بروسلوز به عنوان یکی از مهمترین بیماریهای مشترک انسان و دام محسوب می گردد. عوامل شناخته شده بیماری ، طیف وسیعی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا می سازند.
این بیماری همواره از دو بعد اقتصادی و بهداشتی مورد توجه قرار می گیرد. دامهای مبتلا به بروسلوز ، معمولاَ در اولین دوره آبستنی سقط جنین نموده و در هنگام سقط و تا مدتی پس از آن ، با دفع ترشحات به شدت آلوده رحمی ، باعث آلودگی محیط ، مزارع و مراتع گردیده که خود زمینه آلودگی را برای سایر حیوانات گله و نیز انسان فراهم می سازد.
دفع دوره ای باکتری عامل بیماری از طریق شیر حیوانات مبتلا و نیز دفع باکتری از طریق ترشحات رحمی در دامهای فاقد علائم بالینی و سقط جنین نیز مخاطرات فراوانی را برای سایر دامها و همچنین انسان در بر دارد. با وجود اینکه از شناخت بیماری تا کنون بیش از یک قرن سپری گشته ، بروسلوز هنوز هم در بسیاری از کشورهای جهان ، بویژه کشورهای مدیترانه ای و خاورمیانه ، همچنان به عنوان یکی از مهمترین بیماریهای مشترک انسان و دام و از مهمترین معضلات بهداشتی جوامع مطرح می باشد وتنها تعداد محدودی از کشورهای جهان این بیماری را ریشه کن نموده یا در آستانه ریشه کنی قرار دارند
مبارزه با این بیماری وکنترل و ریشه کنی آن به دلیل کثرت گونه ای عوامل بیماریزا و کثرت گونه ای حیوانات میزبان ، دوام نسبتاَ قابل توجه باکتری عامل بیماری در محیط ، عدم کفایت برنامه های واکسیناسیون برای ریشه کنی بیماری و لزوم شناسایی و حذف دامهای عامل انتشار بیماری در مقاطع خاص از اجرای برنامه های مبارزه و لزوم هزینه شدن سرمایه های سنگین اقتصادی، همواره در بسیاری از کشورهای جهان ، با دشواریها و مشکلات عدیده مواجه بوده است.
عامل بيماري:
نوعي باكتري بهنام «بروسلا» ميباشد. اين ميكروبداراي چند نوع است. نوعي از باكتريكه عمدتا در گوسفند و بز ديده ميشود،مهمترين عامل بيماري در انسان است.
ميزبان و شرايط زيستمحيطي:
تب مالت بيشتر بيماري مردان بالغ به خصوص كشاورزان، دامداران، چوپانان، قصابان، سلاخان، دامپزشكان ميباشد. كارمندان آزمايشگاهها نيز درمعرض خطر ويژه قرار دارند اما دركشور ما چون زنان و كودكان نيز دوشادوش مردان به امور دامداري مشغولند در معرض خطر قرار دارند، به همين دليل 55 درصد مبتلايان را مردان و بقيه را زنان و كودكان تشكيلميدهند. در شرايطي كه مراكز پرورشدام استانداردهاي بهداشتي را نداشتهباشد تب مالت شايعتر است.
تراكم درمراتع بارندگي، نبود نور خورشيد واقدامهاي غيربهداشتي در فرآيند فراهمكردن شير و گوشت همگي زمينهانتشار بروسلوز را مساعد ميكنند.محيط اطراف گاوي كه ميتواند از خودميكروب دفع كند به شدت آلوده كنندهاست.
عامل بيماري در شرايط محيطيمناسب از نظر رطوبت، در ادرار ومدفوع حيوانات هفتهها و گاه ماههازنده ميماند. اين باسيل در پنير تازه وغير پاستوريزه حاصل از شيرخام تاهشت هفته زنده ميماند و با منجمدكردن از بين نميرود. اين ارگانيسم تاچهل روز در خاك خشك آلوده بهادرار، مدفوع و ترشحات واژن ومحصولات زايمان حيوان مبتلا، زندهميماند و در خاك مرطوب خيليبيشتر مقاومت دارد. بروسلا در ادرار 6 روز در گرد وخاك 6 هفته و در آب و خاك تا 10هفته و در كره تا 4 ماه باقي ميماند ودر مدفوع حيوانات در هواي آزاد 100روز و در دماي 8 درجه سانتي گرادبيش از يكسال باقي ميماند، اينباكتري در ماست به علت وجود اسيد لاكتيك قادر به زندگي نيست ودر دماي 60 درجه به مدت 10 دقيقه نابود ميشود.
راههاي سرايت بيماري به انسان:
1 – به صورت تماس مستقيم با بافتهاي حيوان آلوده نظير خون،ترشحات رحمي و ترشحات جنينسقط شده.
2 – به صورت غيرمستقيم از راه
– مصرف شيرخام و فرآوردههايلبني آلوده خصوصا پنير تازه، خامه،سرشير و كره
– انتقال تنفسي از طريقافشانههاي موجود در هواي آغل واصطبل آلوده يا آزمايشگاه
– فرو رفتن سر سوزن سرنگحاوي واكسنهاي حيواني به دستانسان
علايم بيماري: دوره نهفتگيبيماري (از زمان تماس با منبع عفونتتا بروز علايم) اغلب بين 1 تا 3 هفتهاست، ولي گاهي تا 6 ماه ميباشد. براساس شدت بيماري، علايم به سهشكل حاد، تحت حاد و مزمن بروزميكند.
شكل حاد: بيمار دچار لرزناگهاني، درد عمومي بدن به خصوصدرد پشت و تعريق شديد ميشود;اشتهاي خود را از دست ميدهد و دچارضعف و سستي ميگردد، ضمنا ازشروع علايم بيش از 3 ماه نميگذرد.
شكل تحت حاد: آغاز آنبيسروصدا ميباشد. شكايت اصليبيمار از ضعف و خستگي است. از آغازبيماري نيز 3 تا 12 ماه ميگذرد.
شكل مزمن: اگر از زمانتشخيص بيماري بيش از يك سالبگذرد و فرد هنوز مبتلا باشد مزمنگفته ميشود.
افرادي كه دچار تب، بياشتهايي،درد عضلاني و تعريق شبانه بوده وسابقه تماس با دامهاي آلوده يامشكوك به تب مالت را عنوانمينمايند يا از فرآوردههاي لبني آلودهاستفاده نمودهاند، لازم است براي انجامآزمايش به پزشك مركز بهداشتي -درماني ارجاع گردند.
درمان: رژيمهاي درمانيمتفاوتي براي درمان بيماران مبتلا بهتب مالت توصيه ميشود، ليكن هيچگاهاز يك دارو به تنهايي در درمان بيمارنبايد استفاده كرد (مگر در زمانحاملگي و با توصيه پزشك). طولدوره درمان حداقل 8 هفته (دو ماه)ميباشد.
راههاي پيشگيري از بيماريتب مالت در انسان:
1 – خودداري از مصرف مواد لبنيمشكوك مانند شيرخام، پنير تازه،خامه و سرشير غيرپاستوريزه
2 – استفاده از شير و فرآوردههايلبني به صورت پاستوريزه، در صورتدر دسترس نبودن شير پاستوريزه باجوشاندن شير به مدت حداقل ده دقيقهبعد از جوش آمدن، به از بين رفتن كليهعوامل ميكروبي مطمئن شويد. 3 – استفاده از ماسك تنفسي درهنگام كار با فضولات حيواني يا ورودبه اصطبل
4 – دور نگه داشتن حيوانات ازمحل زندگي انسان
5 – استفاده از دستكش، كلاه،ماسك، عينك و روپوش مناسب دردامپزشكان، دامداران و پرسنلكشتارگاهها.
6 – آموزش طرز تهيه پنير تازه بهكليه خانوارهاي روستايي; به اين طريقكه ابتدا شير را به مدت 10 دقيقهجوشانيده و در همان حالت به ازاي هر3 ليتر شير يك ليوان آب ماست و يا بهيك ليتر شير 250 گرم ماست ترشاضافه كرده پس از دلمه شدن و جداشدن پنير از آب مقدار لازم نمك به آناضافه كرده با پارچه صافي آبگيري وپس از سفت شدن مصرف نماييد. اگرپنير به صورت غير پاستوريزه و بدونجوشاندن شير تهيه شود حداقلبايستي دو ماه در آب نمك نگهداري وسپس مصرف شود.
7 – گزارش كتبي بيماري به مركزبهداشت شهرستان و استان.
بخش بعدی متن را میتوانید در تب مالت (قسمت دوم) مطالعه نمایید.