نوشیدنی های کافئین دار و شیرینی هستند که با استفاده از دی اکسید کربن، گازدار شده اند. مطالعات نشان داده کودکانی که از سن کم شروع به مصرف نوشابه می کنند چنان به کافئین آن وابسته می شوند که در بزرگسالی به شکلی ناخواسته یک نوشابه خور حرفه ای خواهند شد.
انواع نوشابه های گازدار:
نوشابه های گازدار به انواع زیر تقسیم می شوند:
1-نوشابه های گازدار نوع کولا: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن عصاره با طعم کولا، کارامل و سایر مواد افزودنی به دست می آیند و به رنگ مشکی موجودند مانند کوکاکولا و پپسی کولا
2-نوشابه های گازدار طعم دار رنگی: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن رنگ های مجاز خوراکی و مواد طعم دهنده وسایر مواد افزودنی به دست می آیند مانند فانتا
3-نوشابه های گازدار طعم دار بی رنگ: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن مواد طعم دهنده و سایر مواد افزودنی به دست می آیند مانند سون آپ یا اسپریت .
4-نوشابه های گازدار میوه ای: نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن آبمیوه طبیعی یا کنسانتره آبمیوه های مختلف و سایر مواد افزودنی به دست می آیند.
5-نوشابه های گازدار بدون طعم و رنگ (سوداها): نوشابه هایی هستند که از مخلوط کردن آب، گاز و بی کربنات سدیم به دست می آیند. لازم به ذکر است که آب های معدنی گازدار به علت ویژگی های طبیعی خاص جزو این دسته از نوشابه ها نیستند.
6-نوشابه های گازدار مالت(ماء الشعیر): فرآورده هایی هستند تخمیر نشده که از اختلاط مالت جو، آب، رازک، گاز کربنیک، مواد افزودنی مجاز خوراکی و همراه یا بدون شیرین کننده تهیه می شوند. این نوشیدنی ها دارای ویتامین های گروه B به خصوص B6، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، اسیدپانتوتنیک، ویتامین C و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، سلنیوم، سدیم و روی هستند. انواع مختلف مالت دارای طعم های متفاوت و ترکیب قندهای مختلف می باشند. عطر و طعم تلخ موجود در ماءالشعیر نتیجه وجود گیاه رازک است. این نوشابه ها حاوی 16 نوع اسیدآمینه می باشند. علاوه براین ترکیبات، مالت موجود در ماءالشعیر نوعی کربوهیدرات بوده و مواد حاصل از آن در بدن متابولیزه می شوند و مقداری انرژی تولید می کنند. بنابراین مهم ترین خواص این نوشیدنی آن است که بخشی از ویتامین های ضروری را برای بدن تامین می کند و برای سلامت پوست و مو، رفع استرس و افزایش وزن افراد لاغر مفید است. ماءالشعیر غنی از انواع فیتوکمیکال ها (مانند فلاونوئیدها، کاروتنوئید ها و آنتوسیانین ها) است که در بهبود خون رسانی به قلب، کاهش ابتلا به فشار خون بالا ، سلامت کلیه ها، محافظت از بدن در برابر بروز سرطان ها، سکته های قلبی و مغزی بسیار موثر هستند.
زیاده روی در مصرف هر نوع ماده غذایی (حتی اگر مفید باشد) سلامت را به خطر می اندازد. مصرف این نوشیدنی به دلیل کالری قابل ملاحظه آن، در افرادی که دچار اضافه وزن هستند و یا قصد کنترل وزن خود را دارند باید محدود شود. همچنین درصورت مصرف بیش از اندازه این نوشیدنی، اسیدفسفریک و گاز دی اکسید کربن موجود در آن با برداشت املاح از بافت استخوانی سبب پوکی استخوان می شود. بخشی از این گاز به دلیل فرآیند تخمیر در نوشیدنی تولید می شود اما بخش عمده آن توسط کارخانه های تولید ماءالشعیر به صورت صنعتی اضافه می شود. بنابراین اگرچه ماءالشعیر در مقایسه با سایر نوشابه های گازدار، ویتامین های بیشتری دارد و می توان آن را جایگزین آن نوشابه ها کرد، اما در مصرف آن هم باید اعتدال را رعایت کرد.
7-نوشابه گازدار کم کالری (سبک): این نوشیدنی ها حداقل به میزان 25درصد کالری کمتری در مقایسه با نوشیدنی های استاندارد تامین می کنند . در تهیه این نوع نوشابه ها از شیرین کننده های طبیعی و مصنوعی به طور همزمان استفاده می شود.
8-نوشابه های رژیمی (بدون قند): در تهیه این نوع نوشابه ها از شیرین کننده مصنوعی استفاده می شود. در صورتی که از شیرین کننده آسپارتام استفاده شده باشد، مصرف آن برای افراد مبتلا به فنیل کتونوری ممنوع می باشد.
9-نوشابه انرژی زا: نوشابه ای است که انرژی فراهم کرده و محرک اعصاب است. این نوشیدنی ها حاوی کافئین، تائورین، گلوکورونولاکتون، اینوزیتول، مالتودکسترین، ویتامین ها و عصاره های گیاهی مانند گوارانا ، جین سینگ و شیزاندرا هستند.
منظور از انرژی زا بودن این نوشابه ها این است که کالری بالاتری نسبت به نوشیدنی های استاندارد دیگر تامین می کنند. یعنی حداقل باید حاوی 25 درصد کالری بیش از سایر نوشیدنی ها باشند به همین علت حاوی مقدار زیادی از انواع قندهای طبیعی یا شیرین کننده های مصنوعی هستند. قندهای طبیعی باعث افزایش انرژی در بدن می شوند به طوری که یک بطری نوشابه انرژی زا مقدار شکری معادل یک چهارم فنجان در خود دارد . مالتودکسترین از قندهای موجود در این نوشیدنی ها است که کالری اضافه ای به این نوشیدنی ها می بخشد. چنانچه این نوشیدنی حداقل 60 کیلو کالری انرژی به صورت کربوهیدرات به ازای 100 میلی لیتر آن تامین کند به آن پرانرژی گفته می شود و در صورتی که حاوی 60-20 کیلوکالری انرژی در 100 میلی لیتر باشد به نام منبع انرژی شناخته می شود. ال-کارنتین نوعی اسید آمینه است که در نوشابه های انرژی زا درمتابولیسم چربی ها و رفع خستگی نقش دارد.
ترکیبات موجود در نوشابه های انرژی زا می توانند روی ضربان قلب، فشارخون و حتی قوای ذهنی انسان تاثیرات منفی داشته باشند. این عوارض زمانی بیشتر می شوند که این نوشیدنی ها در حجم زیاد مصرف شوند. نوشابه های انرژی زا همچنین باعث از دست رفتن آب بدن درصورت مصرف در حجم بالا می شوند. این موضوع برای ورزشکارانی که فعالیت های بدنی بسیار سنگین دارند خطرناک است.
با توجه به توضیحات فوق مصرف نوشابه های انرژی زا می تواند مضرات زیر را در برداشته باشد:
- افزایش وزن وچاقی
- انواع اختلال گوارشی (اسهال، تهوع، استفراغ، دل درد، افزایش گاز روده)
- بی خوابی
- اعتیاد
- اختلال در الکترولیت های بدن و کم آبی بدن
- بی نظمی و افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
10- نوشابه های ورزشی: نوشابه های ورزشی نوشابه هایی هستند که تامین کننده آب، انرژی و الکترولیت های مختلف بوده و مصرف آن ها به جبران این مواد از دست رفته به شکل تعریق طی ورزش و فعالیت های بدنی سنگین کمک می کند. این نوشیدنی ها مناسب برای مصرف قبل، حین و بعد از ورزش هستند. در برخی از آنها ممکن است تعدادی از ویتامین نیز اضافه شده باشد. الکترولیت های موجود در این نوشیدنی ها همان سدیم، کلراید، پتاسیم، منیزیم و کلسیم مشابه با الکترولیت هایی هستند که از طریق تعریق دفع می شوند. ویتامین های A ،C و E که آنتی اکسیدان محسوب می شوند سبب مهار تولید رادیکال های آزاد تولید شده طی فعالیت های شدید بدنی در عضلات شده و در بازگشت ترکیبات بدن به حالت قبل از ورزش مفید هستند.
نوشابه های ورزشی به اشکال پودر مایع و افشرده وجود دارد. مزه و بوی نوشابه ورزشی باید به دور از مزه و بوی نامطبوع و فاسد شدگی باشد.
تفاوت نوشابه ای ورزشی با نوشابه های انرژی زا:
نوشابه های ورزشی حاوی انواع الکترولیت ها، قندها، آب و سایر مواد مغذی ایزوتونیک می باشند که جهت جایگزین نمودن آب، الکترولیت ها و مواد مغذی از دست رفته در ورزشکاران مصرف می شوند. اما نوشابه های انرژی زا عمدتا حاوی ترکیبات محرک دستگاه عصبی و قندها هستند و باید در مصرف این نوشیدنی ها احتیاط کرد. میزان کافئین در نوشابه های انرژی زا به طور متوسط 80-60 میلی گرم است. در نوشابه های کولا این مقدار 50 و در یک فنجان قهوه معادل 60 تا 90 میلی گرم است. اثرات کافئین بر بدن عبارتند از: رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی، افزایش ظرفیت عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش استقامت و افزایش اسید معده. مصرف بیش از اندازه کافئین منجر به اضطراب ، تحریک پذیری، عصبی شدن، انقباض عضلانی، لرزش، بی خوابی و اختلال خواب، تپش قلب، زخم معده و برگشت غذا از معده می شود.
شرایط خرید ونگهداری:
- تا حد امکان نوشابه هایی راکه دور از نور بوده و در یخچال نگهداری می شوند خریداری کنید.
- برای کاهش دریافت مواد مضر، از میان انواع نوشابه های گازدار تاحد امکان ماءالشعیر و نوشابه های بی رنگ را برای خرید انتخاب کنید.
- برای جلوگیری از تشکیل ترکیبات مضر سرطان زا، نوشابه ها را در یخچال و دور از گرما و نور نگهداری کنید.
بدغذایی کودکان: نوشیدن نوشابه درکودکان به دلیل داشتن قند فراوان منجر به بی اشتهایی و نخوردن غذای اصلی می شود.
افزایش برگشت غذا از معده به مری: مصرف نوشابه های گازدار (به دلیل گاز و اسید) به همراه غذا، باعث برگشت غذا و اسید معده به مری می شود. که این امر به ویژه در افراد مبتلا به زخم معده مشکل ساز می شود. بنابراین بهتر است این بیماران تا حد امکان از مصرف نوشابه های گازدار پرهیز نمایند.
پوکی استخوان: عادت به مصرف نوشابه های گازدار به دلیل فسفر زیاد موجود در آنها موجب برداشت کلسیم از استخوان ها و دفع آن از طریق ادرار شده و زمینه ایجاد پوکی استخوان را فراهم می سازد.
سایش دندان ها: نوشابه های گازدار به دلیل داشتن اسید فراوان موجب از بین رفتن مینای دندان و پوسیدگی آن می شوند.
عوارض ناشی از کافئین: کافئین موجود در نوشابه های انرژی زا و سایر نوشابه های گازدار در کودکان، نوجوانان و زنان باردار با تاثیر سریع بر سیستم عصبی موجب به هم خوردن نظم خواب، بیش فعالی و اعتیاد به مصرف نوشابه می شود.
توصیه ها:
درصورتی که در مصرف نوشابه های گازدار موارد زیر رعایت شود تا حدودی از آثار سوء بر سلامت بدن کاسته می شود:
- مصرف نوشابه های شیرین گازدار را به حداقل برسانید.
- تا حد امکان آب سالم و نوشیدنی های تازه طبیعی مانند انواع آبمیوه های خانگی را به جای نوشابه های صنعتی بنوشید.
- تا حد امکان از نوشابه های فاقد مواد نگهدارنده و رنگ استفاده کنید.
- برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، بعد از نوشیدن نوشابه، دهان خود را با آب بشویید.
- برای کاهش میزان تماس مستقیم نوشابه با دندان ها، نوشابه را با نی بنوشید.
- درصورت مصرف نوشابه در حجم زیاد، آب کافی نیز بنوشید تا بدن دچار کم آبی نگردد.
- زنان باردار و شیرده و کودکان از مصرف نوشابه های گازدار خودداری نمایند.
- نوشابه های گازدار نباید هنگام فعالیت بدنی شدید و ورزش مصرف شوند زیرا خاصیت ادرار آوری کافئین و تعریق حین فعالیت جسمی باعث کم آبی بدن می شود.
