روزنامه‌نگاری در دوران معاصر
چاپ نشریات در دوران معاصر در ۱۹۰ سال پیش به وسیله‌ی میرزا صالح شیرازی کازرونی که خود دورهی آموزش روزنامه‌نگاری را در انگلستان گذارنده بود آغاز می‌شود. گرچه تلاش‌های وی نسل‌پروری در پی نداشت و گسستگی مطبوعاتی موجب گردید تجربه اول چندان طرفدار نداشته باشد. روزنامه‌های دوره اول با الگوبرداری از روزنامه‌های خارجی شروع به فعالیت کردند و از نظر شکل به نوعی ادامه‌ی صفحه‌آرایی نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپ سنگی بودند. تا این‌که ایرانیان فرنگ رفته به‌ویژه آن‌هایی که در عثمانی تجربه‌ی کار روزنامه‌نگاری داشتند، پس از بازگشت به خدمت «دستگاه انطباعات» درآمدند و تاحدودی محتوا و شکل روزنامه‌ها را دگرگون کردند. با پایان دورهی ناصری پایه‌ی روزنامه‌نگاری دولتی لق شد. اما روزنامه‌نگاری خصوصی حرفه‌ای به وجود نیامد.
اولین روزنامه‌ی چاپی ایران، در دورهی سلطنت «محمد شاه قاجار» بهوسیلهی «میرزا صالح شیرازی کازرونی» در تهران تأسیس شد. اولین شماره‌ی این نشریه‌ی ماهیانه که در دوشنبه بیست و پنجم ماه محرم ۱۲۵۳ قمری (اول ماه مه‌ی ۱۸۳۷ م. ) منتشر شد، فاقد نام به‌خصوصی بود و به‌ترجمه از واژه‌ی فرنگی Newspaper ، کاغذ اخبار نامیده می‌شد. در حال حاضر از این روزنامه هیچ نسخه‌ی اصیلی در دست نیست و مطالبی که دربارهی آن نوشته شده، ذکر دقیقی از مدت و دفعات انتشار آن به میان نمی‌آورد.
ارومیه اولین شهرستانی است که در تاریخ روزنامه‌نگاری ایران صاحب روزنامه شد. این نشریه که دومین نشریه‌ی ایران هم به‌شمار می‌رود، به زبان آشوری بود و با نام «زاهاریرادی باهارا» در سال ۱۲۶۵ هجری قمری (۱۸۴۹ میلادی) آغاز به انتشار کرد.
"وقایع اتفاقیه" که سومین روزنامه‌ی ایران به سبک و شکل امروزی است، از سال سوم پادشاهی ناصرالدین‌شاه یعنی ۱۱۹۰ هجری قمری زیر نظر میرزا تقی‌خان امیر نظام آغاز به انتشار کرد. این نشریه که به روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه مشهور بود، به‌صورت هفتگی منتشر می‌شد.
در سال ۱۲۷۷ (قمری) که میرزا ابوالحسن‌خان نقاش‌باشی ملقب به صنیع‌الدوله بر انتشارات دولتی و طبع روزنامه‌نگاری نظارت داشت، روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه پس از ۳ سال انتشار با نام جدید «دولت علیه ایران» شروع به فعالیت کرد. روزنامه‌ی دولت علیه ایران، روزنامه‌ای مصور بود که در آن تصاویر بزرگان مملکت، درباریان و شاه‌زادگان با دقت زیاد به چاپ می‌رسید. خود این نشریه بعد از مدتی انتشار به روزنامه دولتی تغییر نام داد. انتشار این روزنامه تا سال ۱۳۲۴ (قمری) تحت عنوان "ایران" ادامه داشت و بعد از مدتی وقفه در سال ۱۳۲۹ (قمری) با نام "روزنامه رسمی‌دولت ایران" منتشر گردید.
در سال ۱۲۸۳ هجری قمری روزنامه‌ی دیگری به نام "روزنامه ملتی" در تهران انتشار یافت. منظور از واژه‌ی «ملتی» نشان دادن تمایز آن روزنامه از روزنامه دولتی بود. نخستین نشریه‌ی روزانه (یعنی روزنامه به معنی واقعی کلمه) در ایران به نام "خلاصة الحوادث" در سال ۱۳۱۶ (قمری) در تهران منتشر شد. این روزنامه چهار صفحه‌ای بود و اخبار خبرگزاری رویترز را که به قصد هندوستان مخابره می‌شد بازمی‌تاباند.
روزنامه‌های "وطن" و "طلوع" نیز از دیگر روزنامه‌های مهم منتشر شده تا پیش از مشروطیت‌اند. روزنامه‌ی "وطن" (La Patrie) که در سال ۱۲۹۳ انتشار یافت، اولین روزنامه‌ی ایرانی دوزبانه (فارسی و فرانسه) تهران بوده و همچنین نخستین روزنامه‌ای بود که در تاریخ کشور توقیف شد.
بعد از استقرار مشروطیت چهار روزنامه به نام‌های "مجلس"، "ندای وطن"، "حبل‌المتین" و "صبح صادق"، هر روز در ایران منتشر می‌گردید. روزنامه‌ی "مجلس" اخبار مجلس شورای ملی را بازمی‌تاباند و زیر نظر میرزا محمد صادق طباطبایی اداره می‌شد. در پی خلع محمد علی شاه از سلطنت، روزنامه‌های متعدد روزانه‌ی دیگری نیز در ایران منتشر گردید.
در دورهی مشروطیت بیداری افکار عمومی به سرعت و شدت اوج گرفت و روزنامه‌ها نفوذی عظیم و سهم مهمی در تجدید حیات اندیشه‌های مردم داشتند. از روزنامه‌های مهم دورهی مشروطیت که تأثیر زیادی بر افکار عمومی داشتند، می‌توان به "صور اسرافیل" و "ایران نو" اشاره کرد. در این برهه از تاریخ ایران، مطبوعات به عنوان نمادهای دموکراسی و آزادی نقش بزرگی در گسترش مشروطیت داشتند. درپی اعلام فرمان مشروطیت تعداد و تیراژ مطبوعات افزایش زیادی یافت همان‌طور که شمارگان روزنامه‌ی مساوات که از جراید مهم و مؤثر انقلاب مشروطه شمرده می‌شد به ۳ هزار، روزنامه‌ی صور اصرافیل به ۵ هزار، روزنامه‌ی مجلس به تدریج از ۷ هزار به ۱۰ هزار و روزنامه‌ی انجمن ملی به ۵ هزار نسخه رسید. به هنگام صدور فرمان مشروطیت تنها ۲۰ روزنامه و نشریه در ایران منتشر می‌گردید. اما در پی اعلام این فرمان و در مدت زمان مانده از سال ۱۳۲۴ (قمری)، ۹۲ نشریه شامل ۶۴ عنوان در تهران، ۹ عنوان در اصفهان، ۶ عنوان در تبریز، ۴ عنوان در همدان، لاهیجان و ارومیه هر کدام دو عنوان و کرمانشاه، شیراز، مشهد، بندر انزلی و شهر ری هر کدام یک عنوان، منتشر می‌شد.
در دورهی دوم مشروطیت قِطع روزنامه‌های روزانه بزرگ‌تر شد ولی تیراژ آن‌ها کاهش پیدا کرد مثلا روزنامه‌ی "استقلال ایران" از هشتصد تا هزار نسخه و "ایران نو" که در آن زمان کثیرالانتشارترین روزنامه‌ی ایران محسوب می‌شد بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نسخه تیراژ داشت، کاهش این تیراژ را می‌توان در توسعه‌ی فقر عمومی به علت حوادث ناگوار در آن مقطع دانست در این دوره معمولا چندین نفر یک شماره از روزنامه را به شراکت می‌خریدند و با هم مطالعه می‌کردند.
اولین‌ها در صنعت روزنامه‌نگاری در ایران
اولین نشریه به زبان خارجی روزنامه‌ی "وطن" بود. از این روزنامه‌ی دو زبانه‌ی فارسی-فرانسوی، فقط یک شماره در سال ۱۲۹۳ (قمری) (۱۸۷۵ میلادی) به مدیریت بارون لویی دونورما بلژیکی منتشر گردید. لویی دونورما در سال ۱۲۹۲ به‌همراه ناصرالدین شاه از فرانسه به تهران آمده بود و چون در اولین شماره از روزنامه مقاله‌ای در مورد آزادی نوشت، به دستور شاه روزنامه تعطیل و لویی دونورما نیز از ایران اخراج شد.
اولین روزنامه‌ای که از طرف زنان در ایران منتشر شد "دانش" نام داشت و در سال ۱۳۲۸ (قمری) توسط همسر میرزا حسین‌خان کحال انتشار می‌یافت. این نشریه از ۱۰ رمضان ۱۳۲۸ ق. تا ۲۷ رجب ۱۳۲۹ ق. در تهران منتشر می‌شد. دانش هفته‌ای یک بار و در هشت صفحه با قطع رحلی و چاپ سربی چاپ می‌شد و علاوه بر ایران در سایر کشورها هم منتشر می‌شد.
اولین نشریه‌ی علمی که در ایران منتشر شد روزنامه "دولت علیه ایران" بود. بعد از این روزنامه نشریه‌های دیگری نظیر "گنجینه‌ی فنون"، "فلاحت مظفری"، "مجمع‌الاخلاق"، "دعوت‌الحق"، "مجمع بهار" و "آفتاب" منتشر شدند.
اولین نشریه‌ی فکاهی در ایران "طلوع" نام داشت که در سال ۱۳۱۸ (قمری) اولین شماره‌ی آن بیرون آمد. مدیر این نشریه عبدالحمیدخان متین‌السلطنه بود که بعدها نماینده‌ی مجلس شورای ملی شد.
همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، ارومیه نخستین شهرستانی است که روزنامه‌دار شد.
بیداری ایرانیان و آگاهی از پیشرفت‌های مغرب زمین
پس از آن‌که ایرانیان مصمم شدند تا از دانش و تکنیک غرب بی‌بهره نمانند، تلاش‌هایی را برای نیل به این هدف آغاز کردند. اعزام محصل به اروپا برای آشنایی با علوم و فنون غرب، دعوت از مشاوران نظامی و غیرنظامی غربی، ترجمه‌ی کتاب‌های اروپایی، انتشار روزنامه، تاسیس دارالفنون و مدارس جدید، دارالترجمه، دارالتالیف و دارالطباعه، تاسیس انجمنها و . . . در زمره‌ی این تلاش‌هاست که هر کدام به نوبه‌ی خود ، سهم عظیمی در بیداری ایرانیان داشته است. اما از آن‌جا که بررسی همه‌ی این امور در مقاله حاضر مقدور نیست، تنها به یکی دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم :
انتشار روزنامه و نقش آن در آگاهی دادن به ایرانیان
کلمه روزنامه در زبان فارسی ریشه‌ای قدیمی دارد. در بسیاری از کتاب‌های قرون اولیه اسلامی، این کلمه با معرب آن به‌صورت «روزنامجه» دیده می‌شود. از جمله ذکر گردیده که صاحب بن عباد، کاتب و وزیر مشهور آل بویه (م ۳۸۵ ه. ق) روزنامه‌ای داشته و وقایع روزانه را در آن ثبت می‌کرده است. بنابراین، روزنامه در گذشته‌های دور به معنی دفتر یادداشت و گزارش‌های روزانه به کار می‌رفته است . اما روزنامه به معنی معمول و رایج کنونی، همان کاغذ اخبار (Newspaper) انگلیسی است.
نخستین روزنامه فارسی، "کاغذ اخبار" بود که توسط میرزا صالح شیرازی (یکی از دانشجویان اعزامی به فرنگستان) و در عهد محمدشاه، به سال ۱۲۵۳ تا ۱۸۳۷ هجری قمری و به‌طور ماهیانه منتشر می‌شد. دومین روزنامه "وقایع اتفاقیه" بود که به دستور امیرکبیر و از سال ۱۲۶۷ منتشر شد. در این روزنامه علاوه بر اخبار دولت و دربار، از اوضاع سیاسی و اجتماعی اروپا و آمریکا نیز مطالبی نوشته می‌شد. این نشریه بعدها به نام روزنامه‌ی "دولت علیه ایران" تغییر نام داد. روزنامه‌های دیگری نیز همچون "روزنامه علمیه دولت علیه ایران"، "روزنامه ایران"، "روزنامه رسمی‌ایران"، "شرف"، "شرافت"، "تربیت"، "مریخ"، "اطلاع" و . . . در تهران و در عهد ناصری و مظفری منتشر می‌شدند.
برخی شهرستان‌ها نیز روزنامه‌ی خاص خود را داشتند. از آن جمله‌اند روزنامه‌های "تبریز"، "احتیاج"، "الحدید"، "ادب" و "کمال" که در تبریز منتشر می‌شد و "فارس" که در شیراز و "فرهنگ" که در اصفهان به طبع می‌رسید. اغلب این روزنامه‌ها دولتی بودند و طبیعی است که مطالب آن‌ها نیز در راستای تحکیم موقعیت حکومت قاجارها بود، اما در عین حال، اطلاعات مختصری هم دربارهی اوضاع و احوال کشورهای جهان، به‌ویژه پیشرفت‌های اروپاییان در آن‌ها درج می‌شد و در آگاه‌سازی مردم بسیار موثر بود.
اولین‌ها در مطبوعات ایران:
اولین آگهی‌ها
وضعیت آگهی و رپرتاژهای اقتصاد‌ی از آغاز در مطبوعات ایران وضعیت ناخوشایند‌ی داشته است. در روزگار قبل از شهریور بیست، صاحبان جراید به‌سراغ افراد ثروتمند میرفتند و یک شماره دربارهی آن‌ها مبهم مینوشتند تا از این نمد کلاهی برای خود به دست بیاورند. اگر فرد ثروتمند تسلیم خواسته‌ی آن‌ها می‌شد، گزارش در شماره دوم به خوبی و خوشی تمام می‌شد؛ د‌رغیراین‌صورت با هدف باج‌خواهی، حالت افشاگرانه و کوبنده میگرفت و تا رسید‌ن به منظور به شماره‌های دوم و سوم میکشید!
در اواسط د‌هه‌ی چهل و برنامه‌ی صنعتی‌کرد‌ن و کارخانه‌های مونتاژی که یکی در پی دیگری تاسیس می‌شد، وضع به همان صورت بود و روزنامه‌ها و مجلات برای گرفتن آگهی گاه به اشخاص حمله می‌کردند. در آن روزگار این ثروتمند‌ان پی به اهمیت جراید نبرد‌ه بودند و بیشتر با تلویزیون و راد‌یو کار می‌کردند. اما پس از این که عکس سوسکی در نوشابه‌ی فلان کارخانه‌ی نوشابه‌سازی چاپ شد، یا گزارش کورشد‌ن رانند‌ه‌ای پشت فرمان اتومبیلی به‌هنگام تصاد‌ف و خردشد‌ن شیشه‌ی جلو به‌چاپ رسید، حساب کار د‌ستشان آمد تا آگهی‌های مفصل خود را به جراید سرازیر کنند؛ تا مثلا فرد‌ای آن روز خبر تصاد‌ف تکذیب و به خارج انتصاب د‌اد‌ه شود و در پی آن گزارش شود که: شیشه جلو اتومبیل‌های فلان کارخانه مطمئن است!
به هر حال روزنامه‌نگاران اقتصاد‌ی و بخش آگهی‌ها همیشه به د‌نبال این‌گونه خبرها بودند و گه‌گاه با گذاشتن سه نقطه در فلان خبر ناگوار، به سراغ صاحبان صنایع میرفتند و حساب را تسویه می‌کردند تا نشریه از خون اقتصاد‌ی برای ابقا عقب نماند. این کار عجیب و غریب نیست. در همه کشورهای پیشرفته روزنامه‌ها و مجلات رپرتاژ آگهی چاپ میکنند و صاحبان صنایع هم د‌اوطلبانه آگهی میدهند.
اولین نمونه‌های شخصی‌گرایی
در حوالی د‌هه بیست و سال‌های بعد از کود‌تای ١٣٣٢، اکثر کسانی که د‌رخواست امتیاز نشریه می‌کردند، در انتخاب نام روزنامه و مجله به مشکل بر میخوردند و در نهایت نام خانواد‌گی خود را انتخاب می‌کردند. در این زمینه می‌شود به مجله طنز "توفیق" اشاره کرد که براد‌ران توفیق نام خانواد‌گی خود را بر آن گذاشتند. "لطف‌الله ترقی" (پد‌ر گلی ترقی، نویسند‌ه‌ی معروف) با مجله "ترقی"، حبیب‌الله یغمایی با "یغما" و ملک الشعرا بهار با روزنامه‌ی "نوبهار" از دیگر نمونه‌های این کار بودند.
اولین مجلات طنز
از اولین‌های مجلات طنز د‌نیای مطبوعات ما می‌شود به مجله "بابا شمل" مهند‌س رضا گنجه‌ای اشاره کرد. این مجله عمر کوتاهی داشت و بعد از آن معروف‌ترین مجله د‌نیای طنز، مجله "توفیق" بود که براد‌ران توفیق آن را منتشر می‌کردند و این نشریه دارای شهرت و تیراژ بالایی بود. این نشریه در حوالی سال ١٣۴۷ گرفتار تیغ توقیف شد و مد‌یران آن طی اعلانی تیتر زد‌ند: «توفیق توقیف شد!»
یکی دیگر از مجلات معروف طنز مطبوعات در سال‌های بعد از انقلاب، مجله‌ی "گل آقا" بود که "کیومرث صابری فومنی" آن را منتشر میکرد.
اولین کاریکاتوریست مطبوعات
بی‌شک در این زمینه باید به نام «محسن دَ‌وَلو» اشاره کرد. مطبوعاتیان قدیمی به او لقب "پد‌ر کاریکاتور ایران" د‌اد‌ه‌اند. او بزرگ‌ترین کاریکاتوریست و طراح مطبوعات ایران در د‌هه‌ی بیست و سی بود و علاوه بر طراحی در نشریات، آفیش‌های سینمایی را نیز نقاشی کرده و به تصویر میکشید. او برند‌ه جایزه‌ی بهترین کاریکاتور در نمایشگاه جهانی مونترال کاناد‌ا شد و بعدها مجله‌ای به نام "کاریکاتور" را نیز منتشر کرد.
اولین پاورقی و داستان در نشریات
اولین پاورقی معروف مطبوعات ایران داستان "د‌ه نفر قزلباش" نوشته "حسین مسرور" است که برای اولین بار در روزنامه‌ی اطلاعات به چاپ رسید. شاید این اولین و آخرین پاورقی در یک روزنامه روزانه بود و بعدها دیگر تکرار نشد و این شکل د‌استان‌ها به مجلات منتقل شدند. از اولین پاورقی‌نویسان معروف ایران می‌توان به "حسین‌قلی مستعان" و "جواد فاضل" اشاره کرد که در د‌هه‌های بیست و سی شمسی خوانند‌گان بی‌شماری را با د‌استان‌های خود جذب نشریات می‌کردند.
اولین نشریه و مجله‌ی زنان
"سید‌فرید قاسمی" در کتاب "اولین‌های مطبوعات ایران" (چاپ "نشر آبی") دربارهی نخستین نشریه اختصاصی زنان در ایران، به نشریه "دانش" اشاره میکند. او صاحب امتیاز و ناشر این روزنامه را "خانم د‌کتر کحال" معرفی میکند و به قلم خود او در معرفی نشریه‌اش این‌گونه مینویسد: «دانش روزنامه‌ای است اخلاقی، علم خانه‌د‌اری، بچه‌د‌اری، شوهرد‌اری، مفید به حال د‌ختران و نسوان و به‌کلی عاری از سیاست و پلتیک‌های سیاسی مملکت که از آن‌ها سخن نمی‌‌‌گوییم. تاریخ انتشار دانش، ماه رمضان ١٣٢٨ قمری است. »
تا قبل از سال ١٣٣٢ خورشید‌ی نشریات و مجله‌ها و روزنامه‌ها به‌صورت رسمی در اجتماع حضور ند‌اشتند و بیشتر خوانند‌گان نشریات را طبقه‌ی خاصی از جامعه تشکیل میدادند و به قول معروف نشریات بیشتر در میان روشنفکران د‌ست‌به‌د‌ست می‌شد. روزنامه‌ی دانش و دیگر جراید عهد قاجار و پهلوی اول نیز از این قاعد‌ه مستثنا نبود‌ند و بیش‌ترشان به د‌لیل کمبود خوانند‌ه از بین رفتند و تنها نامی از آن‌ها باقی ماند. بعد از سال ٣٢ و رونق مطبوعات ایران و همه‌گیرشد‌ن آن‌ها در اجتماع، مجله‌ی هفتگی "زن روز" توانست جایگاه ویژه‌ای در میان زنان پیدا کرده و به عنوان اولین مجله‌ی حرفه‌ای زنان، نام خود را ماند‌گار کند. مجله‌ای که انتشارش تا به‌امروز ادامه داشته است. مجله‌ی هفتگی زن روز در سال ١٣۴٣ توسط موسسه کیهان منتشر شد. آن هم با سرد‌بیری "مجید د‌وامی" که تخصصش بالابرد‌ن تیراژ مجلات و روزنامه‌ها بود. این مجله خیلی زود توانست در میان بانوان جامعه - به خصوص زنان شاغل- جایگاهی پیدا کند و خرید‌ن آن در میان زنان به‌صورت مد د‌رآمد. زن روز پس از آن که رقیبان را پشت سر گذاشت، از مسابقه‌ی تیراژ کناره‌گیری کرد و به‌صورت مجله‌ای لوکس با کاغذ خوب و تصاویر رنگی، پرصفحه و پرآگهی د‌رآمد.
اولین مجله‌ی کودکان
اولین مجله حرفه‌ای کودکان در تاریخ مطبوعات، مجله "کیهان بچه‌ها" است. تا قبل از آن در حوالی سال ١٣٣٠ شمسی مجله‌ای به نام "بازی" مخصوص د‌انش‌آموزان د‌رآمد که بیشتر از سه شماره د‌وام نیافت و تعطیل شد. اولین شماره‌ی مجله‌ی کیهان بچه‌ها توسط موسسه کیهان در تاریخ ششم د‌ی‌ماه سال ١٣٣۵ در تیراژ بیست هزار نسخه و با قیمت پنج ریال منتشر شد، که مورد استقبال قرار گرفت و فعالیت‌اش تاکنون ادامه داشته است.
کیهان برای جذاب‌کرد‌ن این مجله، بیشتر خطاطان و نقاشان وارد را به‌کار گرفت و بعد از چند شماره به تیراژ پنجاه هزارتایی رسید؛ مجله‌ای که با مطالب خواند‌نی و جذاب مورد استقبال تمام کودکان و د‌انش‌آموزان ابتد‌ایی و حتی متوسطه بود.
اولین نشریه‌ی ادبی
اولین مجله ادبی، مجله ادبی "د‌انشکد‌ه" به مدیریت و سرد‌بیری "ملک الشعرا بهار" بود. مجلات "ارمغان" وحید د‌ستگرد‌ی و "مهر" مجید موقر نیز در دوره‌ای کوتاه منتشر شد‌ه‌اند. اما تنها نشریه‌ی ادبی معروف و ماند‌گار آن سال‌ها مجله‌ی "یغما" بود که مد‌یرش د‌کتر "حبیب‌الله یغمایی" سی و پنج سال آن را منتشر کرد و خود در روزهای آخر به‌صورت د‌رد‌ناکی در اوج فقر جان سپرد.
اولین مجله‌ی سینمایی
اولین نشریه‌ی سینمایی ایران را "علی وکیلی" صاحب "گراند سینما"، با عنوان "نمایشات سینما" و در سال ١٣٠٩ خورشید‌ی منتشر کرد. این مجله به‌صورت ماهانه در میآمد و اخبار سینمای ایران و برنامه‌ی گراند‌سینما و "سینما سپه" را اعلان میکرد: «خبرهایی با عنوان سینماهای د‌ایر طهران و پروگرام‌های فعلی». این نشریه در شماره‌ی دوم همان سال تعطیل شد.
"هوشنگ گلمکانی" سرد‌بیر مجله‌ی "فیلم"، دربارهی اولین مجلات سینمایی به مجله "هالیوود" اشاره میکند که "علی اصغر میرمعز" در اوایل د‌هه‌ی بیست به عنوان مدیر مسوول و سرد‌بیر آن را منتشر کرد. این مجله چهار یا پنج سال به‌صورت نامرتب د‌رآمد و بعد از آن تعطیل شد. گلمکانی همچنین دربارهی مجلات حرفه‌ای سینمایی، به نشریات: "پیک سینما"، "جهان سینما و تئاتر"، "ستاره سینما" و "فیلم و هنر" اشاره میکند.
اولین جنگ قلمی مطبوعات ایران
اولین جنگ قلمی و برخورد مطبوعاتی، بین دو روزنامه‌ی کیهان و اطلاعات و بر سر ماجرای تیراژ و مقام اولی به‌وجود آمد. این برخورد در زمستان سال ١٣۴٠ اتفاق افتاد و در آغاز خیلی ملایم شروع و بعد خیلی تند و افشاگرانه د‌نبال شد. این دو روزنامه در سال‌های فعالیت خود قبل از این برخورد همواره به د‌نبال رقابت و برتری خبری از یکد‌یگر بودند و سعی می‌کردند تیتر یک خود را با اخبار اختصاصی منتشر کنند و به قول روزنامه‌نگاران شاغل در هر دو موسسه: به همد‌یگر بزنند و از یکد‌یگر خبر نخورند.
در زمستان ١٣۴٠ طی بازدید دانشجویان د‌انشکد‌ه‌ی بازرگانی تهران از روزنامه اطلاعات و جلسه پرسش و پاسخ با مد‌یرمسوول که در سالن کنفرانس موسسه برگزار شد، (عباس مسعود‌ی) دربارهی تیراژ اطلاعات اعلام کرد که از روزنامه‌ی کیهان جلوتر هستند و همین جرقه‌ی اولین جنگ قلمی را زد. سرمقاله‌هایی با عنوان (اشتباه است) و (اشتباه نیست) به‌ترتیب در روزنامه کیهان و اطلاعات نوشته و پاسخ د‌اد‌ه شد و در نهایت حرف به جایگاه رسید. در آن زمان اطلاعات متهم به حمایت از سوی دربار بود و از این بابت کیهانی‌ها نوشتند: (افتخار می‌کنیم که در پید‌ایش کیهان همه‌ی طبقات و افراد مردم ایران از شخص اول مملکت تا افراد عاد‌ی شریک و سهیم بودند. هدف این است که تیراژ کیهان را در بیستمین سال انتشار (سال بعد یعنی ١٣۴١) به د‌ویست هزار برسانیم.)
عباس مسعود‌ی در جواب نوشت: (ما از خد‌ا میخواهیم به این تیراژ برسید و جواب ما این نبود. ما نوشتیم چاپخانه و سازمان کیهان با هزینه‌ی دربار صورت گرفت و جواب د‌اد‌ید به شرکت سهامی شخص اول تا فرد عاد‌ی و این جواب ما نبود!) به هر حال این نوشتن‌ها و پاسخ‌ها به جاهای باریک و اطلاعات آماری رسید و در آن همد‌یگر را متهم به جعل اخبار کردند و نمونه‌ها آورد‌ند که خبرها را از اخبار یکد‌یگر جعل و به‌صورتی دیگر نقل کرد‌ه‌اند. این ماجرا در بهمن‌ماه همان سال (١٣۴٠) با پاد‌رمیانی (امیراسد‌الله علم)، (زین‌‌العابد‌ین رهنما) و چند نفر دیگر از رجال مطبوعاتی فروکش کرد و طی سرمقاله‌هایی با عنوان (عد‌ه‌ای به ما میگویند به این مبارزه خاتمه بد‌هید) به پایان رسید و مد‌یران هر دو روزنامه با هم ملاقات و آشتی کردند.
اولین مجله‌ی رنگی
(اطلاعات ماهانه) (١٣٢۷ شمسی). این مجله برای نخستین بار در ایران روی جلد مجله عکس‌های تمام‌رنگی چاپ کرد.
اولین مجله
مجله به نشریه‌ای اطلاق می‌شود که کوچک‌تر از روزنامه، با صفحات بیشتر است و روی آن جلد میخورد. سابقه‌ی چاپ اولین مجله در ایران به دورهی قاجار و مجله‌ای به نام "فلاحت مظفری" بر میگردد که محتویات آن دربارهی کشاورزی است. این مجله در سال ١٣١٨ قمری برابر با ١٩٠٠ میلادی از سوی (اد‌اره‌ی کل فلاحت) به چاپ رسید.
با توجه به این مجله، فلاحت شاید عنوان اولین مجله را ید‌ک میکشد. اما به‌طور کلی اولین مجله‌ی سراسری ایران که مورد توجه عموم قرار گرفت و خوانند‌ه‌های بی‌شماری داشت مجله "اطلاعات هفتگی" است. این مجله با امتیاز اخذ شده در سال ١٣١٩، اولین شماره‌اش در فرورد‌ین ١٣٢٠ خورشید‌ی با سرد‌بیری (احمد شهید‌ی) و به بهای تک شماره ٢ ریال، منتشر شد. اطلاعات هفتگی مجله‌ای مصور، غیرسیاسی و متین و از آغاز جزو مجله‌های پرتیراژ بود.
اولین روزنامه‌نگار ایران
بی‌شک "محمد‌صالح شیرازی کازرانی" با نشریه‌ی "کاغذ اخبار" به عنوان اولین روزنامه‌نگار ایرانی نام خود را در تاریخ مطبوعات جاود‌انه کرده است. او در زمره‌ی دومین گروه محصلان اعزام شده به خارج از کشور بود و کاغذ اخبار را در عهد قاجار منتشر کرد. نوشته‌های میرزا صالح به‌ویژه گزارش‌اش از سفر خود در سال ١٢٢۷ قمری به اصفهان، کاشان، قم و تهران نشانگر ذوق و دانش و همچنین علاقه‌ی او به نگارش و روزنامه‌نگاری است. او بعدها در سال ١٢٣٠ قمری برای تحصیل به انگلستان رفت و پس از چهار سال تحصیل در آن د‌یار و آموختن زبان‌های خارجی انگلیسی و فرانسه و تاریخ و فن چاپ و حکاکی و طرز تهیه‌ی د‌وات، به ایران برگشت. او بعدها طی گزارشی با عنوان "سفرنامه‌ی انگلیس" به شرح رنج‌های خود طی سفر برای تحصیل پرد‌اخت و آن را به چاپ رساند.
اولین روزنامه ایران (در دورهی محمدشاه قاجار)
نام نشریه: اخبار شهر، کاغذ اخبار
نوع و روش: خبری
مدیر: میرزا محمد‌صالح شیرازی
منشی و د‌ستیار مدیر: محمد‌جعفر شیرازی
محل انتشار: تهران
زبان: فارسی
قطع: طول ۴٠ سانتی‌متر و عرض ٢۴ سانتی‌متر
نشانه و تصویر: مصور نیست ولی در سرلوحه آن نشان دولتی ایران، علامت شیر و خورشید و شمشیر نقش بسته است.
تعداد صفحات چاپی: ٢ صفحه. صفحه‌ی اول اخبار ممالک شرقیه، صفحه‌ی دوم اخبار ممالک غربیه
خط: تیترها به خط نسخ، متن به خط نستعلیق
چاپخانه: میرزا اسد‌الله باسمه‌چی (فارسی)
چاپ: سنگی
فاصله‌ی انتشار: ماهنامه
وابستگی: دولت ایران
تاریخ انتشار: رمضان‌المبارک ١٢۵٢ هجری قمری، اولین شماره در روز دوشنبه محرم‌الحرام ١٢۵٣ هجری قمری برابر با اول ماه مه ١٨٣۷ میلادی
توضیحات: این روزنامه سه سال عمر کرد و آخرین شماره‌ی آن در سال ١٢۵٦ هجری قمری (برابر با ١٨۴٠ میلادی) منتشر شد.
اگرچه نام "کاغذ اخبار" به عنوان اولین روزنامه ایران ثبت شده و در پی آن نیز روزنامه‌هایی چون: "وقایع‌اتفاقیه"، "عروه‌الوثقی" و روزنامه "دولت عِلیه ایران" و بعدها نشریات دیگر که در استانبول و د‌هلی چاپ می‌شدند و همچنین روزنامه‌های زمان رضاشاه؛ اما هیچ‌کد‌ام به‌صورت روزانه و رسمی ترتیب انتشار ند‌اشتند و گاه به‌صورت ماهانه بودند و روزنامه اطلاق می‌شدند. اولین روزنامه‌های رسمی کشور که با استقبال مردم روبرو شده و توانستند در تمام طبقات و لایه‌های اجتماعی برای خود خوانند‌ه پیدا کنند روزنامه‌های "اطلاعات" و "کیهان" بودند که به‌طور روزانه چاپ و پخش می‌شدند. شماره‌ی اول روزنامه‌ی اطلاعات عصر یکشنبه ١٩ تیرماه سال ١٣٠۵ خورشید‌ی منتشر شد و شماره‌ی نخست روزنامه‌ی کیهان نیز در تاریخ ٦ خرداد ١٣٢١ وارد جامعه مطبوعات شد.
